Πτηνό ανθεκτικό και εύκολο στην εκτροφή του, το ορτύκι μπορεί να δίνει καθημερινά τα υψηλής διατροφικής αξίας αβγά και κρέας του, που, όμως, μένουν ανεκμετάλλευτα. Ο λόγος από την πλευρά του Έλληνα καταναλωτή απλός, αφού δεν έχει συνηθίσει να τρέφεται με το συγκεκριμένο πτηνό και τα παράγωγά του.
Από την πλευρά των εκτροφέων, το ακριβό κόστος για τη δημιουργία ενός εκτροφείου, η έλλειψη κρατικής στήριξης και ένταξης του ορτυκιού σε κάποιο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, σε συνδυασμό με τη μειωμένη ζήτηση, φαίνεται πως βάζουν «φρένο» στην ανάπτυξη της συγκεκριμένης εκτροφής.
Από την εκκόλαψη μέχρι την ωρίμανση
Η εκτροφή έχει ως σκοπό την πάχυνση των ορτυκιών ή την παραγωγή ορτυκιών για την αντικατάσταση των γεννητόρων.
Τα ορτύκια που εκτρέφονται σήμερα σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική ανήκουν κυρίως στο γένος Coturnix, το οποίο περιλαμβάνει το είδος Coturnix coturnix, που ζει σε άγρια κατάσταση σε χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, θεωρείται αποδημητικό πτηνό και υπάγεται στην οικογένεια Phasianidae και στην τάξη Galliformes (Grzimek 1975).
Με συγγενική, όμως, αναπαραγωγή αναπτύχθηκαν διάφορα υποείδη, από τα οποία τα σπουδαιότερα είναι το ευρωπαϊκό είδος, Coturnix coturnix coturnix και το ιαπωνικό Coturnix coturnix japonica, το οποίο είναι και το πιο διαδομένο στα πλαίσια των συστηματικών ανά τον κόσμο εκτροφών του.
Τα νεαρά άτομα, αρσενικά και θηλυκά, από την εκκόλαψή τους μέχρι την ηλικία περίπου των 4 εβδομάδων ονομάζονται νεοσσοί ορτυκιών.
Τα θηλυκά και αρσενικά άτομα από την εμφάνιση της γενετήσιας ωριμότητας ονομάζονται ορτύκια αναπαραγωγής.
Η εκτροφή έχει ως σκοπό την πάχυνση των ορτυκιών ή την παραγωγή ορτυκιών για την αντικατάσταση των γεννητόρων.
Η διάρκεια της εκτροφής ανέρχεται σε 5-6 εβδομάδες και είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται θεωρητικά μέχρι και 8 εκτροφές τον χρόνο.
Η αγωγή που ακολουθείται κατά την εκτροφή των των εν λόγω ορτυκιών αφορά στον τρόπο εγκατάστασης, το ζωικό υλικό, τον χώρο εγκατάστασης, τα πτηνοτροφικά σκεύη, το μικροκλίμα, τη διατροφή, την κατάσταση υγείας και το παραγόμενο προϊόν.
Τρόπος εγκατάστασης: Εφαρμόζεται η εκτροφή σε δάπεδο με στρωμνή (εικ. 178), μέσα συνήθως σε κλειστούς θαλάμους, αλλά και σε ανοιχτούς. Τα αποτελέσματα είναι πάντοτε καλύτερα με τη χρήση κλειστών θαλάμων, διότι μέσα σ’ αυτούς ελέγχεται κατά τρόπο σταθερό η θερμοκρασία και προστατεύονται καλύτερα τα ορτύκια από διάφορες αιτίες (φώτα αυτοκινήτων, αστραπές, βροντές κ.λπ.) που είναι δυνατόν να προκαλέσουν πανικό στα πτηνά και εξαιτίας τους απώλειες από πλακώματα. Σημειωτέον ότι η εκτροφή των ορτυκιών ανάπτυξης-πάχυνσης μπορεί να γίνεται και σε κλωβοστοιχίες. Τα κλουβιά είναι συνήθως συρμάτινα με πυκνή πλέξη και το καθένα φέρει θερμαντική πηγή (συνήθως λάμπα υπέρυθρων ακτινοβολιών).
