Βότανα της Ελληνικής κουζίνας

Αμπερόζα, Αρμπαρόρριζα

(Pelargonioum odoratissimum)

ΣΥΛΛΟΓΗ: Όλο το χρόνο ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Ποώδες φυτό, πολυετές, ύψους 0,5-1 μ. σε μορφή ημισφαιρικού θάμνου, με καταγωγή από Ν. Αφρική. Φύλλα χνουδωτά, ρυτιδωτά, ωοειδή, βαθιά σχισμένα, έλλοβα, πολύ εύοσμα. Άνθη λιλά, σε μπουκέτα στις άκρες των βλαστών. Φυτό ανθεκτικό στην ξηρασία και ευδοκιμεί σ' όλα τα εδάφη. ΙΑΤΡΙΚΗ: Η λαϊκή ιατρική θεραπεύει με αφέψημα αμπερόζας τα πεπτικά προβλήματα και με το χυμό της δερματικά νοσήματα. Επίσης, θεωρείται ηρεμιστικό και καταπραϋντικό. ΧΡΗΣΗ: Χρησιμοποιείται για να αρωματίσει γλυκά με φρούτα και κυρίως γλυκά κουταλιού (κεράσι, βύσινο, σταφύλι, κυδώνι, με το οποίο το το άρωμα της αμπερόζας δημιουργεί έναν ιδανικό συνδυασμό). Επίσης, χρησιμοποιείται σε αφεψήματα, μόνο του ή με άλλα βότανα. Γλυκάνισος (Pimpinella anisum) ΣΥΛΛΟΓΗ: Τα πράσινα μέρη συλλέγονται πριν την άνθηση η οποία γίνεται Ιούλιο-Αύγουστο, ενώ οι σπόροι αργότερα, αφού δέσουν και αρχίσουν να μαυρίζουν. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Ετήσιο καλλιεργούμενο φυτό με καταγωγή από τις χώρες της Ασίας και της Βόρειας Αφρικής. Έχει βλαστό όρθιο ύψους 50-80 εκ. με κατώτερα φύλλα απλά, τα μεσαία τρισχιδή και τα ανώτερα τρίβολα ή τρισχιδή με τμήματα γραμμοειδή. Άνθη λευκά ή λευκο-κιτρινωπά σε χαλαρό σκιάδιο με 6-12 ακτίνες. Καρποί ωοειδείς ή επιμήκεις 3-5 χιλ., τριχωτοί, έντονα αρωματικοί.Υπάρχουν 4 ποικιλίες, με καλύτερη τηνισπανική λόγω του δυνατού αρώματός της. Ο γλυκάνισος δεν έχει καμιά σχέση με το "αστεροειδές άνισον" που είναι θάμνος καλλιεργούμενος στην Ιαπωνία - Κίνα και έχει αιθέριο έλαιο με την ίδια περίπου σύσταση. ΙΣΤΟΡΙΑ: Ήταν γνωστός από την αρχαιότητα, οι δε Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιούσαν, μαζί με το κύμινο και τη ματζουράνα, για τη μουμιοποίηση των νεκρών. Από εκείνα τα μακρινά χρόνια άρχισε να χρησιμοποιείται στην ιατρτική αλλά και σε μαγικές πρακτικές. Επίσης, από την αρχαιότατη εποχή χρησιμοποιούσαν το γλυκάνισο για τον αρωματισμό διάφορων γλυκισμάτων και άρτων. ΙΑΤΡΙΚΗ: Το κυριότερο συστατικό του αιθέριου ελαίου το οποίο εξάγεται από τα σπέρματα είναι η ανηθόλη. Σήμερα το αιθέριο έλαιο του γλυκάνισου θεωρείται διουριτικό, χωνευτικό, αποχρεμπτικό, σπασμολυτικό, γαλακτογόνο, τονωτικό και ισχυρό αντισφυσητικό. Απαιτείται προσοχή στη δοσολογία. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τον γλυκάνισο αφροδισιακό ("συνουσίαν παρορμά" σύμφωνα με τον Διοσκουρίδη -3,56) και πίστευαν ότι διατηρεί τη νεανικότητα και διώχνει τα κακά όνειρα όταν τοποθετηθεί κάτω από το μαξιλάρι τη νύχτα. Επίσης πίστευαν ότι για να είναι άνετο το ταξίδι, εκείνοι που ταξίδευαν σε μεγάλες αποστάσεις έπρεπε να πίνουν ποτά από γλυκάνισο. Ο Ιπποκράτης πίστευε ότι ο γλυκάνισος σταματούσε το φτάρνισμα και το χρησιμοποιούσε για τη δυσοσμία των γεννητικών οργάνων κ.α. Ο Διοσκουρίδης το συνιστούσε ως διουρητικό και εφιδρωτικό αλλά και ως φάρμακο εναντίον των πονοκεφάλων. Ο Πλίνος αναφέρει ότι οι γυναίκες που επρόκειτο να γεννήσουν, όταν μύριζαν γλυκάνισο είχαν εύκολο τοκετό. Ο "ΑΝΙΣΤΗΣ ΟΙΝΟΣ": Στα Βυζαντινά χρόνια χρησιμοποιούσαν σπόρους γλυκάνισου για να φτιάχνουν τον "ανισίτη οίνο". Πίστευαν ότι "δυσουρίαν παύει και σπλάγχνα ωφελεί" ΧΡΗΣΗ: Χρησιμοποιούνται τα φύλλα, τα άνθη και οι σπόροι του ολόκληροι ή αλεσμένοι. Αρωματίζει αυγά, τυριά, φρούτα, κρέατα, ψάρια, σαλάτες, ψωμιά, κουλούρια, μπισκότα, αλκοολούχα ποτά (το ελληνικό ούζο, το ισπανικό anisette, το γαλλικό pastis). Συμμετέχει στο γνωστό μείγμα Curry, μαζί με κούρκουμα ή κρόκο, καρδάμωμο, τζίντζερ, κόλιαντρο, πιπέρι και άλλα αρτυματικά είδη. ΤΑ ΜΗΛΑ ΜΕ ΓΛΥΚΑΝΙΣΟ ΕΝΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΟΥ ΤΟΥ 17ου ΑΙΩΝΑ: Το 17ο αιώνα ο Κρητικός καλόγερος Αγάπιος Λάνδος, που έγραψε ένα βιβλίο με γεωπονικές και διατροφικές συμβουλές, συνιστούσε στους αναγνώστες του να τρώνε μήλα ψημένα με ζαχαρωμένο γλυκάνισο. Πιστευε ότι έτσι γίνονταν πιο υγιεινά ! Αντράκλα, Γλιστρίδα (portulaka oleracea) ΣΥΛΛΟΓΗ: Ιούνιοs-Οκτώβριος. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:μονοετέs πολύκλαδο λείο και σαρκώδεs φυτό. Βλαστοί έρποντες ή λίγο ανερχόμενοι. Φύλλα αντωειδή-προμήκη με σφεινοειδή βάση. Άνθη κίτρινα χωρίς μίσχο στιs μασχάλες των βλαστών ή επάκρια μονήρη η κατά δέσμες. Σπέρματα μαύρα σε ωόδεις κάψες. Υπάρχει ποικιλία με μεγαλύτερα φύλλα και βλαστούς. Είναι φυτό μεσογειακό και φυτρώνει στα καλλιεργούμενα χωράφια και ιδιαίτερα στους αρδευόμενους λαχανόκηπους ΙΑΤΡΙΚΗ: Ο Ιπποκράτης τη θεωρούσε φάρμακο για γυναικολογικά προβλήματα και ιδιαιτέρως για την μητρορραγία, ο Γαληνός για το μούδιασμα των δοντιών και των ούλων και ο Διοσκουρίδης την περιελάμβανε στα οφθαλμικά φάρμακα. Ο ίδιος την αναφέρει ως επουλωτικό των πληγών και ίαμα για τις ξινίλες του στομάχου, τις αιμορροϊδες και άλλα. Η λαΪκή ιατρική την χρησιμοποίησε ως αντιπυρετικό φάρμακο, συνήθεια που έχει της ρίζες της στην Ελληνική αρχαιότητα! Τελευταία η ιατρική έχει στρέψει σε αυτό το ταπεινό βοτάνι το ενδιαφέρον της και τα αποτελέσματα ειναι εντυπωσιακά: Η βιολογική σημασία της γλιστρίδας ειναι μεγάλη γιατί, εκτός από τις διάφορες βιταμίνες, περιέχει και το περίφημο οξύ Ω3 που κατεβάζει τη χοληστερίνη. ΧΡΗΣΗ: Έχει υπόξινη γεύση και χρησιμοποιείται κυρίως σε σαλάτες. Μπορεί να γίνει και τουρσί για χειμωνιάτικη σαλάτα. Με γλιστρίδα φτιάχνονται σούπεs ενώ μπορεί να μαγειρευτεί με κρέαs ή ψάρι. Οι περιηγητέs του 16ου -17ου αιώνα που επισκέφτηκαν την Αίγυπτο περιγράφουν ένα δροσιστικό παρασκεύασμα που δινόταν και στουs ασθενείs που παρουσίαζαν πυρετό: γλιστρίδα με γιαούρτι! Ακόμη και σήμερα φτιάχνουν στην Κρήτη με γιαούρτι και γλιστρίδα μια ξεχωριστή δροσιστική σαλάτα, ιδιαίτερα τουs καλοκαιρινούs μήνεs. Η ΣΥΝΤΑΓΗ ΤΟΥ ΚΑΛΟΓΕΡΟΥ: O Aγάπιοs Λάνδοs,αυτοs o πολυπράγμων καλόγεροs του 17ου αιώνα, θεωρεί τη γλιστρίδα ''ψυχρό'' χορταρικό και συνιστά να τρώγεται με βασιλικό, ρόκα, κάρδαμο, σκόρδο κ.α. Σύμφωνα με τη magda ohnefalsch Richter, στην Κύπρο του 19ου αιώνα η γλιστρίδα εθεωρείτο άριστο συνοδευτικό για τιs σούπεs. Δίκταμος, έρωντας, στοματόχορτο, στομαχοβότανο ( Origanum dictamnus ) ΣΥΛΛΟΓΗ: Kατά την περίοδο της άνθισης (Ιούνιο ως Οκτώβριο). ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:Χαμηλός ημιξυλώδης θάμνος. Οι βλαστοί του φτάνουν μέχρι 40 εκ. ύψος. Όλο το φυτό είναι τριχωτό και δίνει μία βελούδινη υφή. Τα φύλλα είναι λευκοπράσινα, κυκλικά ή ωοειδή του ίδιου πλάτους και μήκους με διαστάσεις 15 χιλ. Άνθη ρόδινα μήκους 11 χιλ. Είναι φυτό της Κρήτης και απαντάται σ' όλο το νησί σε βράχους σε υψόμετρο 0-1900 μ. Το φυτό έχει ιδιαίτερη οικονομική σημασία για την Κρήτη. Είναι το μοναδικό βότανο που καλλιεργείται και αυτό βοήθησε στη διάσωσή του, γιατί κατα καιρούς η υψηλή εμπορική τιμή του το έκανε πολύ ελκυστικό στους συλλέκτες. Παλαιότερα η τιμή του έφτασε τη μια χρυσή λίρα ανά κιλό. Σήμερα καλλιεργούνται δυο ποικιλίες στην περιοχή Εμπάρου, η στενόφυλλη και η πλατύφυλλη. Η πρώτη έχει πιο έντονη οσμή αλλά η δεύτερη έχει μεγαλύτερη απόδοση σε ξηρή χορτομάζα. ΙΑΤΡΙΚΗ: Στον αρχαίο κόσμο ήταν περιζήτητος και τον χρησιμοποιούσαν ακόμη με ιερές παραδόσεις. Ο Ιπποκράτης το θεωρεί "ωκυτόκιον" (διευκολύνει τον τοκετό) και ο Διοσκουρίδης πίστευε ότι αιμβάλλει τα νεκρά έμβρυα. Η λαϊκή θεραπευτική χρησιμοποιεί το δίκταμο ως επουλωτικό εσωτερικών πληγών, για το στομαχόπονο και τον πονόλαιμο. ΤΟ ΒΟΤΑΝΙ ΠΟΥ ΕΣΩΣΕ τον Αινεία:ο Αινείας, γυιός της Αφροδίτης οφείλει τη ζωή του στο δίκταμο. Μετά τη μάχη της Τροίας, ο Αινείας πήγε στην Ιταλία και συνδέθηκε με τη μάχη της Ρώμης. Σε μια μονομαχία πληγώθηκε βαριά. Σύμφωνα με τον Βιργίλιο η Αφροδίτη έτρεξε στην Κρήτη, έκοψε δίκταμο και μ' αυτό τον γιάτρεψε: βγήκε μόνο του βέλος και σταμάτησαν οι πόνοι.