Η πατάτα ή γεώμηλο (Solanum tuberosum) είναι ίσως το πιο δημοφιλές φυτό σε όλο τον κόσμο. Αυτό το οφείλει στους νόστιμους και θρεπτικούς κονδύλους της, οι οποίοι αποτελούν βασικό στοιχείο διατροφής παγκοσμίως. Συγκαταλέγεται στις μεγάλες καλλιέργειες και το εύρος της καλλιέργειάς της έχει επεκταθεί σχεδόν σε όλο τον κόσμο, εξ αιτίας της αντοχής της στο ψύχος. Η καταγωγή της είναι από το Περού όπου πρωτοκαλλιεργήθηκε πριν το 5000 πΧ. Αποτελούσε την κύρια τροφή των Ίνκας και των άλλων λαών της ευρύτερης περιοχής.
Στην Ευρώπη ήρθε τον 16ο μΧ. αιώνα από τους Πορτογάλους και Ισπανούς θαλασσοπόρους, οι οποίοι ανακάλυψαν και διέμειναν στην περιοχή του Περού και τρέφονταν, μαζί με τον ντόπιο πληθυσμό, με την πολύτιμη αυτή τροφή, την πατάτα. Πολύ γρήγορα έγινε η αγαπημένη τροφή όλης της Ευρώπης. Λόγω της θρεπτικής της αξίας και της εύκολης καλλιέργειας, αποτέλεσε την κύρια τροφή σε τέτοιο σημείο, που να συνδέεται άρρηκτα με την βιομηχανική επανάσταση.
Στην Ελλάδα, είναι ευρύτατα γνωστό ότι, μεταφέρθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια ο οποίος, όπως λέγεται, κλείδωσε τις πατάτες σε αποθήκη, προσδίδοντάς τους τη φήμη του πολύτιμου αγαθού και έτσι προκάλεσε τους Έλληνες να τις κλέψουν και να τις καλλιεργήσουν. Ιστορικά φαίνεται ότι οι πρώτες καλλιέργειες πατάτας έγιναν στα Ιόνια νησιά πριν το 1800 μΧ και πιο συγκεκριμένα σε περιοχές της Κέρκυρας. Στην Κέρκυρα εξ άλλου τυπώθηκε το πρώτο σχετικό έντυπο, με τίτλο ‘Καλλιέργεια Γεωμήλων’.
Σήμερα η πατάτα ανήκει στα πέντε βασικά φυτά που καλλιεργούνται για την ανθρώπινη διατροφή. Μάλιστα είναι το μοναδικό λαχανικό αυτής της πεντάδας αφού τα υπόλοιπα 4 ανήκουν στα δημητριακά. Διατροφικά αποτελεί πλούσια πηγή βιταμίνης C και D. Η πατάτα περιέχει περίπου 2% πρωτεΐνη καλής ποιότητας και 21% υδατάνθρακες.
Εκτός της αξίας της στην διατροφή του ανθρώπου με διάφορους τρόπους (τηγανητές, ψητές, βραστές, κοκκινιστές) η πατάτα έχει και άλλες χρήσεις. Στηνβιομηχανία τροφίμων παράγονται τα γνωστά μας πατατάκια τσιπς. Αποξηραμένο άμυλο πατάτας χρησιμοποιείται σε τροφές όπως ο πουρές, ή ως βάση σε διάφορες σάλτσες κ.λπ. Στη βιομηχανία καλλυντικών χρησιμοποιείται για την παραγωγή κρεμών αντιγήρανσης και περιποίησης προσώπου. Σε πολλές χώρες της βόρειας Ευρώπης, χρησιμοποιείται για την παραγωγή αλκοολούχων ποτών, όπως της βότκας. Στη Νορβηγία παρασκευάζεται το τοπικό ποτό akvavit και στην Ιρλανδία χρησιμοποιείται επίσης για την παρασκευή αντίστοιχου τοπικού αλκοολούχου ποτού. Χρησιμοποιείται ακόμη για ζωοτροφή σε βοοειδή, σε χοίρους και σε πουλερικά. Επιπλέον, τόσο οι κόνδυλοι όσο και το υπέργειο τμήμα της πατάτας, αποτελούν βασικό συστατικό για την παραγωγή βιοκαυσίμων (βιοαιθανόλης).
Η πατάτα ή γεώμηλο (Solanum tuberosum) είναι ίσως το πιο δημοφιλές φυτό σε όλο τον κόσμο. Αυτό το οφείλει στους νόστιμους και θρεπτικούς κονδύλους της, οι οποίοι αποτελούν βασικό στοιχείο διατροφής παγκοσμίως. Συγκαταλέγεται στις μεγάλες καλλιέργειες και το εύρος της καλλιέργειάς της έχει επεκταθεί σχεδόν σε όλο τον κόσμο, εξ αιτίας της αντοχής της στο ψύχος. Η καταγωγή της είναι από το Περού όπου πρωτοκαλλιεργήθηκε πριν το 5000 πΧ. Αποτελούσε την κύρια τροφή των Ίνκας και των άλλων λαών της ευρύτερης περιοχής.