Ζωικό υλικό: Αυτό αποτελείται στην πλειονότητα των περιπτώσεων από αρσενικά και θηλυκά ορτύκια του υποείδους Cuturnix cuturnix japonica, που εκτρέφονται ανάμεικτα μέσα στον ίδιο χώρο σε μεγάλες ομάδες των 5.000-10.000 πτηνών. Ο διαχωρισμός των ορτυκιών σε μικρότερες ομάδες με τη χρήση έστω και συρμάτινων δικτυωτών πλεγμάτων, δεν συνιστάται.
Ο περιορισμένος χώρος, που κατ’ ανάγκη θα υπάρχει, αντί να μειώνει τον κίνδυνο να προκληθούν θάνατοι ορτυκιών από πλακώματα ύστερα από κάποιο πανικό, τον αυξάνει. Αυτό, διότι τα ορτύκια που συμπλήρωσαν την πτεροφυΐα τους αντιδρούν κατά τον πανικό συνήθως με δυνατό πέταγμα, το οποίο μέσα σ’ έναν μεγάλο χώρο καταλήγει ήρεμα και μαλακά.
Χώρος εγκατάστασης: Το πτηνοστάσιο που θα δεχτεί τα ορτύκια σε ηλικία νεοσσού ημέρας έχει προηγουμένως ετοιμαστεί και κατάλληλα διευθετηθεί σε χώρο που είναι γνωστός ως «αναθρεπτήριο-παχυντήριο». Η προετοιμασία και η διευθέτηση του πτηνοστασίου συνίσταται στην απολύμανση και ενδεχόμενα και στην αποπαρασίτωσή του. Επίσης, συνίσταται και στην κάλυψη του δαπέδου με καθαρή στρωμνή από πριονίδια πάχους 4-5 cm. Επιπλέον, η προετοιμασία και η διευθέτηση τού πτηνοστασίου περιλαμβάνει και τη δημιουργία συνήθως κυκλικών ή ωοειδών περιφραγμένων χώρων επάνω στο δάπεδό του, οι οποίοι είναι γνωστοί και με την ονομασία «αλωνάκια» (εικ. 179 και 180). Η περίφραξη των χώρων αυτών γίνεται τοποθετώντας κάθετα προς την επιφάνεια της στρωμνής στενόμακρα χοντρά χαρτόνια ή πλάκες από ξυλοπολτό (νοβοπάν, χάμπορτ κ.ά.), που μπορεί να υποστηρίζονται με ξύλινες δοκίδες.
Τα περιφράγματα αυτά έχουν ύψος 40-60 cm και διαμορφώνουν χώρο που έχει διάμετρο συνήθως από 1,2-4 m, ανάλογα με το πόσοι νεοσσοί προβλέπεται να εγκατασταθούν. Πάντως, συνιστάται η πυκνότητα νεοσσών (πτηνά/m2) μέσα σε αυτούς τους περιφραγμένους χώρους («τα αλωνάκια») να μην υπερβαίνει τον αριθμό 400 κατά τις 2-3 πρώτες ημέρες της ζωής τους και τον αριθμό 120 μέχρι την 8η-12η ημέρα, οπότε κατά κανόνα απομακρύνονται τα περιφράγματα που διαμορφώνουν τα αλωνάκια. Σημειωτέον ότι ο αριθμός των νεοσσών που θα τοποθετούνται μέσα στο κάθε αλωνάκι σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερος από 1.000 ως 1.500, ανεξάρτητα από την πυκνότητά τους ανά m2. Μετά την απομάκρυνση των περιφραγμάτων, η επιβαλλόμενη πυκνότητα των ορτυκιών πρέπει να είναι 80 ως 100 (πτηνά/m2) και σε ομάδες των 5.000 ως 10.000 πτηνών, όπως ήδη αναφέρθηκε παραπάνω.
