Πώς συλλέγουμε και αποθηκεύουμε τους σπόρους μας

 Μας ενημερώνει το Αρχιπέλαγος

Η συλλόγη σπόρων είναι μια πολύ απλή διαδικασία που ακολουθεί κάποιους βασικούς κανόνες για όλα τα φυτά. Πρέπει πάντα να επιλέγονται οι καρποί εκείνοι που είναι καλοσχηματισμένοι και απαλαγμένοι από ασθένειες και να συλλέγονται αφού έχει περάσει το στάδιο κατά το οποίο θα τους συγκομίζαμε για κατανάλωση.

Στη συνέχεια μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για την συλλογή σπόρων κάθε φυτού ξεχωριστά.

Ντομάτα

Ο σπόρος της ντομάτας περικλείεται από ένα ζελατινώδες σάκο που περιέχει αναστολείς ανάπτυξης, ώστε να αποτρέπεται η βλάστηση (ανάπτυξη ριζιδίων) εντός του καρπού. Ο καλύτερος τρόπος να απομακρύνουμε αυτή την καλυπτική ζελατίνη είναι να αφήσουμε τον καρπό να ωριμάσει αρκετά. Στη φύση αυτό συμβαίνει όταν ο καρπός πέσει από το φυτό.
Το πρώτο βήμα είναι να επιλλεγούν οι πιο σωστά αναπτυγμένες και εύρωστες τομάτες. Οι σπόροι πρέπει να προέρχονται από καλοσχηματισμένους καρπούς, απαλλαγμένους από ασθένειες, ώστε τα φυτά που θα παραχθούν την επόμενη χρονιά από αυτούς να έχουν καλά γονίδια και να είναι εύρωστα.
Αφού συλλέξουμε τους καρπούς κόβουμε την τομάτα στη μέση ώστε το σημείο της τομάτας που έρχεται σε επαφή με το βλαστό να είναι στη μια πλεύρα ακεραίο και το ανθοφόρο κομμάτι στην άλλη πλευρά. Κατά αυτόν τον τρόπο οι σπόροι θα είναι ευκολότερο να απομακρυνθούν σε αντίθεση με το αν ο καρπός κοπεί κάθετα. Σε κάποιες μικρόκαρπες ποικιλίες τομάτας (τοματίνια) οι σπόροι είναι συγκεντρωμένοι σε ένα σημείο που μπορείται να τους αποσπάσεται με μια κίνηση χωρίς να διαλυθεί η σάρκας της τομάτας η οποία στη συνέχεια θα μπορούσε να καταναλωθεί.
Οι σπόροι θα πρέπει να τοποθετηθούν σε πλαστικά ή γυάλινα βαζάκια. Μέσα στο δοχείο με τους σπόρους και το ζελάτινο υλικό προσθέτουμε λίγο απιονισμένο νερό. Τοποθετούμε το δοχείο με τους σπόρους σε ένα σημείο που δεν έχει κρύο (το περβάζι ενός παραθύρου ή πάνω στο ψυγείο θεωρούνται δυο καλά σημεία). Σε 2 – 3 ημέρες θα ολοκληρωθεί η ζύμωση. 2 φορές την ημέρα ανακατεύουμε το μίγμα με τους σπόρους. Στην επιφάνεια του μίγματος θα συγκεντρωθούν οι σπόροι που δεν είναι ζωντανοί και τα περιβλήματα των σπόρων και όταν η ζύμωση θα έχει ολοκληρωθεί , θα αναπτυχθεί ένα στρώμα μύκητα. Οι υγιείς σπόροι θα έχουν κατακαθήσει στον πάτο του διαλύματος.
Προσεκτικά με ένα κουτάλι απομακρύνουμε το στρώμα του μύκητα που έχει δημιουργηθεί. Στη συνέχεια αδειάζουμε τους σπόρους σε ένα αποροφητικό χαρτί και ξεπλένουμε με καθαρό νερό αρκετές φορές. Τρίβουμε καλά τους σπόρους ώστε να βεβαιωθούμε ότι έχει βγεί το κάλυμα τους και στεγνώνουμε τους σπόρους όσο καλύτερο γίνεται.
Σε μια λεία επιφάνεια (γυάλινη, πλαστική….) απλώνουμε τους σπόρους και τους αφήνουμε για περίπυ 1 εβδομάδα για να στεγνώσουν. Μια φορά την ημέρα ανακατεύουμε έτσι ώστε όλες οι πλευρές τους να στεγνώσουν σωστά. Αν ο καιρός είναι βροχερός μπορούμε να παρατείνουμε για μερικές μέρες. Για να βεβαιωθούμε ότι η διαδικασία έχει ολοκληρωθεί, θα πρέπει οι σπόροι να κινούνται με ευκολία και να μην κολλάνε μεταξύ τους.
Συνήθως χρησιμοποιούνται χάρτινες ή πλαστικές συσκευασίες για την αποθήκευση. Εάν επιλέξουμε την πλαστική συσκευασία θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι έχουν στεγνώσει πολύ καλά οι σπόροι γιατί το παραμικρό ίχνος υγρασίας θα μπορούσε να τους καταστρέψει όλους τους σπόρους και να σαπίσουν.