Στην Ευρώπη ήρθε τον 16ο μΧ. αιώνα από τους Πορτογάλους και Ισπανούς θαλασσοπόρους, οι οποίοι ανακάλυψαν και διέμειναν στην περιοχή του Περού και τρέφονταν, μαζί με τον ντόπιο πληθυσμό, με την πολύτιμη αυτή τροφή, την πατάτα. Πολύ γρήγορα έγινε η αγαπημένη τροφή όλης της Ευρώπης. Λόγω της θρεπτικής της αξίας και της εύκολης καλλιέργειας, αποτέλεσε την κύρια τροφή σε τέτοιο σημείο, που να συνδέεται άρρηκτα με την βιομηχανική επανάσταση.
Στην Ελλάδα, είναι ευρύτατα γνωστό ότι, μεταφέρθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια ο οποίος, όπως λέγεται, κλείδωσε τις πατάτες σε αποθήκη, προσδίδοντάς τους τη φήμη του πολύτιμου αγαθού και έτσι προκάλεσε τους Έλληνες να τις κλέψουν και να τις καλλιεργήσουν. Ιστορικά φαίνεται ότι οι πρώτες καλλιέργειες πατάτας έγιναν στα Ιόνια νησιά πριν το 1800 μΧ και πιο συγκεκριμένα σε περιοχές της Κέρκυρας. Στην Κέρκυρα εξ άλλου τυπώθηκε το πρώτο σχετικό έντυπο, με τίτλο ‘Καλλιέργεια Γεωμήλων’.
Σήμερα η πατάτα ανήκει στα πέντε βασικά φυτά που καλλιεργούνται για την ανθρώπινη διατροφή. Μάλιστα είναι το μοναδικό λαχανικό αυτής της πεντάδας αφού τα υπόλοιπα 4 ανήκουν στα δημητριακά. Διατροφικά αποτελεί πλούσια πηγή βιταμίνης C και D. Η πατάτα περιέχει περίπου 2% πρωτεΐνη καλής ποιότητας και 21% υδατάνθρακες.
Εκτός της αξίας της στην διατροφή του ανθρώπου με διάφορους τρόπους (τηγανητές, ψητές, βραστές, κοκκινιστές) η πατάτα έχει και άλλες χρήσεις. Στηνβιομηχανία τροφίμων παράγονται τα γνωστά μας πατατάκια τσιπς. Αποξηραμένο άμυλο πατάτας χρησιμοποιείται σε τροφές όπως ο πουρές, ή ως βάση σε διάφορες σάλτσες κ.λπ. Στη βιομηχανία καλλυντικών χρησιμοποιείται για την παραγωγή κρεμών αντιγήρανσης και περιποίησης προσώπου. Σε πολλές χώρες της βόρειας Ευρώπης, χρησιμοποιείται για την παραγωγή αλκοολούχων ποτών, όπως της βότκας. Στη Νορβηγία παρασκευάζεται το τοπικό ποτό akvavit και στην Ιρλανδία χρησιμοποιείται επίσης για την παρασκευή αντίστοιχου τοπικού αλκοολούχου ποτού. Χρησιμοποιείται ακόμη για ζωοτροφή σε βοοειδή, σε χοίρους και σε πουλερικά. Επιπλέον, τόσο οι κόνδυλοι όσο και το υπέργειο τμήμα της πατάτας, αποτελούν βασικό συστατικό για την παραγωγή βιοκαυσίμων (βιοαιθανόλης).
Η πατάτα είναι φυτό ψυχρής εποχής. Ιδανικές θερμοκρασίες εδάφους για την φύτευση είναι μεταξύ 15οC και 22οC. Το υπέργειο τμήμα της πατάτας αναπτύσσεται νωρίς την άνοιξη σε χαμηλές θερμοκρασίες ενώ οι κόνδυλοι αναπτύσσονται αργότερα, που η μέρα έχει μεγαλώσει και η θερμοκρασία έχει ανέβει. Από τη θερμοκρασία του εδάφους επηρεάζεται και ο σχηματισμός των κονδύλων. Σε θερμοκρασίες πάνω από 20οC μειώνεται η κονδυλοποίηση, ενώ πάνω από 29-30οC μπορεί να σταματήσει εντελώς. Σε περιπτώσεις παγετού, τα φυτά παθαίνουν αρκετές ζημιές. Βεβαίως η επίδραση των θερμοκρασιών στην πατάτα, εξαρτάται και από την ποικιλία που θα προτιμηθεί.
