Βακτηριακό έλκος (Βακτήριο)

 

ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ "ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ"

Μιλώντας μαζί με τον κο Jan Mulder, γεωπόνο σε μεγάλη συμβουλευτική γεωπονική εταιρεία της Ολλανδίας και με πολυετή πείρα σε παγκόσμια κλίμακα, προσπαθούμε να ενημερώσουμε τον μελλοντικό καλλιεργητή τομάτας για έναν κίνδυνο που είναι υπαρκτός και στην χώρα μας και μάλιστα σε όλη την επικράτειά της. Αυτός ονομάζεται βακτηριακό έλκος, προκαλείται από το βακτήριο Clavibacter michiganensis και αν και είναι γνωστός έναν αιώνα τώρα, πιθανόν να μην έχει πέσει στην υπόληψη πολλών που ασχολούνται με την γεωργία. Στη συνέχεια περισσότερες λεπτομέρειες. 

• Πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την συνεργασία και την προθυμία σας να απαντήσετε στις ερωτήσεις μας κε Jan Mulder. Για να μάθουν οι αναγνώστες μας ποιος είστε και με τι ασχολείστε όλα αυτά τα χρόνια, θα ήθελα να μας μιλήσετε λίγο για την μέχρι τώρα πορεία σας και την δουλειά σας πάνω στα προβλήματα που δημιουργεί κατά περιόδους το βακτήριο της τομάτας Clavibacter michiganensis.
• Ξεκίνησα την καριέρα μου το 1970 δουλεύοντας 2,5 χρόνια στην Β. Αφρική διδάσκοντας πάνω σε θέματα κηπευτικών και οπωροφόρων. Στο τέλος του 1972 επέστρεψα στην Ολλανδία και προσλήφθηκα από την Grow Group, μια οικογενειακή επιχείρηση εκείνη την εποχή που παρήγαγε σπορόφυτα λαχανικών το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι κομμένα λουλούδια και γλαστρικά φυτά. Ξεκίνησα ως υπεύθυνος παραγωγής στα λαχανικά και αργότερα πέρασα στην έρευνα και ανάπτυξη του φυτωρίου. Στην Grow Group δοκιμάσαμε από τους πρώτους την μηχανική σπορά σε θήκες, την εκβλάστηση σε θαλάμους με ειδικές συνθήκες και άλλες μεταχειρίσεις φυτών πρωτοπόρες για την εποχή. Επίσης ήταν η εποχή που ξεκίνησε η κάλυψη των σπόρων και προώθηση τους σε μορφή pellet. Ακόμα μια καινοτομία στην οποία η εταιρεία μας αποδείχθηκε πρωτοπόρος ήταν και ο εμβολιασμός κηπευτικών με αποκεφαλισμό σε μικρά φυτά. Επίσης, ηGrow Group προώθησε την παραγωγή σποροφύτων βιολογικής παραγωγής, χωριστά από τα συμβατικά, και μάλιστα σε συνδυασμό με παραγωγή οργανικών λιπασμάτων και υποστρώματος (compost) απαλλαγμένου ασθενειών και γενικά έκανε βαθιά έρευνα στην καλλιέργεια βιολογικών κηπευτικών. Τέλος, μια νέα τεχνολογία γνωστή ως PHYTO-DRIP αναπτύχθηκε από την εταιρεία μας στην οποία έχω αφιερώσει με συνέπεια και σεβασμό προς το αντικείμενο τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια της ζωής μου. Τα τελευταία 15 χρόνια ασχολήθηκα με θέματα βελτίωσης της παραγωγής σε φυτώρια ανά τον κόσμο, κυρίως όσον αφορά τα εμβολιασμένα φυτά κηπευτικών. Σε όλη αυτή την πορεία μου συνάντησα αρκετά συχνά προβλήματα με το βακτήριο Clavibacter michiganensis. Καθώς το συγκεκριμένο βακτήριο μεταφέρεται με τον σπόρο, κύριο μέλημα μας πάντα ήταν η ιχνηλασιμότητα. Και αυτό διότι μέχρι πριν 4 χρόνια οι πληροφορίες αυτές δεν ήταν διαθέσιμες ούτε καν στην Ολλανδία. Σπόροι που είχαν παραχθεί στο Περού ή στην Κίνα, τιτλοφορούνταν με προέλευση Γαλλίας ή Ολλανδίας. Επίσης διάφορα tests που γίνονταν δεν ήταν όσο αξιόπιστα θα θέλαμε, ενώ η υπεύθυνοι φορείς ανά χώρα δεν είχαν την δυνατότητα να ελέγξουν τις εταιρείες σπόρων και να δώσουν σωστή πληροφόρηση. Έπειτα όμως από σοβαρά περιστατικά που παρουσιάστηκαν στην Ισπανία, την Β. Αφρική και το Μεξικό αποφασίσαμε να συνεργαστούμε στενά με τις εταιρείες σπόρων, τα φυτώρια και τους αρμόδιους φορείς σε Ολλανδία και Γαλλία (NAKT και SOC), πράγμα που στην αρχή φάνταζε πάρα πολύ δύσκολο, αλλά σήμερα έχει ως αποτέλεσμα το πρωτόκολλο παραγωγής ασφαλούς σπόρου και ασφαλών φυτών (Good Seed and Plant Practices-GSPP).

