Το σπανάκι και η καλλιέργειά του

Γράφει η Κατερίνα Καπώνη

Το σπανάκι είναι φυλλώδες πράσινο λαχανικό και συνήθως καταναλώνεται αφού μαγειρευτεί. Παρόλα αυτά χρησιμοποιείται και νωπό σε σαλάτες. Διατίθεται στην αγορά νωπό, κονσερβοποιημένο ή κατεψυγμένο.

Καλλιεργείται σε πολλές χώρες του κόσμου σε εποχές κατά την διάρκεια των οποίων το κλίμα είναι ψυχρό και υγρό, δηλ. οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές. Ευδοκιμεί σε περιοχές με μέση θερμοκρασία 16 - 18oC, αλλά αποδίδει ικανοποιητικά και σε χαμηλότερες μέσες θερμοκρασίες, γύρω στους 10oC. Νεαρά φυτά μπορούν να ανεχθούν θερμοκρασίες παγετού μέχρι και -9oC, χωρίς να υποστούν σημαντικές ζημιές. Η άριστη θερμοκρασία εδάφους για τη βλάστηση του σπόρου κυμαίνεται από 10 - 15oC. Τα εδάφη μέσης σύστασης, όπως τα αμμοπηλώδη, πλούσια σε οργανική ουσία, είναι τα πλέον κατάλληλα για την καλλιέργεια του σπανακιού. Σε περιοχές, όμως με υψηλές βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, τα ελαφρά αμμώδη εδάφη που στραγγίζουν ευκολότερα θεωρούνται ακόμη περισσότερο κατάλληλα. Το άριστο pH πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 6-7. Η καλλιέργεια του σπανακιού γίνεται με απευθείας σπορά στο χωράφι. Στην Ελλάδα οι σπόροι ή σπέρνονται στα "πεταχτά" ή φυτεύονται με σπαρτικές μηχανές σε γραμμές με απόσταση 20-30cm. Το βάθος σποράς πρέπει να είναι περίπου 1-2cm. Η σπορά στην Ελλάδα γίνεται από το τέλος του καλοκαιριού μέχρι τις αρχές της άνοιξης.

Πριν σπείρουμε το φυτό μας, πρέπει να γίνει μια προετοιμασία εδάφους, όπως όργωμα με άροτρο για την ενσωμάτωση της κοπριάς και στη συνέχεια κατεργασία του εδάφους με φρέζα για ενσωμάτωση χημικών λιπασμάτων και ισοπέδωση του εδάφους. Στη συνέχεια σπέρνουμε τους σπόρους του σπανακιού, η φύτευση μπορεί να γίνει σε αλιές, σε παρυφές αυλακών ή σε αναχώματα.

Το σπανάκι είναι ένα φυτό που έχει ανάγκη την άρδευση για να καλλιεργηθεί σωστά. Έτσι και λόγω των ακανόνιστων βροχοπτώσεων στην Ελλάδα η εφαρμογή του νερού άρδευσης είναι αναγκαία για τη διατήρηση της υγρασίας του εδάφους σε ικανοποιητικά επίπεδα.

Όσον αφορά στη λίπανση της καλλιέργειας συνιστάται βασική λίπανση με 4Kg φώσφορο/στρέμμα και 20Kg κάλιο/στρέμμα. Προσθήκη αζωτούχου λίπανσης επίσης, είναι αναγκαία, τόσο σε βασική όσο και σε επιφανειακή εφαρμογή, γιατί συμβάλλει στην αύξηση των αποδόσεων.

Μια επιπλέον καλλιεργητική φροντίδα σε καλλιέργεια σπανακιού είναι η καταπολέμηση των ζιζανίων. Αυτή γίνεται είτε με σκαλίσματα και βοτανίσματα είτε με τη χρήση ζιζανιοκτόνων. Όταν εφαρμόζονται μηχανικά σκαλίσματα σε γραμμικές σπορές, πιθανόν να χρειάζεται βοτάνισμα κοντά στα φυτά και επί της γραμμής φύτευσης. Η καταπολέμηση των ζιζανίων με ζιζανιοκτόνα γίνεται μόνο με την εφαρμογή ζιζανιοκτόνων προφυτρωτικά, όταν το έδαφος έχει προετοιμαστεί και είναι καθαρό από ζιζάνια.

Το τελευταίο κομμάτι της καλλιέργειας είναι η συγκομιδή, όπου αρχίζει όταν τα φυτά αποκτήσουν εμπορεύσιμο μέγεθος. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή διαρκεί από 35-70 ημέρες, ανάλογα με τον ρυθμό ανάπτυξης του φυτού, που επηρεάζεται από την εποχή και το κλίμα που επικρατεί. Το φυτό συγκομίζεται όταν έχει αναπτύξει πλήρως 5-6 μεγάλα φύλλα. Κατά τη συγκομιδή το φυτό κόβεται ολόκληρο κάτω από τη ροζέτα και μεταφέρεται έτσι στην αγορά.

Κατά τη συγκομιδή στην Ελλάδα τα φυτά εκριζώνονται και το ρίζωμα πλένεται και στη συνέχεια τα φυτά δένονται σε δεσμίδες. Η συγκομιδή γίνεται το απόγευμα και μεταφέρονται την ίδια νύχτα ή πολύ νωρίς την επόμενη ημέρα στην αγορά. Για να διατηρηθεί η ποιότητά του, θα πρέπει η θερμοκρασία του προϊόντος να μειωθεί αμέσως και γρήγορα μετά τη συγκομιδή για να αποφευχθεί η μάρανση και απώλεια βάρους. 

Οι αποδόσεις ποικίλλουν σημαντικά, ανάλογα με την περιοχή και την εποχή καλλιέργειας από 1.000-3.000Kg/στρέμμα.

Για περισσότερες λεπτομέρειες ανατρέξτε στους παρακάτω συνδέσμους του GAIApedia (www.gaiapedia.gr):

Καλλιέργεια σπανακιού

Σπανάκι φυτό

Χρησιμοποιήθηκαν οι πηγές: «Ειδική λαχανοκομία - Λαχανικά υπαίθρου», του Χρήστου Ολύμπιου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 1994.

Το σπανάκι (Spinacia oleracea) είναι ετήσιο φυτό με μια κύρια πασαλλωδη ρίζα που μπορεί να φθάσει σε 1,5 m βάθος. Ο μεγαλύτερος όγκος του ριζικού συστήματος βρίσκεται στα 30 cm. Έχει τρυφερά λεία ή κυματοειδή βαθυπράσινα φύλλα που εκπτύσσονται από βραχύ κεντρικό άξονα (ροζέτα). Το φυτό χρειάζεται μόνο 5 ώρες ήλιο την ημέρα και αναπτύσσεται και σε μερική σκιά. Ανθίζει μόλις η διάρκεια της ημέρας ξεπεράσει τις 13 ώρες. Τα άνθη του είναι μικρά και σταυρογονιμοποιούνται με τη βοήθεια του ανέμου. Οι περισσότερες ποικιλίες είναι δίοικες (με ανεξάρτητα αρσενικά και θηλυκά άτομα). Τα αρσενικά φυτά διατηρούν τη γύρη τους για μεγάλο χρονικό διάστημα και τα θηλυκά είναι υποδεκτικά για 2-3 βδομάδες. Ο σπόρος του είναι σε άλλες ποικιλίες σκληρός και αγκαθωτός και σε άλλες λείος.

Εδαφοκλιματικές Απαιτησεις

Η ατμοσφαιρική και εδαφική υγρασία ευνοούν την ανάπτυξη τρυφερού φυλλώματος και σε συνδυασμό με τη χαμηλή θερμοκρασία και τη μικρού μήκους ημέρα δίνουν πολύ καλή ποιότητα.

Έδαφος

Το έδαφος που προορίζεται για την καλλιέργεια του σπανακιού πρέπει να είναι πλούσιο σε οργανική ουσία και υγρό χωρίς να νεροκρατεί.

Ποια εδάφη είναι ακατάλληλα για την καλλιέργεια;

Τα φτωχά  και άγονα εδάφη που νεροκρατούν

Αν το αφήσουμε το έδαφος να ξεραθεί τα φυτά σοκάρονται. Τα αμμοπηλώδη εδάφη θεωρούνται πιο κατάλληλα για πρώιμη συγκομιδή ενώ τα πηλώδη και ιλυοπηλώδη για όψιμη.

Το ευνοϊκότερο pΗ για το σπανάκι βρίσκεται μεταξύ 6 και 7. Μπορεί να καλλιεργηθεί και σε αλκαλικά εδάφη των οποίων όμως η αλκαλικότητα δεν πρέπει να είναι πολύ αυξημένη γιατί στοιχεία όπως ο σίδηρος το μαγγάνιο και το βόριο δεν μπορούν να αφομοιωθούν και τα φυτά παραμένουν χλωρωτικά. Σε pΗ 5 έχουμε πολύ χαμηλές αποδόσεις και pΗ 4 τα φυτά δεν φυτρώνουν ή πεθαίνουν. Το σπανάκι απαιτεί μέτρια επίπεδα καλίου και φωσφόρου και υψηλά αζώτου. Είναι επίσης ευαίσθη το σε χαμηλά επίπεδα βορίου και ασβεστίου.

Καλλιεργητικές Τεχνικές

Σπορά

Η σπορά μπορεί να γίνει 3-6 βδομάδες πριν τους τελευταίους αναμενόμενους παγετούς ή 6-8 βδομάδες πριν τους πρώτους αναμενόμενους παγετούς. Σπέρνεται κάθε 2 βδομάδες, (για συνεχείς συγκομιδές), μέχρι οι θερμοκρασίες να φθάσουν στους 18 °C και η μέρα ν’ αρχίσει να μεγαλώνει. Ξανασπέρνεται στα τέλη Αυγούστου ή νωρίς τον Σεπτέμβρη για φθινοπωρινή καλλιέργεια.

Η ποσότητα του σπόρου εξαρτάται από την ποικιλία και τις αποστάσεις των φυτών. Κυμαίνεται μεταξύ 2-3 κιλών στο στρέμμα. Καλό είναι ο σπόρος να βαπτίζεται σε εκχύλισμα κόμποστ για 30 λεπτά πριν τη σπορά. Έτσι επιτυγχάνεται γρηγορότερο φύτρωμα και αντοχή των φυτών σε τυχόν μυκητολογικές προσβολές.

Συγκαλλιέργεια

Το σπανάκι όπως αναφέρθηκε πιο πριν είναι φυτό που αναπτύσσεται και σε μερική σκιά γι αυτό το λόγο μπορεί να καλλιεργηθεί ανάμεσα σε ψηλά φυτά όπως τα λαχανάκια Βρυξελλών και η σελινόριζα. Στην αρχή της καλλιεργητικής περιόδου μπορεί να καλλιεργηθεί ανάμεσα σε φράουλες. Επίσης συγκαλλιεργείται με κρεμμύδια και λάχανα.

Συγκομιδή και διατήρηση

Το σπανάκι μπορεί να καλλιεργηθεί ταυτόχρονα και με άλλα είδη.

Η συγκομιδή των φυτών αρχίζει μόλις αυτά αποκτήσουν 4-6 μεγάλα φύλλα. Η περίοδος συγκομιδής διαρκεί 2 βδομάδες και γίνεται με ειδικά μαχαίρια ή εργαλεία κοπής, περίπου 1 cm κάτω από τη ροζέτα. Δεν πρέπει να κόβονται ούτε πολύ νωρίς, γιατί δεν έχουν πάρει βάρος, ούτε πολύ αργά γιατί κιτρινίζουν τα φύλλα. Οι καλύτερες ώρες, όσον αφορά την εμφάνιση των φυτών, για συγκομιδή είναι οι απογευματινές γιατί νωρίς το πρωί με τη δροσιά και λόγω της σπαργής των φύλλων μπορεί να σχίσουν.

Πηγές>www.c-gaia.gr

http://agrosimvoulos.gr/