(Είναι γνωστή, από τον Αριστοτέλη και από άλλους, η παράδοση, που θέλει τον αίγαγρο να τρώει δίκταμο για να θεραπευθεί και να αποβάλλει το βέλος, που τον χτύπησε!!!) ΒΟΤΑΝΙ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΤΩΝ ΤΟΚΕΤΩΝ:Σύμφωνα με τον μύθο ήταν το φυτό της θεάς Ελεύθιας, εκείνης που βοηθούσε τις γυναίκες να γεννήσουν. Την διαδέχτηκε η Άρτεμις, που λέγεται ότι υπήρχε άγαλμά της, σταφανωμένης με δίκταμο. ΒΟΤΑΝΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ: Στην Κρήτη λέγεται έρωντας. Στα χρόνια του Μεσαίωνα, όποιος ήθελε να δηλώσει την αγάπη, ανέβαινε στα βουνά, σε βράχια απόκρημνα, έκοβε το πιο όμορφο μάτσο και το πρόσφερε στην αγαπημένη του. ΧΡΗΣΗ: Στην Κρήτη χρησιμοποιείται για το αρωμάτισμα κρασιών και για αφέψημα. Επίσης στην ποτοποιΐα (βενεδικτίνη και ποτά του οίκου MArtini & Rossi). Κρίταμο (Crithmum maritimum) Πολυετές παχύφυτο που φυτρώνει σε βραχώδεις ακτές της Μεσογείου. Χρώμα βλαστών και φύλλων γλαυκό. Άνθη κιτρινοπράσινα που βγαίνουν σε σκιάδια με 8-36 ακτίνες. Φυτρώνει στις ακτές της Μεσογείου και του Ευρωπαϊκού Ατλαντικού. Η περιγραφή του Διοσκουρίδη(2, 129)είναι πολύ χαρακτηριστική: ''θαμνώδες βοτάνιον, που απλώνεται σε πλάτος και έχει ύψος ενός πήχυ.Φυτρώνει σε παραθαλάσσιους τόπους και έχει πολύ στιλπνά φύλλα και υπόλευκα, σαν της γλιστρίδας, πιο πλατιά και πιο επιμήκη με αλμυρή γεύση...'' ΙΑΤΡΙΚΗ: Χρησιμοποιείται ως διουρητικό από τα χρόνια του Ιπποκράτη (4ος αι.π.Χ.) μέχρι τις μέρες μας! Ο σπουδαίος αυτός γιατρός της αρχαιότητας το συνιστούσε ως εμμηναγωγό, όπως και άλλοι μεταγενέστεροι γιατροί. Θεωρείται αποτοξινωτικό βότανο. ΧΡΗΣΗ: Οι νεαροί βλαστοί και τα φύλλα του συλλέγονται και διατηρούνται στην άλμη. Η μέθοδος αυτή είναι αρχαιοτάτη. Αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη: "λαχανεύεται εφθόντε και ωμόν εσθιόμενον,και ταριχεύεται εν άλμη" (1,129). Χρησιμοποιούνται σε σαλάτες. Επίσης, βλαστοί και άνθη τηγανίζονται και γίνονται ομελέτες. Λουίζα (Αloysia triphylla, Lippia citriodora) ΣΥΛΛΟΓΗ: Άνοιξη-καλοκαίρι ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:Κατάγεται από τη Ν. Αμερική και καλλιεργείται ως αρωματικό-φαρμακευτικό και ως καλλωπιστικό φυτό. Θάμνος ύψους 1-1,5 μ. ή ψηλότερος, αν το έδαφος είναι γόνιμο. Φύλλα οδοντωτά ή λειόχειλα σε τριμερείς ή τετραμερείς σπονδύλους, λογχοειδή με βραχύ μίσχο, λεία στην άνω επιφάνεια και αδενώδη στην κάτω. Άνθη λευκά, μικρά που σχηματίζουν μασχαλιαίους σπονδύλους ή επάκριους βότρυς. Τα φύλλα συνθλιβόμενα αναδίδουν οσμή λεμονιού. ΙΑΤΡΙΚΗ:Η λαϊκή ιατρική τη χρησιμοποιεί ευρύτατα για νοσήματα του στομάχου. Το αφέψημα της πιστεύεται ότι σταματά τη διάρροια και είναι τονωτικό, αντιπυρετικό και διουρητικό. Συνιστάται, μάλιστα, σε περιπτώσεις νεφρολιθιάσεως. ΧΡΗΣΗ:Χρησιμοποιούνται τα φύλλα και τα άνθη. Πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε καμφορά. Καλλιεργείται σπάνια σήμερα και έχουν σχεδόν ξεχαστεί οι μαγειρικές της αρετές. Λόγω της έντονης μυρωδιάς λεμονιού που αναδίδει, χρησιμοποιείται για να αρωματίζει ψάρια, σούπες, σαλάτες, πουλερικά και κρέατα. Όμως η κύρια εφαρμογή της εντοπίζεται στη ζαχαροπλαστική και την ποτοποιία. Ταιριάζει ακόμη τέλεια με φρέσκα φρούτα, γι’ αυτό και γαρνίρει φρουτοσαλάτες, χυμούς φρούτων ή επιδόρπια κυρίως με βάση τα φρούτα. Αποξηραμένη χρησιμοποιείται για την Παρασκευή αφεψημάτων. Μαλοτίρας, Τσάι του βουνού (Sideritis syriaca) ΣΥΛΛΟΓΗ:Κατά την εποχή της άνθισης (Μάιο – Αύγουστο). ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Το είδος αυτό αποτελείται από δύο υποείδη, τα ssp. Syriaca και ssp. nusairiensis. Το πρώτο είναι ενδημικό της Κρήτης και το δεύτερο απαντάται στη Μικρά Ασία και τη Συρία. Θάμνος με ημιξυλώδεις όρθιους βλαστούς ύψους 20-50 εκ. Όλο το φυτό καλύπτεται από υπόλευκο πυκνό τρίχωμα. Τα φύλλα της βάσης ωοειδή-σπατουλοειδή (20-35Χ7-10 χιλ.) με μίσχο 5-10 χιλ. Τα φύλλα των βλαστών είναι γραμμοειδή ή επιμήκη-ελλειψοειδή, σχεδόν άμισχα (15-50Χ7-10 χιλ.) Ταξιανθία σε σπονδύλους μήκους 5-20 χιλ., άνθη κίτρινα. Απαντάται και σ’όλα τα βουνά της Κρήτης, υψόμ. 1000-2000 μ. Το φυτό έχει σχεδόν εξαφανιστεί λόγω της συλλογής και της υπερβόσκησης. Ο Μαλοτίρας συγχέεται με το Στάχυν τον κρητικό (Stachys cretica) με τον οποίο μοιάζει πολύ. Ουδεμία σχέση έχει με τη "σιδηρίτιδα" του Διοσκουρίδη, ο οποίος με το όνομα αυτό εννοεί το Στάχυ τον κρητικό. Έχει μικρή περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο (0 - 0,2%). ΙΑΤΡΙΚΗ: Είναι ευεργετικό κατά των παθήσεων του κυκλοφορικού συστήματος λόγω των περιεχομένων σ’ αυτό φλαβονοειδών. Η λαϊκή ιατρική το συνιστά ως διουρητικό, για προβλήματα της πέψης, για την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, του βήχα (αφέψημα με μέλι, αντωναΐδα και κανέλα) και τον αναπνευστικών προβλημάτων. ΧΡΗΣΗ: Ο μαλοτίρας αποτελεί το κύριο αφέψημα των κατοίκων της Δ. Κρήτης. Συνήθως αναμειγνύεται με αντωναΐδα (Οriganum microphyllym) για να βελτιωθεί η γεύση του. Ο καθηγητής Μιχ. Δέφνερ, που περιηγήθηκε την Κρήτη στις αρχές του 20ου αιώνα, αναφέρει το φυτό ως τσάι ορεσίβιων κατοίκων τις περιοχής, το θεωρεί, μάλιστα, πολύ αρωματικό και θερμαντικό. Του το πρόσφεραν συχνά με το πρωινό. Μολόχα (Malva nicaeensis) ΣΥΛΛΟΓΗ: Τα άνθησυλλέγονται την εποχή της ανθοφορίας, Απρίλιο-Ιούλιο. Τα φύλλα και οι βλαστοί, όταν είναι τρυφεροί: Δεκέμβριο-Απρίλιο ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:Μονοετής πόα, 70-120 εκ., χνουδωτή. Φύλλα ημικυκλικά έως ελαφρώς καρδιοειδή. Πέταλα λεία, 10-12χιλ., ανοιχτά λιλά, χωρίς νεύρα. Στην κουζίνα χρησιμοποιείται επίσης η πλεόν κοινή μολόχα, η Μ. sylverstris.Διαφέρει από την προηγούμενη στο ότι είναι διετής ή πολυετής και έχει φύλλα με ποικιλία σχημάτων. Συνήθως είναι παλαμοσχιδή με 3-7 λοβούς. Τα πέταλα είναι 12-30 χιλ., ροζ-μωβ, με σκούρες γραμμές, σαν νεύρα. ΙΣΤΟΡΙA: Είναι από τα φυτά που χρησιμοποιήθηκαν από τα πολύ μακρινά χρόνια της αρχαιότητας ως βρώσιμο είδος. Φαίνεται πως τότε δεν έτρωγαν μόνο τα φύλλα και τους τρυφερούς βλαστούς, αλλά και τις ρίζες. ΟιΒυζαντινοί Σχολιαστές του Ησίοδου, του ποιητή που πρώτος ανέφερε τη μολόχα από τον 7ο αι. π.Χ., μας πληροφορούν οτι στα παλιά χρόνια έφτιαχναν με μολόχες έναν θρεπτικό πολτό, σε συνδιασμό με άλλα φυτά.Στην αρχαία Ελλάδα ήταν ένα από τα λαχανικά που καλλιεργούσαν στους κήπους. Πίστευαν ότι σταματούσε την πείνα και τη δίψα (Αθήναιος 58f). Καθώς ήταν ένα από τα ευρέως διαδεδομένα λαχανικά, καταναλωνόταν κυρίως από τα λαϊκά στρώματα. Η ΜΟΛΟΧΑ ΤΩΝ ΑΣΚΗΤΩΝ: Ένα πρόσωπο που κινείται ματαξύ της ιστορίας και του μύθου, ο Κρητικός Επιμανίδης, ο άνθρωπος που πιστευόταν πως είχε "κοιμηθεί" για πενήντα χρόνια σε ένα σπήλαιο της Κρήτης και όταν ξύπνησε βρέθηκε σε έναν καινούργιο κόσμο, συνδέθηκε από την αρχαιότητα με τη μολόχα: Για να μην πεινά και να μην διψά, αυτός ο πρώτος ασκητής της ιστορίας, έτρωγε βολβούς και μολόχα. Από τότε η μολόχα φαίνεται να ήταν το φυτό των μυστικιστικών κινήσεων και των μυήσεων. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητή στους Πυθαγορείους και θεωρήθηκε ιερή (Πορφύριος 41), επειδή, σύμφωνα με λαϊκές ερμηνίες, τα άνθη της στρέγονταν πάντα στον ουρανό. Σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο. ο Πυθαγόρας συνιστούσε να αποφεύγεται επειδή είναι η πρώτη αγγελιοφόρος της "συμπάθειας"των ουρανών προς τα επίγεια (Πυθαγόρου Βίος 24, 109). ΙΑΤΡΙΚΗ: Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τη μολόχα (ως κατάπλασμα με κρασί) για την αντιμετώπιση των οιδημάτων και των φλεγμνών. Σε αφέψημα τη συνιστούσε εναντίον διαφόρων γυναικολογικών προβλημάτων. Ο Δίφιλος ο Σίφνιος έγραψε ότι βοηθά σε περιπτώσεις ερεθισμού των νεφρών και της κύστης. Έχει χρησιμοποιηθεί ως αποχρεμπτικό και καθαρτικό φάρμακο. Από τα άνθη της παρασκευάζεται αφέψημα εναντίον παθήσεων του πεπτικού και του ουροποιητικού συστήματος. Η λαϊκή ιατρική θεωρεί τη μολόχα ισχυρό φάρμακο εναντίον της δυσκοιλιότητας, ιδιότητα την οποία τονίζει με έμφαση ο Βυζαντινος συγγραφέας Συμεών Σηθ. Σε άλλο βυζαντινό κείμενο ("Περί χυμών, βρωμάτων και πομάτων" αναφέρεται ως εξαιρετικά εύπεπτη τροφή. Και στα Βυζαντινά 'Γεωπονικά"(Βάσσος, 12,12) είναι το φυτό που θεραπεύει "τα κρυφά Παθη των γυναικών', τα ηπατικά νοσήματα, τα νοσήματα των νεφρών, τις πληγές και άλλα πολλά. "ΠΑΥΕΙ ΤΑΣ ΩΔΙΝΑΣ"! Για τους γιατρούς της ελλινικής αρχαιότητας η μολόχα ήταν ένα πολύτιμο φάρμακο και παρασκεύαζαν μ΄αυτό κολπικά υπόθετα τα οποία χρησιμοποιούσαν για να διευκολύνουν τους τοκετούς και να μετριάσουν τους πόνους (Ιπποκράτης, Γυναικείων 2, 196). ΧΡΗΣΗ: Τα εδώδιμα μέρη του φυτού είναι τα φύλλα, οι βλαστοί και τα άνθη. Τα φύλλα και οιβλαστοί βράζονται ή μαγειρεύονται με διάφορους τρόπους (συνδυάζονται θαυμάσια με όσπρια, κρέας, ρύζι και γίνονται βραστές, γιαχνί και ομελέτες). Το έγχυμά της είναι θαυμάσιο, συνήθως σε συνδυασμό με χαμομήλι. Μυρτιά (Μyrtus communis) ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΡΠΩΝ: Φθινόπωρο και χειμώνα, όταν ωριμάσουν. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Πολύκλαδος θάμνος ή δενδρύλιο ύψους 1-5μ. Φύλλα ωοειδή ή λογχοειδή, λεία, σκουροπράσινα και γυαλιστερά. Άνθη μονήρη, εύοσμα, λευκά, που βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων, έχουν πέντε σέπαλα, πέντε λευκά πέταλα και πολλούς στήμονες. Καρποί ράγες, μικροί, σφαιρικοί, λευκού ή μαύρου χρώματος ή κυανομέλανοι. Φυτό των παραμεσογείων περιοχών. ΟΙ ΜΥΡΤΙΕΣ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ: Ιερό φυτό από την αρχαιότητα, συνδέθηκε με αρκετές θεότητες και κυρίως με τη θεά του Έρωτα , την Αφροδίτη. Η ωραία αυτή θεά γεννήθηκε από τον αφρό των κυμάτων, όπου είχε πέσει το σπέρμα του πατέρα της, του Κρόνου, και αναδύθηκε στην όμορφη Κύπρο, κάπου στην Πάφο. Βγήκε από την θάλασσα και έτρεξε να κρυφτεί πίσω από τις μυρτιές.Από τότε έγινε το ιερό φυτό της!Οι μύθοι του αρχαίου κόσμου που συνδέονται με τη μυρτιά είναι άφθονοι!Λέγεται πως η Αθηνά μεταμόρφωσε σε θάμνο την φίλη της την Μυρσίνη που ψυχορραγούσε... Ούτος ή άλλως οι αρχαίοι στεφανώνονταν συχνά με μυρτιές. Και οι περίφημοι κοσμηματοποιοί της αρχαιότητας έφτιαχναν εξαιρετικά κοσμήματα σε σχήμα φύλλων και καρπών μυρτιάς. Ένα υπέροχο χρυσό στεφάνι από μυρτιά βρέθηκε στους μακεδονικούς βασιλικούς τάφους της Βεργίνας, Βόρεια Ελλάδα. Η ΜΥΡΤΙΑ ΤΗΣ ΦΑΙΔΡΑΣ: Το φυτό συνδέθηκε επίσης με την ερωτική αγωνία της Φαίδρας, της μυθικής κόρης του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Καθώς έβλεπε τον γιό του συζύγου της, τον Υπόλυτο, να γυμνάζεται και τον ποθούσε πολυ, κρατούσε ένα φύλλο μυρτιάς και το τριπούσε με μια βελόνα! Αν κοιτάξει κανείς το φύλλο της μυρτιάς στον ήλιο, θα νομίσει πως είναι γεμάτο τρύπες. Είναι οι ελαιοφόροι αδένες του φυτού. ΙΑΤΡΙΚΗ: Φάρμακο από την αρχαιότητα, χρησιμοποιήθηκε για πλήθος νοσημάτων. Κατα καιρούς θεράπευαν με μυρτιά την ουλίτιδα, δερματικές παθήσεις (εκζέματα, εξανθήματα), αιμορραγίες, σακχαροδιαβήτη κ.α. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποίησε τη μυρτιά σε έλκη των γυναικείων γεννητικών οργάνων και το αιθέριο έλαιό της σε λιποθυμίες, πόνους των αυτιών, υστερία και πόνους της μήτρας. ΧΡΗΣΗ: Στην αρχαιότητα παρασκεύαζαν με μυρτιά ένα αρωματικό κρασί, τον "μυρτινίτη οίνο", καθώς και αρωματικό λάδι (μύρτινον έλαιον). Τα μύρτα τρώγονται ωμά και γίνονται μ' αυτά εξαιρετικές μαρμελάδες. Με φύλλα μυρτιάς ή μύρτα αρωματίζονται κρέατα, λουκάνικα, κυνήγι, ψάρι, τυριά, τυρόπιτες, λικέρ, κρασιά, ξερά σύκα. Μπορούμε να ψήσουμε κρέας ή ψάρι στο φούρνο πάνω σε στρώμα από φύλλα μυρτιάς. Μυρώνι (Scandix pecten-veneris) ΣΥΛΛΟΓΗ: Χειμώνα - άνοιξη, πριν την άνθιση ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Μονοετές ποώδες φυτό, χνουδωτό και με βλαστό γραμμωτό, ύψους 10-30εκ. Φύλλα δις-τρις πτεροσχιδή με λοβούς γραμμοειδείς. Άνθη λευκά σε σκιάδια 2-3 ακτίνων. Τα μερικάρπια (πηρούνια) φέρουν "ράμφος" που είναι 3-4 φορές μακρύτερο απ'αυτά.. Μεσογειακό φυτό που φυτρώνει σ'ολη την Ελλάδα σε καλλιεργούμενους αγρούς ή σε άκρες μονοπατιών. Υπάρχουν κι άλλα είδη μυρωνιών που απαντούν σε πετρώδη μέρη. Είναι εξ ίσου αρωματικά άλλα μικρότερα σε μέγεθος και λιγότερα σε πληθυσμούς. ΙΑΤΡΙΚΗ: Ο Διοσκουρίδης (1ος αι. μ.Χ.) αναφέρει ότι το φυτόσκάνδιξ (υπάρχουν πολλά είδη της ίδιας οικογένειας) τρώγεται ωμό αλλά και βραστό και βοηθά τις κενώσεις του εντέρου, κάνει καλό στο στομάχι και είναι διουρητικό. Ο ίδιος συνιστούσε τα αφέψημά του επειδή το θεωρούσε ωφέλιμο για το συκώτι, τα νεφρά και τη ουροδόχο κύστη. ΧΡΗΣΗ: Είναι φυτό, με ιδιαίτερη γεύση και άρωμα. Μαγειρεύεται με κρέας, ψάρι, όσπρια. Χρησιμοποιείται σε χορτόπιτες, σούπες, σαλάτες, ομελέτες. ΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ: Σε μερικές περιοχές της Ελλάδας, και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, είναι τόσο διαδεδομένο, που θεωρείται ως ένα από τα πιο συνηθισμένα λαχανικά. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος, μάλλον, θεωρήθηκε από την αρχαιότητα κιόλας ως χορταρικό των φτωχών. Ρόκα (Eruca sativa) ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:Κοινότατο ποώδες, μονοετές φυτό των παραμεσογείων περιοχών. Φύλλα λογχοειδή,άμισχα στουσ τρυφερούς βλαστούς τησ κορυφής.Άνθη λευκά,σταυροειδή με φλέβες χρώματος πορφυρού. Το ύψος της φτάνει τα 70εκ.. Αυτοφύεται αλλά κια σπέρνεται όλο το χρόνο, οπότε υπάρχει σ' όλες τις εποχές. ΙΣΧΥΡΟ ΑΦΡΟΔΙΣΙΑΚΟ! Ο Διοσκουρίδης μας πληροφορεί ότι στην αρχαιότητα συνήθιζαν να χρησιμοποιούν ως άρτυμα το σπόρο της ρόκας σε βρασμένα χόρτα! Ο ίδιος σημειώνει ότι η ρόκα (και τα πράσινα μέρη, αλλά και ο σπόρος) όταν καταναλώνεται σε μεγάλη ποσότητα, προκαλεί, ισχυρή σεξουαλική επιθυμία. Ο σπόρος της εθεωρείτο πεπτικός διουρητικός και πιστεύαν ότι διευκόλυνε τις κενώσεις του εντέρου. Επεδή, μάλιστα, ήταν σημαντικό φάρμακο, τον μάλασσαν με γάλα ή ξύδι, τον έκαναν ''τροχισκούς'' κάτι σαν τα σημερινάδισκία και το διατηρούσαν για πολύ καιρό. ΠΑΥΣΙΠΟΝΟ:Στα ρωμαϊκά χρόνια τη χρησιμποιούσαν σαν παυσίπονο. Εκείνοι που επρόκειτο να υπορτούν την τιμωρία του μαστιγώματος έπιναν ένα ποτήρι κρασί μέσα στο οποίο είθχαν βάλει ρόκα. Έτσι οι πόνοι ήταν πιο υποφερτοί! ΧΡΗΣΗ:Έχει πιπεράτη γεύση και χρησιμοποιείται ευρέως σε σαλάτες,σε διάφορους συνδυασμούς (είναι μάλλον ...μοντέρνο σαλατικό). Μπαίνει με άλλα χορταρικά σε σούπες και και μπορεί να γίνει πέστο με ρόκα αντί για βασιλικό. Σαμπούκος ο μελανός, κουφοξυλιά, αφροξυλιά (Sambucus nigra) ΣΥΛΛΟΓΗ: Κατά την εποχή της άνθισης(Μάιο- Ιούλιο). ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Φυλλοβόλο δενδρύλιο, ευρύτατα διαδεδομένο. Τα φύλλα του είναι σύνθετα με φυλλάρια λογχοειδή, οδοντωτά. Τα άνθη είναι λευκοκίτρινα, μικρά, σχηματίζουν σκιαδόμορφους κορύμβους και είναι εντόνως αρωματικά.Μετά την καρπόδεση σχηματίζουν μικρές μαύρες ράγες.Ο κορμός του δέντρου έχει ανοιχτόχρωμο φλοιό με σχισμές και λευκά στίγματα. Τα κλαδιά του περιέχουν άφθονη εντεριώνη (κουφο-ξυλιά).Είναι αυτοφές σε δροσερά δασώδη εδάφη, σε άκρες χειμάρρων και καλλιεργειών.Υπάρχει και ένα δεύτερο είδος σαμπούκου με δυσάρεστη οσμή. ΙΣΤΟΡΙΑ:Φυτό γνωστό από την μακρινή αρχαιότητα! Οφείλει το όνομά του στην ελληνική λέξη "σαμβύκη" ή " ιαμβύκη" (Ησύχιος), αιολικός τύπος του "σάνδυξ", που σημαίνει κόκκινο! Από το φυτό έφτιαχναν κόκκινο χρώμα. Επιπλέον, σάνδυκες ήταν τα ωραία διαφανή ενδύματα των γυναικών. Σαμβύκη, ακόμη, ήταν ένα γνωστό στον αρχαίο κόσμο μουσικό όργανο, το οποίο προερχόταν από την Ανατολή (Συρία, Περσία) και αναφέρεται από πλήθος συγγραφέων, όπως τον Αριστοτέλη, τον Πλούταρχο κ.λπ.Μάλλον το έφτιαχναν με ξύλο σαμπούκου, όπως φαίνεται να έφτιαχναν και μια πολιορκητική μηχανή, ενώ αναφέρεται και φάρμακο με την ίδια ονομασία! Στα προϊστορικά χρόνια ο καρπός χρησιμοποιήθηκε ως τροφή και τα άνθη ως ίαμα. ΙΑΤΡΙΚΗ: Η έντονη ευχάριστη μυρουδιά οφείλεται στο αιθέριο έλαιο πλούσιο σε γλυκοσίδια, τανίνες και χρησιμοποιείται ως εφιδρωτικό και σπασμολυτικό. Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης, χρησιμοποίησε το φυτό για την αντιμετώπιση γυναικολογικών προβλημάτων, και ως φάρμακο κατά της υστερίας. Ο Διοσκουρίδης χησιμοποιούσε τους βάστούς σε κατάπλασμα κατά της ποδάγρας, των φλεγμονών, των εγκαυμάτων και των δαγκωμάτων σκύλου. ΧΡΗΣΗ: Οι καρποί τρώγονται ή χρησιμοποιούνται στην παρασκευή γλυκισμάτων για τον αρωματισμό κέϊκ, μπισκότων, χυμών φρούτων.. Οι Καυκάσιοι οινοποιούν τον μούστο βάζοντας άνθη σαμπούκου και αρωματίζουν τις κρέμες, οι Βούλγαροι φτιάχνουν ξύδι σαμπούκου, οι Σέρβοι μαρμελάδες. Μόνο σε συνδυασμό με άλλα βότανα χρησιμοποιείται για αφέψημα. Σκόλυμος, ασκόλυμπρος ( Scolymus hispanicus) ΣΥΛΛΟΓΗ: Τρώγονται τα ακανθωτά φύλλα (αφού καθαριστούν απο τις ακάνθες) και ο φλοιός της ρίζας. Κατάλληλη εποχή για τη συγκομιδή του είναι ο χειμώνας και η αρχή της άνοιξης ( ιανουάριος - απρίλιος) , πριν αρχίσει να αναπτύσσεται το στέλεχος του φυτού. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Διετής ακανθωτή πόα με όρθιο διακλαδισμένο στέλεχος 50-80 εκ.,με πτερύγια ακανθωτά και ασυνεχή. Φύλλα βλαστογενή , κολπωτώς πτερόλοβα , με ισχυρές ακάνθες και λευκές νευρώσεις. Κεφάλια μονήρη που περιβάλλονται απο φύλλα μικρά και ακανθωτά. Ανθίδια κίτρινα. Υπάρχουν πολλά είδη (ιθαγενή της Μεσογείου ) και μοιάζουν πολύ με τα κοινά γα'ι'δουράγκαθα. ΙΑΤΡΙΚΗ: Η ρίζα του χρησιμοποιείται απο την αρχαιότητα ως φάρμακο για διάφορες παθήσεις.Οι περισσότεροι απο τους γιατρούς της αρχαιότητας θεωρούσαν τον σκόλυμο διουρητικό. Εβραζαν τη ρίζα σε κρασί και τη χορηγούσαν για την αντιμετώπιση της δυσουρίας. Τον χρησιμοποίησαν ακόμη και για την καταπολέμηση της δυσοσμίας του σώματος και του ιδρώτα. Η λαϊκή ιατρική χρησιμοποιεί το φυτό σε δεκάδες εφαρμογές: γαστρεντερικά προβλήματα, δερματικά νοσήματα, νεφρολιθιάσεις, αρθρίτιδες κ.α. Ιδιαίτερα θεραπευτικός θεωρείται ο ζωμός απο το βράσιμο της ρίζας του. ΧΡΗΣΗ: Ο Διοσκουρίδης μας πληροφορεί οτι στα χρόνια του έτρωγαν το τρυφερό στέλεχος μόλις φύτρωνε, σαν το σπαράγγι. Οι βυζαντινοί λεξικογράφοι χαρακτηρίζουν το φυτό ως λαχανευόμενο: "λάχανον άγριον, ακανθώδες''. Μαγειρεύεται βραστός και αυγολέμονο με ψάρι, κρέας ή σαλιγκάρια. Επίσης μπορεί να γίνει πολτός που συνοδεύει κρέατα.. Τίλιο (Τilio cordata) ΣΥΛΛΟΓΗ:Κατά την περίοδο της άνθισης (Ιούνιος-Ιούλιος) συλλέγονται τα άνθη και τα τρυφερά φύλλα στις κορυφές των βλαστών. Δέντρο φυλλοβόλο (φιλύρα, φλαμουριά, σφεντάμι), κοινό στα ευρωπαϊκά δάση, που φτάνει μέχρι και 25μ. στο ύψος. Φύλλα εναλλασσόμενα, καρδιοειδή, με λεία βαθυπράσινη την πάνω επιφάνεια και σταχτοπράσινη την κάτω. Άνθη μικρά και κιτρινόλευκα. Το έγχυμά του έχει χρησιμοποιηθεί ως αντιβηχικό, σπασμολυτικό, αποχρεμπτικό και καταπραϋντικό φάρμακο. Πίνεται συνήθως το βράδυ επειδή προκαλεί χαλάρωση. Είναι πολύ αρωματικό, γευστικό και κόβει την δίψα. Δεν χρησιμοποιείται στην μαγειρική. Τριανταφυλλιά (Rosa sp.) ΣΥΛΛΟΓΗ: Τα τριντάφυλλα την Άνοιξη, πριν ανοίξουν πλήρως. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Φυλλοβόλος ή αειθαλής θάμνος ή αναρριχώμενο φυτό. Βλαστοί με αγκιστροειδείς ακάνθες. Τα φύλλα είναι πτερωτά με φυλλάρια οδοντωτά ή πριονωτά και έχουν πτερυγιοειδή μίσχο. Άνθη μονά ή διπλά σε πολλά χρώματα σχηματίζουν επάκριες ταξιανθίες. Ο καρπός είναι σταμνοειδής σαρκώδης με πολλά σπέρματα. Είναι η ροδή ή η ροδέα των αρχαίων. Το άνθος της, το ρόδο ή τριαντάφυλλο, θεωρείται από παλιά ο βασιλιάς των λουλουδιών, ώστε να αποβεί η πλουσιότερη πηγή έμπνευσης για κάθε καλλιτέχνη. Κανένα άλλο άνθος δεν έχει εξυμνηθεί όσο το ρόδο, από τον Όμηρο μέχρι μέχρι τους σημερινούς ποιητές. Τα είδη που χρησιμοποιούνται για τα ροδοπέταλά τους είναι η Rosa centifolia (εκατονταφυλλιά) και η Rοsa. Damascena (Ροδή ή δαμασκηνή). Η εκατονταφυλλιά αναγνωρίζεται από πολλά πέταλα σε σχήμα κυρτή φλιτζάνας. Έχουν ένα χαρακτηριστικό άρωμα. Η Ροδή η δαμασκηνή αναγνωρίζεται από τα διπλά άνθη, χρώματος κόκκινου, με δυνατό άρωμα. Η Ροδή η δαμασκηνή ανθίζει Απρίλιο - Μάιο και είναι το καλλιεργούμενο είδος για την παραγωγή ροδέλαιου. Απαντάται στην Κρήτη, την Ελλάδα, την Ευρώπη και τις Μεσογιακές χώρες. Φυτρώνει σε θαμνότοπους και άκριες δρόμων ή ρυακιών. Ανθίζει Μάιο - Ιούνιο. Καρπός ωοειδής χρώματος πορτοκαλί, πάρα πολύ πλούσιος σε βιταμίνη C (0,3-5%) δηλαδή 6-30 φορές περισσότερο απ'ότι το πορτοκάλι. Περιέχει ακόμα φλαβονοειδείς χρωστίκες, καθώς και καροτινοειδή. Τα σπέρματα θεωρούνται διουρητικά. Δεν είναι νοητός σήμερα ένας κήπος χωρίς τριανταφυλλιές. Λόγω της ανθεκτικότητας και της ποικιλότητάς του θεωρείται λαϊκό φυτό. Καλλιεργούνται σήμερα περί τις 25000 ποικιλίες. ΤΟ ΑΝΘΟΣ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ. Η αρχαία θεά του έρωτα, η Αφροδίτη, γεννήθηκε από τον αφρό των κυμάτων. Ξεπετάχτηκε στην όμορφη ακτή της Κύπρου... Την ίδια ώρα φύτρωνε στη γη και το πρώτο λευκό τριαντάφυλλο. Έτσι θέλησαν να την καλωσορίσουν οι άλλοι θεοί και να της προσφέρουν για δώρο ένα λεπτό άρωμα. Κι ακόμη, θέλησαν να στείλουν το μήνυμα του έρωτα στους ανθρώπους... Αργότερα, όταν κινδύνευε έβαψε το θεϊκό αίμα της το τριαντάφυλλο. Το έκανε κόκκινο! Στα νεότερα χρόνια είπαν πως με ξύλο τριανταφυλλιάς, που έχει αγκάθια, έφτιαξαν το αγκάθινο στεφάνι του Χριστού. Έτρεξε το θείο αίμα και το τριαντάφυλλο βάφτηκε κόκκινο. ΝΕΚΤΑΡ ΚΑΙ ΡΟΔΟ. Ένας ωραίος μύθος της αρχαιότητας λέει πως κάποτε οι Θεοί διασκέδαζαν στον ουρανό και έπιναν το αγαπημένο ποτό τους, το νέκταρ. Κάποια στιγμή ο Έρως, συνοδός μόνιμος της θεάς της ομορφιάς, Αφροδίτης, ακούμπησε με το φτερό του τον κρατήρα των Θεών. Το νέκταρ κύλησε απο τον ουρανό και έπεσε στη γη... Εκεί που έπεσε φύτρωσε το κόκκινο ρόδο. ΙΑΤΡΙΚΗ: Οι γιατροί της αρχαίοτητας έφτιαχναν φάρμακο με ξερά ροδοπέταλα τα οποιά έβραζαν σε κρασί και το έδιναν σε πόνους κεφαλής, των ματιών, των αυτιών, των ούλων, της μήτρας και του εντέρου. Κοπανισμένα έβαζαν τα ροδοπέταλα σε φλεγμονές του υποχονδρίου. Τα συγγράμματα των αρχαίων ιατρών αναφέρονται ποικίλες πληροφορίες για ιατρική χρήση των ρόδων: Από θεραπείες για πονοκεφάλους μέχρι της διάρροιας! ΧΡΗΣΗ: Σήμερα μπορούμε να αρωματίσομε το ελαιόλαδο με ροδοπέταλα. Με ρόδα φτιάχνουν σιρόπι, ροδόμελι, ροδοζάχαρη (γλυκό κουταλιού), ροδόσταγμα και αρωματίζουν το ξύδι και το κρασί. Ευρεία είναι η χρήση του ροδόνερου στη ζαχαροπλαστική. Προσοχή χρειάζεται στη συλλόγη των ρόδων τα οποία δεν πρέπει να είναι ραντισμένα με επικίνδυνα εντομοκτόνα. Με τους καρπούς φτιάχνουν ζελέδες, σιρόπια, μαρμελάδες και ροφήματα. Χαμομήλι(Matricaria chamomile) ΣΥΛΛΟΓΗ: Συλλέγονται τα άνθη του (Απρίλιο-Ιούνιο, ανάλογα με την πρωιμότητα ή μη της κάθε περιοχής) ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Μονοετές ποώδες φυτό με βλαστούς λείους όρθιους 10-30 εκ. Φύλλα δις ή τρις πτεροσχιδή, με φυλλάρια τριχοειδή. Τα άνθη σε κεφάλια που μοιάζουν σαν μικρή μαργαρίτα. Τα περιφερειακά ανθίδια είναι γλωσσοειδή λευκού χρώματος. Τα κεντρικά είναι σωληνοειδή κίτρινα. Τα σπέρματα (αχαίνια) είναι μικρά 1 χιλ. μήκος, σχήματος υποκυλινδρικού, λίγο κυρτά. Ανθίζει την άνοιξη και έχει χαρακτηριστική οσμή. Μεσογειακό φυτό που φυτρώνει σε χέρσους τόπους και άκρες μονοπατιών. ΙΣΤΟΡΙΑ: Η ελληνική ονομασία χαμόμηλο οφείλεται στο αρχαίο χαμαίμηλον ''δια την προς τα μήλα ομοιότητα της οσμής'', όπως λέει ο Γαληνός. Ήταν δηλαδή τα μήλα που βρίσκονταν ''χαμαί''. Λόγω του σχήματός του οι Αιγύπτιοι το αφιέρωσαν στον ήλιο. Στην Ελλάδα το λένε και λουλούδι του Αγίου Γεωργίου, επειδή ανθίζει την εποχή της γιορτής του (23 Απριλίου). ΙΑΤΡΙΚΗ: Φυτό που χρησιμοποιείται συνεχώς από τα προϊστορικα χρόνια μέχρι σήμερα και αναφέρεται από όλους τους γιατρούς της αρχαιότητας! Πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών (φλαβόνες). Είναι ευστόμαχο, αντιφυσητικό, αντιφλεγμονώδες, αντιαλλεργικό και αντιφλογιστικό σε δερματίτιδες ή επιπεφυκίτιδα. Οι Έλληνες γιατροί της αρχαιότητας το συνιστούσαν για τα νεύρα και τις παθήσεις των νεφρών και του συκωτιού, ενώ ο Ιπποκράτης το θεωρούσε εμμηναγωγό, όταν καταναλωνόταν χλωρό. Έτσι, ίσως, εξηγείται το όνομα του γένους (matricaria από το λατινικό matrix=μήτρα). Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι αποβάλλει τις πέτρες από την ουροδόχο κύστη και θεραπεύει τα φουσκώματα, τον ίκτερο, τις άφθες του στόματος. Η λαϊκή ιατρική το χρηιμοποιεί για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων, τραυμάτων, νοσημάτων της στομαχικής κοιλότητας, κ.α. Θεωρείται καλό καταπραϋντικό και άριστο αντισηπτικό φάρμακο. ΧΡΗΣΗ:Συμμετέχει σε πολλά καλλυντικά όπως βαφές, αντηλιακά, κρέμες κ.α. Άνθη χαμόμηλου και μολόχας συλλέγονται ακριβώς την ίδια εποχή (Άνοιξη) και συνδιάζονται άριστα σε ροφήματα. Με χαμόμηλο φτιάχνεται ένα από τα πιο διαδεδομένα εγχύματα, γνωστό σε πολλούς λαούς. Καταναλώνεται συνήθως ως χαλαρωτικό και για την αντιμετώπιση της αϋπνίας, καθώς και για κομπρέσες στα μάτια. Η χρήση του στη μαγειρική είναι περιορισμένη. Στην παραδοσιακή μαγειρική δεν γνωρίζουμε να χρησιμοποιείται. Πηγή http://3lyk-n-filad.att.sch.gr/