Στην Ελλάδα, ανάλογα με την περιοχή η πατάτα φυτεύεται σε τρεις διαφορετικές περιόδους. Για ανοιξιάτικη παραγωγή η φύτευση γίνεται από τον Δεκέμβριο (σε περιοχές με ήπιο χειμώνα) έως τον Μάρτιο. Πατάτα για ανοιξιάτικη παραγωγή καλλιεργείται κυρίως στις νότιες περιοχές της χώρας (Πελοπόννησος, Εύβοια, Νάξος). Για καλοκαιρινή παραγωγή η φύτευση γίνεται από το Μάρτιο έως τις αρχές Μαΐου. Πατάτα για καλοκαιρινή παραγωγή καλλιεργείται στη βόρεια Ελλάδα. Για φθινοπωρινή παραγωγή η φύτευση γίνεται από το Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Φθινοπωρινή πατάτα παράγεται κυρίως στη Βοιωτία, την Κρήτη, την Ηλία και την Αχαΐα. Σε πολλές περιοχές γίνεται παραγωγή σε δύο και σπανιότερα σε τρείς χρονικές περιόδους.
Ο σχηματισμός των κονδύλων επηρεάζεται και από την φωτοπερίοδο. Οι μικρές σε χρονική διάρκεια ημέρες, ευνοούν την κονδυλοποίηση. Σε πολύ βόρειες περιοχές που η νύχτα ουσιαστικά δεν υπάρχει (Φινλανδία – Γροιλανδία) πολλές φορές δεν σχηματίζονται κόνδυλοι.
Στην Ευρώπη-Ρωσία-ΗΠΑ παράγεται το 85% και πλέον της παγκόσμιας παραγωγής πατάτας.
Πολλές φορές η θερμοκρασία ευθύνεται για την ποιότητα της παραγωγής. Η υψηλή θερμοκρασία εδάφους, δημιουργεί εξογκώματα στους κονδύλους.
Πολλές φορές η θερμοκρασία ευθύνεται για την ποιότητα της παραγωγής. Η υψηλή θερμοκρασία εδάφους, δημιουργεί εξογκώματα στους κονδύλους.
Εργασίες για την καλλιέργεια της πατάτας
Το έδαφος είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες για τη σωστή και αποδοτική καλλιέργεια της πατάτας. Το σημείο που θα επιλεγεί για την καλλιέργεια θα πρέπει να είναι επίπεδο. Στα εδάφη με κλίση, το νερό δεν κατανέμεται ομοιόμορφα, συγκεντρώνεται στο χαμηλότερο σημείο και παρασύρει το χώμα. Σημαντική προϋπόθεση είναι να έχει καλό αερισμό, σωστή αποστράγγιση και να είναι εύθρυπτο.
Η πατάτα είναι φυτό που καλλιεργείται σε πολλούς τύπους εδαφών, αρκεί να περιέχουν ικανές ποσότητες οργανικής ουσίας (κοπριάς ή κόμποστ). Ο ιδανικός τύπος για την καλλιέργεια είναι τα αμμοπηλώδη και πηλοαμμώδη εδάφη γιατί είναι ελαφριά, στραγγίζουν ικανοποιητικά και μπορούν εύκολα να καλλιεργηθούν. Επιπλέον, τα εδάφη αυτά θερμαίνονται γρήγορα και εξασφαλίζουν σωστό αερισμό για τον σχηματισμό και την ανάπτυξη των κονδύλων. Τα βαριά πηλώδη εδάφη, πρέπει να αποφεύγονται γιατί δεν στραγγίζουν εύ-κολα και είναι συνεκτικά, με αποτέλεσμα να παραμορφώνονται οι κόνδυλοι.
Το pH πρέπει να είναι 5 – 7,5. Η πατάτα έχει βαθύ ριζικό σύστημα και για το λόγο αυτό το έδαφος πρέπει να έχει βάθος τουλάχιστον 60-100 cm. Για καλή ποιότητα και απόδοση, θα πρέπει το έδαφος να είναι πολύ καλά καλλιεργημένο, σε βάθος μισού και πλέον μέτρου και να μην περιέχει πέτρες και σβώλους που εμποδίζουν την ανάπτυξη των κονδύλων. Πρακτικά στο λαχανόκηπο, αυτό επιτυγχάνεται με βαθύ σκάψιμο και μετά με φρεζάρισμα. Η προσθήκη οργανικής ουσίας στο έδαφος είναι απαραίτητη διαδικασία στη βιολογική καλλιέργεια της πατάτας. Για κάθε 10 m2 χρειάζονται περίπου 20 κιλά κόμποστ ή κοπριάς.
Εργασίες πριν από τη φύτευση
- Καθαρισμός του λαχανόκηπου από αγριόχορτα ή υπολείμματα προηγούμενων καλλιεργειών
- Καθαρισμός του χώρου από πέτρες, χαλίκια και σβόλους που σχηματίζει το έδαφος
- Σκάψιμο στα 35-60 cm ανάλογα με τον τύπο του εδάφους. Τα αμμώδη εδάφη θέλουν σκάψιμο σε λιγότερο βάθος σε σχέση με τα άλλα εδάφη
- Φρεζάρισμα σε βάθος 20-25 cm για να γίνει το έδαφος αφράτο, να καταστραφούν τα ζιζάνια και να ενσωματωθεί η οργανική ουσία (κοπριά ή κόμποστ) στο έδαφος
- Τσουγκράνισμα για να ισοπεδωθεί το έδαφος
- Σκάψιμο σε γραμμές με την τσάπα ανά 50-70 cm ώστε να διαμορφωθούν αυλάκια για τη φύτευση
Για την καλλιέργεια στο χωράφι, εφαρμόζεται πρώτα βαθιά άροση σε βάθος έως 60 cm και μετά από είκοσι περίπου μέρες, το χώμα φρεζάρεται ώστε να γίνει ελαφρύ και να ενσωματωθεί σε αυτό η οργανική ουσία. Μετά ακολουθεί το ίσιωμα, το αυλάκωμα, η φύτευση και το παράχωμα.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά της πατάτας
Η πατάτα είναι ποώδες φυτό με θαμνώδη και ζωηρή ανάπτυξη. Καλλιεργείται σαν ετήσιο και ολοκληρώνει το βιολογικό της κύκλο σε 3-5 μήνες. Έχει βλαστούς υπέργειους (εναέριους) και υπόγειους (ριζώματα ή στόλωνες).
Οι εναέριοι βλαστοί καθώς μεγαλώνουν, διακλαδίζονται, αδυνατίζουν, αναπτύσσονται πλάγια και δίνουν πλάτος στο φυτό όσο περίπου και το ύψος του, 40 – 80 cm, ανάλογα με την ποικιλία. Τα ριζώματα ή στόλωνες είναι οι βλαστοί που αναπτύσσονται υπόγεια. Όταν ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους διογκώνονται και στα άκρα τους, δημιουργούν κονδύλους, τις γνωστές μας πατάτες. Οι κόνδυλοι είναι το μοναδικό βρώσιμο τμήμα του φυτού. Μπορεί να είναι σφαιρικοί, ακανόνιστα μακρόστενοι, ή ωοειδείς. Κάθε στόλωνας δημι-ουργεί ένα ή σπανιότερα περισσότερους κονδύλους.
Το ριζικό σύστημα της πατάτας είναι θυσσανώδες και αποτελείται από πολλά λεπτά ριζίδια. Ο βασικός ρόλος του ριζικού συστήματος είναι η απορρόφηση νερού και θρεπτικών συστατικών. Τα ριζίδια δεν αποτελούν αποθησαυριστικό όργανο του φυτού. Αυτό τον ρόλο τον έχουν αναλάβει οι κόνδυλοι.
Τα άνθη της πατάτας, ανάλογα με την ποικιλία, μπορεί να είναι λευκά, μωβ, μπλε, ανοιχτά κίτρινα ή ιώδη. Όταν τα άνθη γονιμοποιηθούν με επιτυχία, παράγουν μικρούς κόκκινους καρπούς (ρόγες) που μοιάζουν με μικρά ντοματάκια και είναι ιδιαίτερα τοξικοί.
Ο πολλαπλασιασμός του φυτού μπορεί να γίνει με σπόρο όπως και στα άλλα συγγενή φυτά (τομάτα, μελιτζάνα κ.λπ.). Στην περίπτωση αυτή εκφύεται ένας κεντρικός υπέργειος βλαστός ο οποίος διακλαδίζεται. Οι στόλωνες είναι λιγότεροι και η παραγωγή μικρή. Όταν όμως ο πολλαπλασιασμός γίνει με κονδύλους (πατατόσπορος) και με τις κατάλληλες συν-θήκες καλλιέργειας, οι υπέργιοι βλαστοί είναι περισσότεροι, η ποικιλία διατηρεί τα χαρακτηριστικά της και η παραγωγή είναι πολύ καλύτερη. Για αυτό και ο πολλαπλασιασμός της πατάτας σε όλο τον κόσμο, γίνεται με κονδύλους. Επιπλέον όταν ο πολλαπλασιασμός γίνεται με κονδύλους η παραγωγή είναι πιο σύντομη, αφού τα φυτά πατάτας που προέρχονται από σπόρο αναπτύσσονται πιο αργά σε σχέση με αυτά που προέρχονται από κονδύλους.
gardenguide.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου