Οι άνθρωποι ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τα φυτά καπνού, περίπου 18.000 χρόνια πριν, όταν Ασιάτες μετανάστες διέσχισαν το Βερίγγειο Πορθμό, διαδίδοντας τις χαλαρωτικές ιδιότητες του καπνού. 18.000 χρόνια εξέλιξης της σχέσης του ανθρώπου με το καπνό έδωσαν γνώσεις τόσο για τη καλλιέργεια του φυτού όσο και για τη πρακτική του καπνίσματος. Σχετικά πρόσφατα ανακαλύψαμε όλοι μας το πόσο κακό μπορεί να προκαλέσει. Αρχικά ο καπνός έγινε γνωστός ως βοήθημα στις διάφορες τελετουργίες των ινδιάνων αλλά και για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες, καθώς τον χρησιμοποιούσαν για να σκοτώνουν τις ψείρες , ως εντομοκτόνο σε σοδειές και ως ήπιο αναλγητικό ή αντισηπτικό. Στην Ελλάδα ο καπνός άρχισε να καλλιεργείται προς το τέλος του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα. Καλλιεργήθηκε αρχικά στη Μακεδονία. Από εκεί διαδόθηκε σχεδόν σ' ολόκληρη την Ελλάδα. Σήμερα παράγονται στην Ελλάδα πάνω από 80.000 τόνοι, μεγαλύτερο μέρος των οποίων προορίζεται για εξαγωγή.
Σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία καλλιέργειας του καπνού γίνεται από μεγάλες εταιρίες, ωστόσο είναι ακόμα δυνατό να καλλιεργήσετε το δικό σας καπνό με λίγες γνώσεις και πολύ υπομονή. Η καλλιέργεια καπνού στο σπίτι είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία, διότι απαιτείται πολύς χρόνος και ειδικές εγκαταστάσεις προκειμένου να αναπτυχτεί υψηλής ποιότητας προϊόν. Παρ 'όλα αυτά, τα παρακάτω βήματα θα σας βοηθήσουν να μάθετε τα βασικά σχετικά με τη καλλιέργεια του καπνού.
Σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία καλλιέργειας του καπνού γίνεται από μεγάλες εταιρίες, ωστόσο είναι ακόμα δυνατό να καλλιεργήσετε το δικό σας καπνό με λίγες γνώσεις και πολύ υπομονή. Η καλλιέργεια καπνού στο σπίτι είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία, διότι απαιτείται πολύς χρόνος και ειδικές εγκαταστάσεις προκειμένου να αναπτυχτεί υψηλής ποιότητας προϊόν. Παρ 'όλα αυτά, τα παρακάτω βήματα θα σας βοηθήσουν να μάθετε τα βασικά σχετικά με τη καλλιέργεια του καπνού.
Δύο είναι οι βασικοί τύποι καπνού τα Αμερικάνικα και τα Ανατολικά καπνά. Ο τύπος Virginia ανήκει στη κατηγορία των αμερικανικών. Κάθε φυτό έχει 25 περίπου φύλλα μεγάλου μεγέθους με χρώμα κιτρινωπό που οφείλεται κυρίως στη σύσταση του εδάφους των αγρών που καλλιεργείται. Αυτά τα φυτά καπνού Virginia χρησιμοποιούνται κυρίως στη μεταποιητική βιομηχανία τσιγάρων και μεγαλώνουν καλύτερα σε αμμώδες έδαφος. Στεγνώνεται με θερμό αέρα για να συντηρήσει τη γλυκύτητα και το κίτρινο χρώμα του. Ο καπνός αυτού του τύπου χρησιμοποιείται για ανάμειξη ή κατ 'ευθείαν για χρήση. Η περιεκτικότητα σε νικοτίνη φαίνεται να είναι ελαφρώς υψηλότερη από εκείνη του τύπου Burley. Θεωρείται κατάλληλο για κάθε περιοχή φύτευσης. Ωστόσο αναπτύσσεται καλύτερα σε θερμότερες περιοχές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ανατολίτικου καπνού είναι ο Μπασμάς. Καλλιεργείται σε εκτάσεις της Μακεδονίας. Ανήκει στο είδος Nicotiana tabacum. Tο ύψος του κυμαίνεται από ένα έως δύο μέτρα. Το καπνόφυτο έχει περίπου 20- 30 φύλλα το μήκος των οποίων κυμαίνεται από 5 έως 90 cm, ανάλογα με την ποικιλία και τις εδαφικές- κλιματικές συνθήκες. Τα καπνά της Μακεδονίας και της Ξάνθης θεωρούνται από τα καλύτερα του κόσμου. Αξίζει να επισημανθεί ότι επιστήμονες πήραν από τον καπνό της Ξάνθης σπόρο, βλαστό ακόμη και χώμα για να το καλλιεργήσουν στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, αλλά δεν κατάφεραν να παράγουν ανάλογης ποιότητας καπνό. Φαίνεται πως το « κλειδί» βρίσκεται στο κλίμα, που είναι το μόνο που δεν μπορεί να μεταφερθεί.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ανατολίτικου καπνού είναι ο Μπασμάς. Καλλιεργείται σε εκτάσεις της Μακεδονίας. Ανήκει στο είδος Nicotiana tabacum. Tο ύψος του κυμαίνεται από ένα έως δύο μέτρα. Το καπνόφυτο έχει περίπου 20- 30 φύλλα το μήκος των οποίων κυμαίνεται από 5 έως 90 cm, ανάλογα με την ποικιλία και τις εδαφικές- κλιματικές συνθήκες. Τα καπνά της Μακεδονίας και της Ξάνθης θεωρούνται από τα καλύτερα του κόσμου. Αξίζει να επισημανθεί ότι επιστήμονες πήραν από τον καπνό της Ξάνθης σπόρο, βλαστό ακόμη και χώμα για να το καλλιεργήσουν στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, αλλά δεν κατάφεραν να παράγουν ανάλογης ποιότητας καπνό. Φαίνεται πως το « κλειδί» βρίσκεται στο κλίμα, που είναι το μόνο που δεν μπορεί να μεταφερθεί.
ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ
1ο Επιλογή σπόρων :
προμηθευτείτε τους σπόρους, είτε από κάποια εταιρία, είτε από το διαδίκτυο. Επειδή ο σπόρος του καπνού είναι πολύ ψιλός δυσκολεύει την απ' ευθείας σπορά στο χωράφι. Ωστόσο μπορείτε να φυτέψετε αρχικά τους σπόρους σε γλάστρες, σε θερμοκήπιο ή προστατευόμενη περιοχή για να μην καταστραφεί από τον πάγο. Μετά από 60 ημέρες είναι δυνατό να μεταφυτευθούν στον κήπο. Κρατήστε το χώμα υγρό αλλά όχι βρεγμένο.
1ο Επιλογή σπόρων :
προμηθευτείτε τους σπόρους, είτε από κάποια εταιρία, είτε από το διαδίκτυο. Επειδή ο σπόρος του καπνού είναι πολύ ψιλός δυσκολεύει την απ' ευθείας σπορά στο χωράφι. Ωστόσο μπορείτε να φυτέψετε αρχικά τους σπόρους σε γλάστρες, σε θερμοκήπιο ή προστατευόμενη περιοχή για να μην καταστραφεί από τον πάγο. Μετά από 60 ημέρες είναι δυνατό να μεταφυτευθούν στον κήπο. Κρατήστε το χώμα υγρό αλλά όχι βρεγμένο.
2ο Μεταφύτευση :
Η μεταφύτευση των καπνοφυτειών γίνεται από τον Μάρτιο έως και το τέλος Ιουνίου. Το έδαφος στον κήπο σας πρέπει να είναι οργωμένο, και απολυμασμένο, ώστε να εκλείψουν τα διάφορα έντομα και ζιζάνια,που μπορεί να βλάψουν την παράγωγη. Όταν οι βλαστοί φτάσουν περίπου τα 15-20 εκατοστά σε μήκος και ο κίνδυνος του παγετού αποτελεί παρελθόν, μπορείτε να τα μεταφυτεύσετε στον κήπο σας. Το φύτεμα του καπνού είναι μια επίπονη διαδικασία. Φυτεύουμε ένα ένα το φυτό σε απόσταση 40 εκ και ταυτόχρονα το ποτίζουμε για να μην ξεραθεί ο καπνός. Η χρήση δολομίτη θεωρείται απαραίτητη προκειμένου να πάρει το διατροφικό μαγνήσιο που είναι σημαντικό για την ανάπτυξη των φυτών. Αποφύγετε τη φύτευση του καπνού σε έδαφος μολυσμένο με νηματώδης ρίζες και ασθένειες. Μην φυτεύετε το φυτό του καπνού στο ίδιο έδαφος περισσότερο από μία φορά. Αντ 'αυτού, εναλλάξτε τον καπνό με φυτά που δεν είναι ευαίσθητα στις ασθένειες του καπνού. Δυο μήνες μετά την μεταφύτευση ο βλαστός του ξεπερνά το ένα μετρό και τα φύλλα του ωριμάζουν τμηματικά από κάτω προς τα πάνω, αποκτώντας έτσι τις τελικές τους διαστάσεις
Η μεταφύτευση των καπνοφυτειών γίνεται από τον Μάρτιο έως και το τέλος Ιουνίου. Το έδαφος στον κήπο σας πρέπει να είναι οργωμένο, και απολυμασμένο, ώστε να εκλείψουν τα διάφορα έντομα και ζιζάνια,που μπορεί να βλάψουν την παράγωγη. Όταν οι βλαστοί φτάσουν περίπου τα 15-20 εκατοστά σε μήκος και ο κίνδυνος του παγετού αποτελεί παρελθόν, μπορείτε να τα μεταφυτεύσετε στον κήπο σας. Το φύτεμα του καπνού είναι μια επίπονη διαδικασία. Φυτεύουμε ένα ένα το φυτό σε απόσταση 40 εκ και ταυτόχρονα το ποτίζουμε για να μην ξεραθεί ο καπνός. Η χρήση δολομίτη θεωρείται απαραίτητη προκειμένου να πάρει το διατροφικό μαγνήσιο που είναι σημαντικό για την ανάπτυξη των φυτών. Αποφύγετε τη φύτευση του καπνού σε έδαφος μολυσμένο με νηματώδης ρίζες και ασθένειες. Μην φυτεύετε το φυτό του καπνού στο ίδιο έδαφος περισσότερο από μία φορά. Αντ 'αυτού, εναλλάξτε τον καπνό με φυτά που δεν είναι ευαίσθητα στις ασθένειες του καπνού. Δυο μήνες μετά την μεταφύτευση ο βλαστός του ξεπερνά το ένα μετρό και τα φύλλα του ωριμάζουν τμηματικά από κάτω προς τα πάνω, αποκτώντας έτσι τις τελικές τους διαστάσεις
3ο Πότισμα :
Κρατήστε τα φυτά καλά ποτισμένα αποφεύγοντας τις υπερβολές . Η έλλειψη ήλιου θα οδηγήσει σε ψηλόλιγνες καλλιέργειες, κακή ανάπτυξη και λεπτά φύλλα. Ορισμένοι τύποι του καπνού, όπως αυτή που χρησιμοποιείται για περιτυλίγματα πούρων καλλιεργούνται κάτω από κάποια σκιά για να αποκτήσουν τα φύλλα τα επιθυμητά χαρακτηριστικά.
Κρατήστε τα φυτά καλά ποτισμένα αποφεύγοντας τις υπερβολές . Η έλλειψη ήλιου θα οδηγήσει σε ψηλόλιγνες καλλιέργειες, κακή ανάπτυξη και λεπτά φύλλα. Ορισμένοι τύποι του καπνού, όπως αυτή που χρησιμοποιείται για περιτυλίγματα πούρων καλλιεργούνται κάτω από κάποια σκιά για να αποκτήσουν τα φύλλα τα επιθυμητά χαρακτηριστικά.
4ο Λίπανση:
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα ίδια λιπάσματα που χρησιμοποιούνται για την ντομάτα, τη πιπεριά και την πατάτα . Το λίπασμα θα πρέπει να περιέχει λίγη ή καθόλου ποσότητα χλώριου και το μεγαλύτερο μέρος του αζώτου θα πρέπει να είναι σε μορφή νιτρικών .
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα ίδια λιπάσματα που χρησιμοποιούνται για την ντομάτα, τη πιπεριά και την πατάτα . Το λίπασμα θα πρέπει να περιέχει λίγη ή καθόλου ποσότητα χλώριου και το μεγαλύτερο μέρος του αζώτου θα πρέπει να είναι σε μορφή νιτρικών .
5ο Η συγκομιδή και η ξήρανση:
Συγκομιδή του καπνού γίνεται πριν βγει ο ήλιος, περίπου τρεις μήνες μετά τη φύτευση. Τα πρώτα φύλλα τα μαζεύουν και τα πετούν λόγω της μεγάλης τους περιεκτικότητας σε νικοτίνη ενώ τα μεσαία φύλλα δίνουν και τον εκλεκτότερο καπνό. Στην κορυφή του βλαστού βγαίνει ο ανθός απ' όπου με ξήρανση θα πάρουμε τον σπόρο. Μετά τη συγκομιδή των φύλλων, ακολουθεί η συρραφή τους (τρυπιούνται με μεγάλη βελόνα στο κοτσάνι τους και στη συνέχεια δένονται με σπάγκους και κρεμιούνται από λεπτές σανίδες μέσα σε ειδικούς χώρους, τα ξηραντήρια). Ένας αποτρεπτικός παράγοντας για την καλλιέργεια καπνού στο σπίτι είναι η ξήρανση η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην ποιότητα του καπνού και η οποία μπορεί να γίνει με φυσικά ή τεχνικά μέσα.
Στις φυσικές μεθόδους τα φύλλα του καπνού παραμένουν για 4 με 5 μέρες σε ειδικούς αποθηκευτικούς χώρους για να μη τα βλέπει ο ήλιος. Αφού αφυδατωθούν και κιτρινίσουν εκτίθενται στον ήλιο προκειμένου να χαθεί όλη η υγρασία που έχει απομείνει. Τα φύλλα εντελώς ξερά πλέον είναι έτοιµα για περαιτέρω κατεργασία.
Στα τεχνητά µέσα χρησιμοποιείται μέθοδος ξήρανσης µε ζεστό αέρα , όπου η υγρασία και ο κατάλληλος εξαερισµός παίζουν σηµαντικό ρόλο. Υπάρχει και η μέθοδος της φωτιάς, όπου κάτω από τα κρεμασμένα καπνά ανάβουν φωτιά. Η διαδικασία αυτή είναι επαναλαμβανομένη και κρατάει συνήθως 1-1,5 µήνα µέχρι τα καπνόφυλλα να αποκτήσουν τα κατάλληλα χαρακτηριστικά.
Μετά τη ξήρανση τα φύλλα συγκεντρώνονται σε σκιερούς αποθηκευτικούς χώρους µέχρι να αποκτήσουν την κατάλληλη υγρασία. Στη συνεχεία τα φύλλα μαζεύονται σε δεµάτια και οδηγούνται σε ειδικούς υγρούς θαλάµους μέχρι να αποκτήσουν ελαστικότητα, ώστε να μην θρυμματιστούν κατά τη μεταφορά τους.
Συγκομιδή του καπνού γίνεται πριν βγει ο ήλιος, περίπου τρεις μήνες μετά τη φύτευση. Τα πρώτα φύλλα τα μαζεύουν και τα πετούν λόγω της μεγάλης τους περιεκτικότητας σε νικοτίνη ενώ τα μεσαία φύλλα δίνουν και τον εκλεκτότερο καπνό. Στην κορυφή του βλαστού βγαίνει ο ανθός απ' όπου με ξήρανση θα πάρουμε τον σπόρο. Μετά τη συγκομιδή των φύλλων, ακολουθεί η συρραφή τους (τρυπιούνται με μεγάλη βελόνα στο κοτσάνι τους και στη συνέχεια δένονται με σπάγκους και κρεμιούνται από λεπτές σανίδες μέσα σε ειδικούς χώρους, τα ξηραντήρια). Ένας αποτρεπτικός παράγοντας για την καλλιέργεια καπνού στο σπίτι είναι η ξήρανση η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην ποιότητα του καπνού και η οποία μπορεί να γίνει με φυσικά ή τεχνικά μέσα.
Στις φυσικές μεθόδους τα φύλλα του καπνού παραμένουν για 4 με 5 μέρες σε ειδικούς αποθηκευτικούς χώρους για να μη τα βλέπει ο ήλιος. Αφού αφυδατωθούν και κιτρινίσουν εκτίθενται στον ήλιο προκειμένου να χαθεί όλη η υγρασία που έχει απομείνει. Τα φύλλα εντελώς ξερά πλέον είναι έτοιµα για περαιτέρω κατεργασία.
Στα τεχνητά µέσα χρησιμοποιείται μέθοδος ξήρανσης µε ζεστό αέρα , όπου η υγρασία και ο κατάλληλος εξαερισµός παίζουν σηµαντικό ρόλο. Υπάρχει και η μέθοδος της φωτιάς, όπου κάτω από τα κρεμασμένα καπνά ανάβουν φωτιά. Η διαδικασία αυτή είναι επαναλαμβανομένη και κρατάει συνήθως 1-1,5 µήνα µέχρι τα καπνόφυλλα να αποκτήσουν τα κατάλληλα χαρακτηριστικά.
Μετά τη ξήρανση τα φύλλα συγκεντρώνονται σε σκιερούς αποθηκευτικούς χώρους µέχρι να αποκτήσουν την κατάλληλη υγρασία. Στη συνεχεία τα φύλλα μαζεύονται σε δεµάτια και οδηγούνται σε ειδικούς υγρούς θαλάµους μέχρι να αποκτήσουν ελαστικότητα, ώστε να μην θρυμματιστούν κατά τη μεταφορά τους.
6ο Επεξεργασία – ζύμωση:
Μετά τη διαδικασία της ξήρανσης τα φύλλα του καπνού στοιβάζονται σε σωρούς που φτάνουν περίπου το ένα μετρό. Εάν η θερμοκρασία του καπνού ξεπεράσει τους 35 οι σωροί αποψιλώνονται και τα αφήνουμε να δροσίσουν έως ότου να μπορέσουμε και πάλι να τα στοιβάξουμε. Η πρώτη ζύμωση διαρκεί περίπου 30 ημέρες , κατά τη διάρκεια της ζύμωσης τα φύλλα αποκτούν ομοιόμορφο χρώμα, οι ρητίνες μειώνονται και η αμμώνια με τα υπόλοιπα ανεπιθύμητα συστατικά διαλύονται. Στη συνεχεία οι κυρίες νευρώσεις που υπάρχουν στο φύλλο του καπνού αφαιρείτε και τα φύλλα ταξινομούνται, ανάλογα με το επιδιωκόμενο σκοπό, το χρώμα, το μέγεθος και την ποιότητα. Τα φύλλα και πάλι ομαδοποιούνται και στοιβάζονται σε σωρούς για να ξεκινήσει το δεύτερο στάδιο της ζύμωσης. Ο καπνός υφίσταται χημική αλλαγή που επηρεάζει θετικά τη γεύση, το άρωμα του και μειώνει την ποσότητα νικοτίνης που περιέχει. Η δεύτερη ζύμωση είναι ισχυρότερη από την πρώτη και διαρκεί 60 ημέρες.
Μετά τη διαδικασία της ξήρανσης τα φύλλα του καπνού στοιβάζονται σε σωρούς που φτάνουν περίπου το ένα μετρό. Εάν η θερμοκρασία του καπνού ξεπεράσει τους 35 οι σωροί αποψιλώνονται και τα αφήνουμε να δροσίσουν έως ότου να μπορέσουμε και πάλι να τα στοιβάξουμε. Η πρώτη ζύμωση διαρκεί περίπου 30 ημέρες , κατά τη διάρκεια της ζύμωσης τα φύλλα αποκτούν ομοιόμορφο χρώμα, οι ρητίνες μειώνονται και η αμμώνια με τα υπόλοιπα ανεπιθύμητα συστατικά διαλύονται. Στη συνεχεία οι κυρίες νευρώσεις που υπάρχουν στο φύλλο του καπνού αφαιρείτε και τα φύλλα ταξινομούνται, ανάλογα με το επιδιωκόμενο σκοπό, το χρώμα, το μέγεθος και την ποιότητα. Τα φύλλα και πάλι ομαδοποιούνται και στοιβάζονται σε σωρούς για να ξεκινήσει το δεύτερο στάδιο της ζύμωσης. Ο καπνός υφίσταται χημική αλλαγή που επηρεάζει θετικά τη γεύση, το άρωμα του και μειώνει την ποσότητα νικοτίνης που περιέχει. Η δεύτερη ζύμωση είναι ισχυρότερη από την πρώτη και διαρκεί 60 ημέρες.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΠΟΥΡΩΝ
Οι διαδικασίες παρασκευής καπνού για κατασκευή πουρών είναι λίγο πιο περιπλοκές. Το φύλλο τυλίγματος το όποιο είναι και το ακριβότερο μέρος του πούρου υγραίνεται ώστε να είναι απαλό και λείο. Στη συνεχεία αυτά αναρτώνται όλη τη νύχτα, ώστε η υγρασία να μπορεί να διανεμηθεί ομοιόμορφα κατά μήκος του φύλλου. Την επομένη μέρα αφαιρούνται οι κεντρικές νευρώσεις και αρχίζει η ταξινόμηση με βάση το μέγεθος, το χρώμα και τη δομή. Η παραγωγή των πούρων γίνεται μηχανικά εκτός από κάποιες άριστες ποιότητες που γίνεται επιλεγμένα χειρωνακτικά. Τα μόνα εργαλεία που χρησιμοποιούνται είναι ένα ξύλινο τραπέζι, μια κοφτερή λεπίδα, μια κατσαρόλα με φυτική κολλά και πάνω απ όλα επιδέξια δάχτυλα.
Οι διαδικασίες παρασκευής καπνού για κατασκευή πουρών είναι λίγο πιο περιπλοκές. Το φύλλο τυλίγματος το όποιο είναι και το ακριβότερο μέρος του πούρου υγραίνεται ώστε να είναι απαλό και λείο. Στη συνεχεία αυτά αναρτώνται όλη τη νύχτα, ώστε η υγρασία να μπορεί να διανεμηθεί ομοιόμορφα κατά μήκος του φύλλου. Την επομένη μέρα αφαιρούνται οι κεντρικές νευρώσεις και αρχίζει η ταξινόμηση με βάση το μέγεθος, το χρώμα και τη δομή. Η παραγωγή των πούρων γίνεται μηχανικά εκτός από κάποιες άριστες ποιότητες που γίνεται επιλεγμένα χειρωνακτικά. Τα μόνα εργαλεία που χρησιμοποιούνται είναι ένα ξύλινο τραπέζι, μια κοφτερή λεπίδα, μια κατσαρόλα με φυτική κολλά και πάνω απ όλα επιδέξια δάχτυλα.
Τέλος διίστανται οι απόψεις σχετικά με το κάπνισμα. Κάποιοι επικεντρώνονται στις « θετικές» του επιδράσεις. Επιγραμματικά ισχυρίζονται, κυρίως οι καπνιστές, πως το κάπνισμα τους βοηθά να ανακουφιστούν από κάποια συναισθηματική φόρτιση, άλλοι πάλι θεωρούν πως αποτελεί μια καλή παρέα για τις περιόδους που νιώθουν μοναξιά ή δεν έχουν τι να κάνουν. Επιπλέον μια μερίδα καπνιστών επισημαίνει ότι το κάπνισμα τους διευκολύνει στην εργασία αυξάνοντας την ενεργητικότητα τους. Ωστόσο σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες που εκπονούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα συμπεραίνουμε ότι η διαδικασία του καπνίσματος αποδεικνύεται εν τέλει ιδιαίτερα επιζήμια για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ενδεικτικά, θεωρείται υπεύθυνο για χρόνιες παθήσεις, όπως ο καρκίνος του πνεύμονα, η βρογχίτιδα το άσθμα. Έπειτα οι καπνιστές εμφανίζουν συχνότερα προβλήματα σεξουαλικής ικανότητας ενώ στις γυναίκες η σύλληψη είναι πιο δύσκολη και έχουν συχνά αποβολές. Τέλος σύμφωνα με τον Τζακ Νικολσον ο μόνος τρόπος να κόψεις μια κακιά συνήθεια είναι να την αντικαταστήσεις με μια καλύτερη (εξηγεί γιατί από το τσιγάρο πήγε στο πούρο).
Πηγή: world-look.blogspot.gr