Πτηνοτροφικά σκεύη: Μέσα στο κάθε αλωνάκι, πάνω από το γεωμετρικό του κέντρο του, τοποθετείται κρεμασμένη, συχνά από την οροφή του πτηνοστασίου, μια θερμαντική πηγή, που είναι γνωστή και ως αναθρεπτήρας ή θερμομητέρα (βλέπε εικ. 171). Η θερμομητέρα (που έχει ανάψει μερικές ώρες πριν από την άφιξη των νεοσσών) λειτουργεί συνήθως με ηλεκτρικό ρεύμα (θερμάστρα με αντιστάσεις ή λαμπτήρας υπέρυθρης ακτινοβολίας) ή με υγραέριο (συνήθως προπάνιο ή φυσικό αέριο) και χρησιμεύει βέβαια για τη θέρμανση των πτηνών. Εξάλλου, μέσα στο κάθε αλωνάκι τοποθετούνται ταΐστρες και ποτίστρες που διατάσσονται ακτινοειδώς και κατ’ εναλλαγή. Δηλαδή, κατά μήκος μιας ακτίνας τοποθετούνται οι ταΐστρες και κατά μήκος μιας άλλης, διπλανής, οι ποτίστρες.
Οι ταΐστρες είναι συνήθως πλαστικές, ημιαυτόματες ή αυτόματες κυλινδρικές και πρέπει να φέρουν ειδικό πλαστικό κιγκλίδωμα, ώστε να μην μπαίνουν μέσα τα πτηνά και σπαταλούν την τροφή. Την 1η εβδομάδα της ζωής των πτηνών πρέπει να προβλέπεται μήκος πρόσβασης στην περιφέρεια της ταΐστρας 1 cm ανά ορτύκι, τη 2η 2,5 cm και από την 3η και πέρα 3,5 cm. Ή αλλιώς 4 και κατόπιν 6 κυλινδρικές ταΐστρες διαμέτρου των 30 cm ανά 100 ορτύκια.
Οι ποτίστρες είναι επίσης συνήθως πλαστικές και κυλινδρικές ημιαυτόματες ή αυτόματες σιφωνοειδείς. Κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες της ζωής των πτηνών οι ποτίστρες είναι χωρητικότητας του 1 Lt και απαιτούνται 2 ανά 100 νεοσσούς, ενώ στη συνέχεια χρειάζονται 2 ποτίστρες των 4 Lt κωνοειδείς αυτόματες σιφωνοειδείς ανά 100 ορτύκια ή αλλιώς μήκος πρόσβασης στην περιφέρεια της ποτίστρας 0,7 cm/πτηνό.
Μικροκλίμα: Σε ό,τι αφορά τη θερμοκρασία, τη σχετική υγρασία, τον αερισμό και τον φωτισμό, ισχύουν τα ακόλουθα:
Η θερμοκρασία κάτω από τη θερμομητέρα στο ύψος των πτηνών πρέπει να είναι 35°C και να μειώνεται προοδευτικά μετά την 1η εβδομάδα της ζωής των νεοσσών μέχρι να φτάσει στους 24 °C στο τέλος της 3ης εβδομάδας, η οποία και διατηρείται σταθερή ή λίγο χαμηλότερη (22°C) μέχρι τη σφαγή, που γίνεται από την 5η ως την 6η εβδομάδα.
Η σχετική υγρασία να διατηρείται στον χώρο εκτροφής τους γύρω στους 60 %, ιδίως στην περίπτωση που οι χρησιμοποιούμενοι θάλαμοι είναι κλειστοί, διότι τα νεαρά ορτύκια είναι πολύ ευαίσθητα. Για τον έλεγχο της σχετικής υγρασίας είναι δυνατόν να καταβρέχεται το ακάλυπτο από τα αλωνάκια δάπεδο του πτηνοτροφικού θαλάμου, ενώ μετά την κατάργησή τους η ίδια η στρωμνή, αλλά όχι υπερβολικά.
Ο αερισμός του χώρου εκτροφής τους, σε κλειστούς θαλάμους, να είναι δυναμικός και να γίνεται από την οροφή, χωρίς να δημιουργούνται ρεύματα, στα οποία είναι πολύ ευαίσθητα τα νεαρά ορτύκια.
Ο φωτισμός που δίνεται στα ορτύκια ανάπτυξης-πάχυνσης είναι έντασης 1 κηρίου και διάρκειας 20-22 ωρών μέχρι την 3η-4η εβδομάδα της ζωής τους, ενώ κατά τις επόμενες 10-15 ημέρες μέχρι τη σφαγή διατηρούνται σε διαρκές ημίφως με λαμπτήρες τύπου «κανδήλας». Η αναφερόμενη παραπάνω ένταση του παρεχόμενου τεχνητού φωτισμού, κατά τις 3-4 πρώτες εβδομάδες της ζωής ορτυκιών ανάπτυξης-πάχυνσης, είναι αυτή που επιτυγχάνεται με τη χρησιμοποίηση ηλεκτρικών λαμπτήρων πυράκτωσης ισχύος 100 watts (ή ισοδύναμης ισχύος άλλου τύπου λαμπτήρων) από ύψος 2 m από το δάπεδο και σε αντιστοιχία 6 Watts/m2 δαπέδου. Από την ηλικία της 3ης-4ης εβδομάδας κι έπειτα η απαιτούμενη ένταση του τεχνητού φωτισμού είναι εκείνη που παρέχεται με λαμπτήρες πυράκτωσης ισχύος 40-60 Watts (ή ισοδύναμης ισχύος άλλου τύπου λαμπτήρων), που τοποθετούνται σε ύψος πάλι 2 m από το δάπεδο και με αντιστοιχία 0,5-1 Watts/m2 δαπέδου.
Ανεκμετάλλευτη η διατροφική αξία των προϊόντων ορτυκιού
Αρνητικός παράγοντας το υψηλό κόστος έναρξης, αλλά και η έλλειψη κρατικής στήριξης που κρατούν πίσω την εκτροφή
Στην αρχαιότητα, το πρώτο όνομα της Δήλου ήταν Ορτυγία, ενώ οι Αιγύπτιοι ονόμαζαν τα άγρια ορτύκια «μάννα εξ ουρανού». Για πρώτη φορά, τον 11ο αιώνα μ.Χ., οι Ιάπωνες εξημέρωσαν τα ορτύκια και ξεκίνησαν την εκτροφή τους, κατανοώντας τη διατροφική αξία του κρέατος (χαμηλό σε λιπαρά, πλούσιο σε σίδηρο), αλλά και των αβγών τους (υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, χαμηλά σε χοληστερίνη). Ωστόσο, στη χώρα μας, υπάρχει ακόμα δυσκολία να ενταχθούν στις διατροφικές μας συνήθειες τα προϊόντα αυτά. Επιπλέον, το υψηλό κόστος έναρξης, αλλά και η έλλειψη κρατικής στήριξης κρατούν πίσω την εκτροφή ορτυκιού, εν αντιθέσει με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Με το κρέας και τα αβγά τους να χαρακτηρίζονται έως και σήμερα στην Ασία ως «θεραπευτικά», η Κίνα είναι η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα στον κόσμο σε κρέας ορτυκιού, με 160.000 τόνους ετησίως (σύμφωνα με στοιχεία που ανακοινώθηκαν στο παγκόσμιο συνέδριο πτηνοτροφίας στη Βραζιλία το 2012).
Στην Ευρώπη, η εκτροφή ορτυκιού (τόσο για κρέας του όσο και για τα αβγά του) έχει αρχίσει να αναπτύσσεται μόλις τα τελευταία χρόνια, με την Ισπανία να βρίσκεται στην πρώτη θέση παραγωγής κρέατος, με περίπου 9.000 τόνους, και τη Γαλλία να ακολουθεί, με 8.000 τόνους.
Εντυπωσιακό είναι το παράδειγμα της Βραζιλίας, όπου η εκτροφή ορτυκιών τα τελευταία δέκα χρόνια αυξήθηκε θεαματικά από 8 εκατ. πτηνά το 2005, σε 18 εκατ. το 2012, ενώ η παραγωγή αβγών από περίπου 8 εκατ. αβγά το 2005, σε περίπου 24 εκατ. το 2012.
Τέλος, στην Αυστραλία η εκτροφή ορτυκιού αποτελεί τη μεγαλύτερη βιομηχανία πτερωτών θηραμάτων με ετήσια εκτροφή πάνω από 6,5 εκατομμύρια πτηνά κάθε χρόνο.