Αγγούρι

Τα αγγούρια που θα χρησιμοποιηθούν για σποροπαραγωγή θα πρέπει να μείνουν πάνω στο φυτό μέχρι να περάσει το στάδιο κατά το οποίο θα μπορούσαν να καταναλωθούν. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το χρώμα τους από πράσινο θα πρέπει να γίνει κίτρινο ή και άσπρο. Όταν ο καρπός αλλάξει χρώμα και αρχίσει να σαπίζει τότε γίνεται μαλακός στην αφή.
Στο στάδιο αυτό απομακρύνουμε τον καρπό από το φυτό και τον κόβουμε κατά μήκος. Με ένα κουτάλι απομαρύνουμε το κομμάτι της σάρκας που περιέχει τους σπόρους , διαλέγουμε τους σπόρους προσεκτικά και τους μεταφέρουμε σε ένα πλαστικό βάζο.
Προσθέτουμε απιονισμένο νερό τόσο όση είναι η ποσότητα των σπόρων και της σάρκας που τους καλύπτει.
Ακολουθούμε την ίδια διαδικάσια με τις ντομάτες. Ανακατεύουμε καθημερινά το μιγμα και απομακρύνουμε από την επιφάνεια το στρώμα και τους σπόρους που επιπλέουν.
Όταν στεγνώσουν οι σπόροι, τους τοποθετούμε σε γυάλινο βάζο μέσα στο ψυγείο για 2 ημέρες ώστε να εξουδετερωθούν τυχόν υπολλείματα μούχλας και βακτηρίων. Οι σπόροι διατηρούν καλή βλαστική ικανότητα για τα επόμενα 3 χρόνια.

Μελιντζάνα

Οι μελιτζάνες θα πρέπει να είναι περίπου 17 εκ. σε μέγεθος, με σκληρό περίβλημα και θαμπό χρώμα για να συγκομιστούν.Κόβουμε τον καρπό στη μέση και με το χέρι απομακρύνουμε τους σπόρους από τη σάρκα. Απλώνουμε τους σπόρους σε αποροφητικό χαρτί και τους αφήνουμε να στεγνώσουν σε θερμοκρασία δωματίου.
Γεμίζουμε ένα σακουλάκι με σκόνη γάλακτος , κλείνουμε καλά και το τοποθετούμε στον πάτο ενός γυάλινου βάζου. Πάνω από το σακουλάκι τοποθετούμετους σπόρους. Η σκόνη γάλακτος θα βοηθήσει να διατηρηθούν οι σπόροι στεγνοί. Κλείνουμε καλά το βάζο και αποθηκεύουμε στο ψυγείο. Δεν ανοίγουμε το βάζο παρά μόνο όταν θα θελήσουμε να χρησιμοποιήσουμε τους σπόρους.

Καρπούζι

Οι καρποί συλλέγονται αφού έχουν ωριμάσει αρκετά και δεν μπορούν να καταναλωθούν, όχι όμως αφού σαπίσουν καθώς η θερμοκρασία που αναπτύσσεται λόγω της ζύμωσης εντός του καρπού θα καταστρέψει τους σπόρους. Το ψύχος είναι ένας ακόμη παράγοντας που μπορεί να καταστήσει τους σπόρους μη οφέλιμους καθώς συγκεντρώνονται μεγάλα ποσοστά υγρασίας εντός του σπόρου.
Απομακρύνουμε τους σπόρους από την σάρκα του καρπουζιού και τους πλένουμε με νερό. Τους στραγγίζουμε χρησιμοποιόντας ένα κόσκινο.
Σε ένα κομμάτι εφημερίδας η αποροφητικό χαρτί απλώνουμε τους σπόρους. Πρέπει να βεβαιωθούμεότι η θερμοκρασία δεν ξεπερνά τους 43οC. Αφήνουμε τους σπόρους να στεγνώσουν για τουλάχιστον 1 εβδομάδα και αντικαθιστούμε την εφημερίδα όταν είναι υγρή.
Αποθηκεύουμε τους σπόρους σε σκοτεινό, δροσερό και ξηρό μέρος. Όσο πιο στεγνοί είναι οι σπόροι, τόσο πιο πιθανό είναι να μην εμφανιστούν ασθένειες ή να σαπίσουν. Ο σπόρος που έχει στεγνώσει σωστά, όταν τον λυγίσεις, σπάει και δεν κάμπτεται. Μπορούμε επίσης να απομακρύνουμε την υγρασία χρησιμοποιώντας αποροφητικό τζελ σιλικόνης. Χρησιμοποιείται ίση ποσότητα σιλικόνης με αυτή των σπόρων, σε ένα καλά κλειστό γυάλινο βάζο, συνήθως για 15 ημέρες. Εφόσον έχει απομακρυνθεί η υγρασία αποθηκεύουμε τους σπόρους σε αεροστεγές δοχείο και σε δροσερό, σκοτεινό μερός για 12 μήνες περίπου.

Πιπεριές

Συλλέγουμε πιπεριές από τα εύρωστα φυτά, αφού βρίσκονται σε πλήρη ωρίμανση και το περίβλημα του καρπού έχει αρχίσει να ζαρώνει. Κόβουμε το κάτω μέρος της πιπεριάς με κοφτερό μαχαίρι. Αδειάζουμε τους σπόρους σε απορροφητικό χαρτί. Απομακρύνουμε με το χέρι όσους σπόρους έχουν απομείνει στο εσωτερικό. Τους αφήνουμε σε ένα δροσερό μέρος για να στεγνώσουν. Αφού απομακρυνθεί η υγρασία μπορούμε να τους βάλουμε σε ένα χάρτινο φάκελο και να τους αποθηκεύσουμε σε δροσερό και ξηρό μέρος. Για μακροχρόνια αποθήκευση συνίσταται το βάζο και το περιβάλλον του ψυγείου. Τοποθετούμε ½ φλιτζάνι σκόνη γάλακτος μέσα στο βάζο με το φάκελο που περιέχει τους σπόρους ώστε να απορροφηθεί η υγρασία που τυχόν απέμεινε.

Μπάμια

Για να συλλέξουμε τις μπάμιες με σκοπό να κρατήσουμε τους σπόρους θα πρέπει να τις αφήσουμε πάνω στο φυτό να γίνουν ευμεγέθη και να είναι ελαφρώς ξηρές. Κόβουμε τον καρπό της μπάμιας κατά μήκος, από την κορυφή μέχρι το κάτω μέρος, και με τα δάχτυλά μας απομακρύνουμε τα δύο κομμάτια του περιβλήματος της μπάμιας.
Οι σπόροι της μπάμιας είναι αρκέτα μεγάλοι και μπορούμε εύκολα να τους αφαιρέσουμε με το δάχτυλο. Τοποθετούμε τους σπόρους σε ένα πιάτο πάνω σε μια χαρτοσακούλα για να στεγνώσουν. Αφού στεγνώσουν καλά μετά από μερικές μέρες, μπορούμε να τους αποθηκεύσουμε σε ένα δροσερό και ξηρό μέρος.

Καλαμπόκι

Επιλέγουμε μερικούς καρπούς που παρουσιαζούν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που θέλουμε να διατηρήσουμε (χρώμα, μέγεθος κ.α.). Οι καρποί αυτοί είναι επίσης σημαντικό να είναι απαλλαγμένοι από κάθε είδους ασθένεια και προσβολές από έντομα. Τους καρπούς αυτούς δεν τους συγκομούμε μαζί με τους υπόλοιπους που επιθυμούμαι να καταναλώσουμε αλλά τους αφήνουμε πάνω στο φυτό για περίπου 4 – 6 εβδομάδες περισσότερο μετά το στάδιο της πλήρη ωρίμανσης.
Συγκομούμε το καλαμπόκι όταν δεν υπάρχει πολύ υγρασία στην ατμόσφαιρα και το φύλλωμα είναι στεγνό. Ανοίγουμε το καλαμπόκι ώστε να αποκαλυφθούν οι σπόροι και το κρεμάμε ανάποδα σε ένα μέρος χωρίς υγρασία. Κατά διαστήματα ελέγχουμαι σχολαστικά αν έχει αναπτυχθεί μούχλα.
Όταν το καλαμπόκι έχει στεγνώσει καλά μπορούμε να πάρουμε τους σπόρους και να τους τοποθετήσουμε σε μια χάρτινη συσκευασία την οποία θα φυλάξουμε σε δροσερό και σκοτείνο μέρος μέχρι την άνοιξη που θα σπείρουμε πάλι το καλαμπόκι.
Πεπόνι
Με το κουτάλι βγάζουμε τους σπόρους από ένα αρκετά ώριμο καρπό και τους βάζουμε σε ένα μεταλλικό σουρωτήρι. Τοποθετούμε τους σπόρους κάτω από την βρύση και τους ξεπλένουμε ενώ ταυτόχρονα τους τρίβουμε ελαφρά πάνω στο πλέγμα που έχει το σουρωτήρι για να απόμακρυνθούν οι ίνες. Στη συνέχεια βάζουμε τους καθαρούς σπόρους σε ένα μπωλ με νερό και ανακατεύουμε για λίγα λεπτά. Κάποιοι από τους σπόρους θα επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού. Αυτοί είναι ανώριμοι και με μηδενική βλαστική ικανότητα, γι’αυτό το λόγο έχουν πολύ χαμηλό βάρος και επιπλέουν. Αυτούς τους σπόρους που είναι άχρηστοι τους πετάμε. Ανακατεύουμε μερικές φορές ακόμα και επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία έως ότου κανένας σπόρος να μην επιπλέει. Στραγγίζουμε το νερό από τους σπόρους που απέμειναν.
Μετέπειτα, σε ένα πιάτο τοποθετούμε απορροφητικό χαρτί, σκορπίζουμε τους σπόρους ώστε να σχηματιστεί ένα στρώμα (χωρίς να καλύπτει ο ένας σπόρος τον άλλο) και τους αφήνουμε σε ένα ηλιόλουστο, ξηρό σημείο.
Κατά διαστήματα για τις επόμενες ώρες ανακατεύουμε τους σπόρους ώστε να είμαστε σίγουροι ότι όλες οι πλευρές τους έχουν εκτεθεί στον αέρα. Αφού αφήσουμε μια ημέρα τους σπόρους στον ήλιο, τους βάζουμε μέσα στο σπίτι όπου θα εξακολουθήσουν να στεγνώνουν για ακόμη 10 ημέρες περίπου. Ένα ο καιρός είναι βροχερός και τα ποσοστά υγρασίας υψηλά, παρατείνουμε την διαδικασία για 1 εβδομάδα ακόμη.
Ο σπόρος του πεπονιού είναι παχύς όποτε πρέπει να σιγουρευτούμε ότι έχει στεγνώσει επαρκώς.

Ηλίανθος

Αφήνουμε το άνθος που περιέχει τους σπόρους να ξεραθεί πάνω στο φυτό. Όταν το πίσω μέρος αρχίσει να γίνεται κίτρινο και τα πέταλα πέφτουν, τοποθετούμε μια χάρτινη σακούλα γύρω από το άνθος. Σε περίπτωση που βρέξει ή που λόγω υπερβολικής ατμοσφαιρικής υγρασίας η σακούλα βραχεί, βάζουμε μια άλλη. Αφήνουμε την σακούλα εώς ότου το πίσω μέρος του άνθους γίνει καφέ.
Κόβουμε τα άνθη από το στέλεχος μερικά εκατοστά πιο κάτω από το σημείο ένωσης.
Εάν τα πουλιά ή άλλα ζώα τρώνε τους σπόρους πριν τους συγκομίσουμε, μπορούμε να κόψουμε τα άνθη πριν αρχίσουν να γίνονται καφέ και να τα αφήσουμε να ξεραθούν σε ένα ζεστό, ξήρο και καλά αεριζόμενο μέρος.
Όταν κρίνουμε ότι τα άνθη και οι σπόροι εχουν ξεραθεί επαρκώς, τους απομακρύνουμε απαλά με τα δάχτυλα από το εσωτερικό του άνθους και τους αφήνουμε πάνω σε μια εφημερίδα. Σε περίπτωση που δεν αποσπόνται εύκολα, παρατείνουμε τη ξήρανση για μερικές μέρες ακόμα.
Αφού αφήσουμε τους σπόρους για μερικές μέρες στην εφημερίδα να στεγνώσουν, στη συνέχεια μπορούμε να τους αποθηκέυσουε σε γυάλινα βάζα.

Φασόλι

Το να φυλάξει κανείς σπόρους από φασόλια είναι κάτι πάρα πολύ εύκολο. Απλά αφήνουμε τα φασόλια που θέλουμε να κρατήσουμε για σπόρο πάνω στο φυτό μέρχι να ξεραθεί το περίβλημά τους και να γίνει καφέ. Σε αυτή τη φάση και οι σπόροι εντός του περιβλήματος έχουν ξεραθεί και δεν μπορούν πλέον να καταναλωθούν. Σε ορισμένες ποικιλίες το περίβλημα έχει την τάση να ανοίγει από μόνο του και οι σπόροι να πέφτουν στο έδαφος. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να ελέγχουμε τακτικά τα φυτά για να μην χάσουμε τους σπόρους. Εάν συγκομίσουμε τα φασόλια και δεν έχουν στεγνώσει επαρκώς τα αφήνουμε σε ένα καλά αεριζόμενο μέρος χωρίς υγρασία για μερικές μέρες.
Οι σπόροι μπορούν να αποθηκευτούν σε χάρτινες συσκευασίες και αν στο μέρος που ζούμε υπάρχει πολύ υγρασία, προτιμάμε τα γυάλινα δοχεία που δεν επιτρέπουν την είσοδο της υγρασίας.

Κρεμμύδι

Όταν θέλουμε να παράγουμε κρεμμύδια γνωρίζουμε όλοι ότι πρέπει να προμηθευτούμε το γνωστό κοκκάρι. Μπορούμε όμως να παράγουμε οι ιδιοι το κοκκάρι από σπόρο κρεμμυδιού.
Ο σπόρος του κρεμμυδιού είναι πολύ εύκολο να συλλεχθεί. Όταν φυτέψουμε κρεμμύδια πάνω από το έδαφος αναπτύσσεται ένας βλαστός που στην άκρη του φέρει ένα στρογγυλό, άσπρο άνθος. Αν δεν βγάλουμε το κρεμμύδι από το έδαφος, στο εσωτερικό του άνθους αυτού σε λίγο καιρό θα αρχίσουμε να διακρίνουμε κάποια μικρά, μαύρα σποράκια. Όταν το άνθος ξεραθεί, το κόβουμε και παίρνουμε τα σποράκια αυτά. Τα αφήνουμε λίγες μέρες να στεγνωσουν και στη συνέχεια μπορύμε να τα αποθηκεύσουμε σε χάρτινες συσκευασίες.

 

Μαρούλι

Για να συλλέξουμε σπόρους μαρουλιού, επιλέγουμε μερικά καλοσχηματισμένα μαρούλια. Όταν τα μαρούλια ανθίσουν, σταδιακά οι σπόροι θα ωριμάσουν και μετά από περίπου ένα δεκαπενθήμερο μπορείτε να ξεκινήσετε την καθημερινή συλλογή σπόρων. Μπορείτε να συλλέγετε τους σπόρους είτε κουνόντας τα άνθη μέσα σε μια χάρτινη σακούλα και επιτρέποντας στους ώριμους σπόρους να πέσουν, είτε περιμένοντας να ωριμάσει η πλειοψηφία των σπόρων και μετά να κόψετε το φυτό. Εάν κρεμάσετε ανάποδα το φυτό και τοποθετήστε ένα δοχείο από κατώ, οι σπόροι θα συνεχίσουν να ωριμάζουν και θα πέφτουν μέσα σε αυτό κάθε φορά που κουνάτε το φυτό. Το μέρος που θα αφήσετε το φυτό για να συνεχιστεί η ωρίμανση των σπόρων πρέπει να μην έχει υγρασία.
Εάν οι σπόροι φαίνεται να έχουν υγρασία αφήστε τους για μερικές μέρες να στεγνώσουν πριν τους αποθηκεύσετε. Οι σπόροι μαρουλιού μπορούν να διατηρηθούν ζωντανοί για περίπου 3 χρόνια, με την προυπόθεση ότι το μέρος στο οποίο έχουν αποθηκευτεί είναι ξηρό και δροσερό.

Σπανάκι

Όταν σκοπεύουμε να συλλέξουμε σπόρους από σπανάκι πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι το σπανάκι γονιμοποιείται με τον άνεμο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για να διασφαλίσουμε την καθαρότητα της ποικιλίας από την οποία θέλουμε να πάρουμε σπόρους, δεν πρέπει να υπάρχει άλλη φυτεμένη ποικιλία στο χωράφι μας αλλά και ούτε σε γειτονικά χωράφια για να αποφύγουμε τον υβριδισμό μεταξύ των ποικιλιών.
Καθώς μεγαλώνουν τα φυτά μας, απομακρύνουμε από τον κήπο μας αυτά που δεν έχουν καλή εικόνα ως προς το χρώμα, το μεγέθος κτλ. Με αυτό τον τρόπο αποτρέπουμε να περάσουν τα χαρακτηριστικά των “αδύναμων” φυτών στους σπόρους τους οποίους θα συλλέξουμε και κατ’επέκταση στα φυτά που θα παράγουμε την επόμενη καλλιεργητική περίοδο. Επισής θα πρέπει να απομακρυνθούν τα φυτά εκείνα που δεν ακολουθούν την ανάπτυξη των υπολοίπων και είτε είναι καθηλωμένη η ανάπτυξή τους είτε φαίνεται να αναπτύσσονται πιο γρήγορα από την πλειοψηφία των φυτών.
Βεβαιωνόμαστε ότι υπάρχει επαρκής αριθμός αρσενικών φυτών για να γονιμοποιήσουν τα θυληκά. Τα θυληκά φυτά φέρουν τους σπόρους ενώ τα αρσενικά την γύρη.
Από τα φυτά που σκοπεύουμε να πάρουμε τους σπόρους μπορούμε να πάρουμε μόνο τα εξωτερικά φύλλα για να τα καταναλώσουμε.
Αφήνουμε τα φυτά να ωριμάσουν και να ξεραθούν μέχρι να πάρουν μια απόχρωση του καφέ. Στη συνέχεια μπορούμε να τα κόψουμε.
Αφαιρούμε τους σπόρους με το χέρι. Τους τοποθετούμε σε σφαγισμένα δοχεία και τους αποθηκεύουμε σε ένα δροσερό και ξηρό μέρος όπου δεν έρχονται σε άμεση επαφή με το φως του ηλίου.