• Άρα για να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες μας, μιλάμε για μια ασθένεια που προκαλείται από τι και προσβάλει ποια φυτά;

• Το Clavibacter michiganensis ssp. michiganensis προκαλεί μια βακτηριακή ασθένεια, η οποία μπλοκάρει τα αγγεία του φυτού της τομάτας και συνεπώς την θρέψη και την μεταφορά του νερού. Είναι γνωστή κοινώς ως βακτηριακό έλκος. Σύμφωνα με το μέγεθος της προσβολής τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν αρκετές εβδομάδες μετά την προσβολή, ενώ επίκειται σίγουρος θάνατος των φυτών. Η μετάδοση γίνεται με γεωργικά εργαλεία, σταγονίδια νερού, υποστρώματα, αλλά και με τον σπόρο. Συμπτώματα που μπορεί να παρουσιαστούν είναι το μάραμα μέρους ή και ολόκληρων των φυτών, μεταχρωματισμός στο ξύλο του  κορμού, αλλά και χαρακτηριστικά στίγματα στους καρπούς σαν «μάτι πουλιού» (bird ‘s eye).

• Πείτε μας, ποια φυτά προσβάλλονται κατά κύριο λόγο?

• Οι κύριες προσβολές παρατηρούνται στις τομάτες. Κάποια άλλα φυτά της οικογένειας Solanaceae παρουσιάζουν επίσης κάποια ευαισθησία, αλλά πρακτικά χωρίς άξια λόγου οικονομική σημασία.

• Ποια θα λέγατε ότι είναι τα κύρια σημεία που πρέπει να εστιάσουμε όσον αφορά τον τρόπο προσβολής, ανάπτυξης και διάδοσης της ασθένειας?

• Το πρώτο και κύριο είναι η χρήση καθαρού και απαλλαγμένου από παθογόνα σπόρου. Ο συγκεκριμένος σπόρος παράγεται σύμφωνα με το πρωτόκολλο GSPP σε ειδικούς χώρους οι οποίοι ελέγχονται επ’ αυτού. Προσβεβλημένοι σπόροι από το βακτήριο οδηγούν σε καταστροφή, ειδικά αν χρησιμοποιηθούν για φυτά που προορίζονται για εμβολιασμό. Μετάδοση με χυμούς των φυτών κατά την διάρκεια μεταχειρίσεων των φυτών (κλάδεμα, πότισμα κ.α.) ακόμα και με τα χέρια είναι κύρια αιτία προσβολής. Σε κάποιες περιπτώσεις τα φυτά είναι πιθανόν να είναι προσβεβλημένα και δυνητικά πηγές μόλυνσης αλλά χωρίς να εκδηλώνουν συμπτώματα.

• Κινδυνεύουν και αλλα είδη φυτών? Υπάρχουν άλλες φυλές του βακτηρίου οι οποίες είναι το ίδιο επικίνδυνες και θα έπρεπε οι παραγωγοί να προσέξουν?

• Πρακτικά το Clavibacter michiganense ssp. michiganense είναι εξειδικευμένο για την τομάτα. Υπάρχουν πολλά είδη Clavibacter, όπως ένα το οποίο προσβάλλει το φυτό της πατάτας, αλλά όχι την τομάτα. Επίσης, υπάρχουν αρκετές φυλές του Cmm οι οποίες έχουν μικρές διαφορές, αλλά δεν εντοπίζονται εύκολα καθώς αναπτύσσονται σε διαφορετικά μέσα. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο GSPP εξελίσσονται οι μέθοδοι και τα μέσα ώστε η αναγνώριση του βακτηρίου να γίνεται ευκολότερα.

• Μας είπατε ότι εδώ και χρόνια που το συγκεκριμένο βακτήριο αναγνωρίστηκε και κατηγοριοποιήθηκε ως απειλή για τις κηπευτικές καλλιέργειες έχετε εργασθεί σε αρκετές περιοχές ανά τον κόσμο. Ποιες κλιματικές συνθήκες είναι οι ευνοϊκότερες για την ανάπτυξη του βακτηρίου και συνεπώς ποιες περιοχές?

• Η ασθένεια είναι συνήθης σε όλες τις περιοχές οπού καλλιεργούνται τομάτες. Οι πιο επίφοβες όμως περιοχές για ανάπτυξη της είναι οι τροπικές-υποτροπικές (όπως η Ελλάδα) λόγω υψηλών ποσοστών υγρασίας.

• Ποιες είναι αυτές οι περιοχές και χώρες όπου έχουν παρουσιαστεί τα μεγαλύτερα προβλήματα?

• Η Λατινική Αμερική (Μεξικό, Γουατεμάλα, Περού), η Μεσόγειος (Ισπανία, Μαρόκο) και Νοτιοανατολική Ασία (Ταϊλάνδη, Βιετνάμ) αλλά και ο Καναδάς, οι Η.Π.Α. και αρκετές βορειοευρωπαϊκές χώρες.

• Τι συμβαίνει με τις παραμεσόγειες χώρες? Είναι η Κρήτη μια ήδη μολυσμένη περιοχή? Σε ποιες καλλιέργειες έχει παρατηρηθεί η μόλυνση?

• Αν και δεν είμαι ενήμερος για την κατάσταση στον τόπος σας, βάσει της εμπειρίας μου αποκλείεται να μην έχει καταγραφεί μόλυνση μέχρι σήμερα. Ο υπεύθυνος φορέας του Υπουργείου Γεωργίας θα έχει σίγουρα όλες τις πληροφορίες, αλλά ίσως να μην δίνονται δημόσια.

• Σε περίπτωση μόλυνσης τι θα πρέπει να γίνει άμεσα? Χρειάζεται χρόνος ανάκαμψης μιας περιοχής, ως ένα είδος καραντίνας?

• Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι να απομονωθεί η περιοχή και να ακολουθηθεί η διαδικασία που ορίζεται από το πρωτόκολλο. Σε βάθος χρόνου πρέπει να βρεθεί η πηγή της μόλυνσης βάσει ιχνηλασιμότητας. Πάντως υπάρχει και η περίπτωση που το μόλυσμα έχει μεταφερθεί και από τους εργάτες μέσω των ρούχων τους ή του φαγητού τους. Αυτές είναι ερωτήσεις οι οποίες πρέπει να απαντηθούν ώστε να βοηθήσουν στην διερεύνηση βάσει του πρωτοκόλλου. Εφόσον το συγκεκριμένο βακτήριο είναι μικροοργανισμός καραντίνας ο παραγωγός που έχει το πρόβλημα θα πρέπει να ενημερώσει τον αρμόδιο φορέα του υπουργείου. Σε χώρες όπως η Ολλανδία θα δοθούν από εκείνον όλες οι οδηγίες αντιμετώπισης. Για πλήρη εξυγίανση των καλλιεργούμενων εκτάσεων θα πρέπει να αποφευχθεί οποιαδήποτε καλλιέργεια Solanaceae για τρία χρόνια.

• Τι συμβαίνει με τα υπόλοιπα μέρη τις παραγωγής? Για παράδειγμα τι είναι ασφαλέστερο για τους παραγωγούς, να αγοράζουν φυτά προς μεταφύτευση ή σπόρους τους οποίους θα αναπτύσσουν αυτοί? Πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουν το φυτώριο ή την εταιρεία από τις οποίες τα αγοράζουν?

• Είναι πάντα καλύτερο να προμηθεύονται έτοιμα φυτά από εξειδικευμένα και πιστοποιημένα φυτώρια. Για τους σπόρους είναι σημαντικό να έχουν παραχθεί σύμφωνα με το πρωτόκολλο GSPP και το φυτώριο θα πρέπει να λειτουργεί σύμφωνα με αυστηρούς κανόνες υγιεινής, ώστε να αποφεύγονται όλοι οι πιθανόν κίνδυνοι μόλυνσης. Φυτώρια τα οποία βρίσκονται σε στενή σχέση με καλλιέργειες τομάτας ανεβάζουν πάρα πολύ τον κίνδυνο επιμόλυσνης.

• Για το τέλος, υπάρχει κάτι ακόμα που θα θέλατε να συμβουλεύσετε τους αναγνώστες μας?

• Το μόνο που μπορώ να δώσω ως συμβουλή είναι να προμηθεύονται φυτά από αξιόπιστα φυτώρια, τα οποία τηρούν αυστηρούς κανόνες παραγωγής, χρησιμοποιώντας εγγυημένους σπόρους από αξιόπιστες σποροπαραγωγούς εταιρείες.

Ευχαριστούμε κε Mulder για τον πολύτιμο χρόνο σας και τις χρήσιμες πληροφορίες που μας παρείχατε. 

Πηγή