Το έτος 1978, ο Παναγιώτης Δρόσος από τη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε μία άγνωστη για τους Έλληνες εκτροφή, αυτήν του ορτυκιού (κρέας-αβγά). Σήμερα, μαζί με τον γιο του και υπεύθυνο παραγωγής της επιχείρησης, Ανδρέα, λειτουργούν ένα από τα δύο καθετοποιημένα εκτροφεία ορτυκιού που υπάρχουν στην Ελλάδα, με την επωνυμία Εκτροφείο Δρόσος (δυναμικής 2.000 ορτυκιών/εβδομάδα), στην περιοχή της Νέας Απολλωνίας.
«Η εκτροφή ορτυκιού είναι απλή, ενώ το ίδιο το πτηνό είναι ανθεκτικό και δεν ασθενεί τόσο εύκολα όσο το κοτόπουλο, για παράδειγμα», λέει στην «ΥΧ» o Ανδρέας Δρόσος. Αυτήν τη στιγμή –σύμφωνα με τον ίδιο–, η λιανική τιμή για το κρέας ορτυκιού κυμαίνεται στα 10 με 11 ευρώ/κιλό + ΦΠΑ, ενώ η διάθεση του κρέατος γίνεται κυρίως στην κεντρική αγορά της Θεσσαλονίκης, σε κρεοπωλεία και καταστήματα ντελικατέσεν. Κατά τη διάρκεια των εορτών του Πάσχα, η επιχείρηση διαθέτει στην αγορά και μεγάλες ποσότητες αβγών ορτυκιού.
Υψηλό είναι το κόστος (περίπου 300.000 ευρώ) για τη δημιουργία μίας νέας μονάδας εκτροφής, σφαγείου και συσκευασίας ορτυκιών, σύμφωνα με όσα εκτιμά ο υπεύθυνος παραγωγής του Εκτροφείου Δρόσος. Σε αυτό το κεφάλαιο περιλαμβάνονται «κτηριακές εγκαταστάσεις 5-6 θαλάμων αναπαραγωγής, εμβαδού περίπου 300 τ.μ., ένα κτήριο σφαγείου, επίσης, στα 300 τ.μ., το συσκευαστήριο και το εκκολαπτήριο, που πρέπει να είναι εκτός του σφαγείου και της μονάδας παραγωγής», μας εξηγεί. Στο κόστος περιλαμβάνεται και η αγορά του ζωικού κεφαλαίου «τουλάχιστον 500 μάνες (πάνω από 3 ευρώ/πτηνό-φυλή Japonica) για μία παραγωγή περίπου 1.000 πτηνών/εβδομάδα», η ζωοτροφή (υψηλή σε φυτική πρωτεΐνη), αλλά και ταΐστρες, ποτίστρες κ.ά.
«Μέχρι και πριν από μία δεκαετία, η εκτροφή ορτυκιού στην Ελλάδα γινόταν μόνο για το κρέας του, με μία μικρή ζήτηση αβγών κατά τη διάρκεια του Πάσχα», μας λέει ο Κωνσταντίνος Τζιώγλης, μέτοχος της εταιρείας Αβγοδιατροφική στη Νέα Σάντα Κιλκίς. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, «η κατανάλωση αβγών ορτυκιού θεωρείται ότι βελτιώνει τον δείκτη νοημοσύνης IQ, ενώ στη Γαλλία η κατανάλωση αγγίζει το 30% της συνολικής κατανάλωσης αβγών», προσθέτει.
Η Αβγοδιατροφική συνεργάζεται με παραγωγό από τα Βασιλικά Θεσσαλονίκης, όπου εκτρέφει πάνω από 6.000 ορτύκια με 1,5 εκατ. ετήσια παραγωγή αβγών. Η λιανική τιμή πώλησης για το αβγό ορτυκιού σε συσκευασία των 12 τεμαχίων κυμαίνεται από 2,5 έως 3 ευρώ, ενώ, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Κ. Τζιώγλης, «η ζήτηση και η κατανάλωση δεν είναι μεγάλη, καθώς ο Έλληνας δύσκολα αλλάζει την κουλτούρα του».
Επιμέλεια-Συντονισμός: Κυριάκος Λάμπρου
Γράφουν: Λάμπρος Ι. Χατζησήσης, Καθηγητής ΤΕΙ Ηπείρου
Πηγή: http://www.ypaithros.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου