Μάραθος: Θεραπευτικές ιδιότητες και τρόποι χρήσης
Όνομα: Μάραθο
Επιστημονική ονομασία: Μάραθον το κοινόν – Foeniculum vulgare
Οικογένεια: Απιίδες ή Σκιαδοφόρα
Άλλα ονόματα: Μάραθος, φοινόκιο, μάλαθρο, μάραζα, αμαραθιά, φοινίκουλο, αρκομάραθο
Όνομα: Μάραθο
Επιστημονική ονομασία: Μάραθον το κοινόν – Foeniculum vulgare
Οικογένεια: Απιίδες ή Σκιαδοφόρα
Άλλα ονόματα: Μάραθος, φοινόκιο, μάλαθρο, μάραζα, αμαραθιά, φοινίκουλο, αρκομάραθο
Περιγραφή
Γηγενές της Νότιας Ευρώπης και της Μικράς Ασίας(από τα ανατολικά του Μαρόκου και την Πορτογαλία και όλη τη διαδρομή προς το Πακιστάν). Ευδοκιμεί σε πολλές περιοχές και ιδιαίτερα στις παράκτιες.
Το μάραθο είναι πολυετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 180 εκατοστά, με φτεροειδή φύλλα, ψηλά στελέχη που καταλήγουν σε δέσμες μικρών κίτρινων λουλουδιών και μικροσκοπικούς ωοειδείς καρπούς. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Το μάραθο αναπτύσσεται εύκολα σε πλούσια, υγρά εδάφη κατά το φθινόπωρο ή έπειτα από τις τελευταίες παγωνιές.
Είναι πάντα πολύτιμο να το έχουμε σε κάποια γωνιά του κήπου μας ή σε μία γλάστρα στο μπαλκόνι μας, από το Μάρτιο έως το Σεπτέμβριο. Θέλει ζέστη για να έχει σωστή ανάπτυξη και δε θέλει συχνό πότισμα, με εξαίρεση το καλοκαίρι, που πρέπει να το ποτίζουμε 1-2 φορές την εβδομάδα. Τα φύλλα του μπορούν να συλλεχθούν αφού το φυτό σταθεροποιήσει την ανάπτυξή του, ενώ οι σπόροι του συλλέγονται κατά το τέλος του καλοκαιριού, όταν αρχίσουν να γίνονται γκριζοπράσινοι.
Κόβουμε τα καφέ σκιάδια (ανθοταξίες). Αφαιρούμε τους σπόρους και τους καθαρίζουμε. Τους ξηραίνουμε ελαφρά στη σκιά. Το μάραθο πολλαπλασιάζεται με σπόρο.
Όλα τα μέρη του φυτού έχουν ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό άρωμα που μοιάζει εξαιρετικά με αυτό του γλυκάνισου. Οι ρίζες, οι βλαστοί, τα φύλλα του και οι σπόροι του, μπορούν να καταναλωθούν ως τροφή και να χρησιμοποιηθούν στη μαγειρική σαν βελτιωτικό της γεύσεως σε σαλάτες σαν μυρωδικό, αλλά και σε διάφορα φαγητά, λόγω του χαρακτηριστικού αρώματος που έχουν τα φύλλα του και της χαρακτηριστικής γεύσεως που δίνουν σε διάφορα φαγητά και τη ζαχαροπλαστική. Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία, η Ινδία και η Ρωσία είναι από τους μεγαλύτερους καλλιεργητές του μάραθου.
Γηγενές της Νότιας Ευρώπης και της Μικράς Ασίας(από τα ανατολικά του Μαρόκου και την Πορτογαλία και όλη τη διαδρομή προς το Πακιστάν). Ευδοκιμεί σε πολλές περιοχές και ιδιαίτερα στις παράκτιες.
Το μάραθο είναι πολυετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 180 εκατοστά, με φτεροειδή φύλλα, ψηλά στελέχη που καταλήγουν σε δέσμες μικρών κίτρινων λουλουδιών και μικροσκοπικούς ωοειδείς καρπούς. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Το μάραθο αναπτύσσεται εύκολα σε πλούσια, υγρά εδάφη κατά το φθινόπωρο ή έπειτα από τις τελευταίες παγωνιές.
Είναι πάντα πολύτιμο να το έχουμε σε κάποια γωνιά του κήπου μας ή σε μία γλάστρα στο μπαλκόνι μας, από το Μάρτιο έως το Σεπτέμβριο. Θέλει ζέστη για να έχει σωστή ανάπτυξη και δε θέλει συχνό πότισμα, με εξαίρεση το καλοκαίρι, που πρέπει να το ποτίζουμε 1-2 φορές την εβδομάδα. Τα φύλλα του μπορούν να συλλεχθούν αφού το φυτό σταθεροποιήσει την ανάπτυξή του, ενώ οι σπόροι του συλλέγονται κατά το τέλος του καλοκαιριού, όταν αρχίσουν να γίνονται γκριζοπράσινοι.
Κόβουμε τα καφέ σκιάδια (ανθοταξίες). Αφαιρούμε τους σπόρους και τους καθαρίζουμε. Τους ξηραίνουμε ελαφρά στη σκιά. Το μάραθο πολλαπλασιάζεται με σπόρο.
Όλα τα μέρη του φυτού έχουν ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό άρωμα που μοιάζει εξαιρετικά με αυτό του γλυκάνισου. Οι ρίζες, οι βλαστοί, τα φύλλα του και οι σπόροι του, μπορούν να καταναλωθούν ως τροφή και να χρησιμοποιηθούν στη μαγειρική σαν βελτιωτικό της γεύσεως σε σαλάτες σαν μυρωδικό, αλλά και σε διάφορα φαγητά, λόγω του χαρακτηριστικού αρώματος που έχουν τα φύλλα του και της χαρακτηριστικής γεύσεως που δίνουν σε διάφορα φαγητά και τη ζαχαροπλαστική. Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία, η Ινδία και η Ρωσία είναι από τους μεγαλύτερους καλλιεργητές του μάραθου.
Συστατικά
Περιέχει βιταμίνες Α, Β και C, μέταλλα και ένα αιθέριο έλαιο. Περιέχει επίσης, φυτικές ίνες, μαγγάνιο, potasium, μαγνήσιο, ασβέστιο, σίδηρο, βιταμίνη Β3,Β6, ψευδάργυρο, φώσφορο, κάλιο, νάτριο και νιασίνη. Διαθέτει ένα συνδυασμό φυτοθρεπτικών συστατικών, όπως το φλαβονοειδές ρουτίνη, κερσετίνη, γλυκοζίτες και ένα ιδιαίτερο συστατικό, την ανηθόλη.
Περιέχει βιταμίνες Α, Β και C, μέταλλα και ένα αιθέριο έλαιο. Περιέχει επίσης, φυτικές ίνες, μαγγάνιο, potasium, μαγνήσιο, ασβέστιο, σίδηρο, βιταμίνη Β3,Β6, ψευδάργυρο, φώσφορο, κάλιο, νάτριο και νιασίνη. Διαθέτει ένα συνδυασμό φυτοθρεπτικών συστατικών, όπως το φλαβονοειδές ρουτίνη, κερσετίνη, γλυκοζίτες και ένα ιδιαίτερο συστατικό, την ανηθόλη.
Ιστορία και παράδοση
Το μάραθο ήταν γνωστό στην αρχαία Ελλάδα, στην Κίνα, στην Αίγυπτο και την Ινδία. Κατά την ελληνική μυθολογία, η γνώση που προερχόταν από τους θεούς του Ολύμπου, έφτανε στους ανθρώπους μέσα σε ένα βολβό μάραθου που περιείχε ένα πυρωμένο κάρβουνο.
Το μάραθο αναφέρεται στις πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής, της αρχαιότερης γραφής της ελληνικής γλώσσας (1450 – 1100 π Χ). Την εποχή εκείνη το χρησιμοποιούσαν ως προσφορά στις θεότητες.
Οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν ευρέως για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Κατά τον 3ο αιώνα π.Χ, ο Ιπποκράτης πρότεινε το βότανο αυτό ως καταπραϋντικό των πόνων του στομάχου αλλά και των βρεφικών κολικών.
Τετρακόσια χρόνια αργότερα, ο Διοσκουρίδης υποστήριζε ότι μείωνε την όρεξη και αύξανε την παραγωγή γάλακτος στις θηλάζουσες μητέρες. Οι Έλληνες πίστευαν ακόμη ότι το μάραθο συνέβαλλε στην απώλεια βάρους.
Ο Ρωμαίος Πλίνιος πρότεινε το μάραθο σε 10 διαφορετικές συνταγές φαρμάκων, πιστεύοντας ότι μπορούσε να θεραπεύσει διάφορες ασθένειες, ανάμεσα στις οποίες και πολλά οφθαλμικά προβλήματα, ακόμη και την τύφλωση και αναφέρει 22 φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού.
Κατά το Μεσαίωνα, τα κίτρινα άνθη του μάραθου συνδέθηκαν με τη χολή. Έτσι, οι ειδικοί της εποχής το πρότειναν για την αντιμετώπιση του ίκτερου. Κατά το Μεσαίωνα κατά τη διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου το βότανο αυτό τοποθετήθηκε στην πόρτα, για να αποκρούσει τα κακά πνεύματα. Επιπλέον, οι σπόροι των φυτών χρησιμοποιήθηκαν για να μπλοκάρουν την κλειδαρότρυπα για να κρατήσει τα φαντάσματα από την είσοδο των σπιτιών.
Ο αυτοκράτορας Καρλομάγνος απαιτούσε να υπάρχει το φυτό αυτό σε όλους τους κήπους, καθώς έτρεφε μεγάλη εκτίμηση στις θεραπευτικές του ιδιότητες. Οι Κινέζοι και οι Ινδοί θεωρούσαν το μάραθο αντίδοτο για τα δαγκώματα των φιδιών και σκορπιών αλλά και ιδανικό φάρμακο στις δηλητηριάσεις.
Ο μάραθος είναι ένα από τα εννιά ιερά βότανα των Αγγλοσαξόνων. Την περίοδο των Μεγάλων Ανακαλύψεων, όταν οι Πορτογάλοι κατέκτησαν τα νησιά Μαδέρα είδαν ότι φύεται άφθονο άγριο μάραθο. Έτσι, ονόμασαν την πρωτεύουσα των νησιών Μαδέρα Φουνσάλ (Funchal), ονομασία που προέρχεται από την πορτογαλική λέξη για το μάραθο «funcho».
Το μάραθο ήταν γνωστό στην αρχαία Ελλάδα, στην Κίνα, στην Αίγυπτο και την Ινδία. Κατά την ελληνική μυθολογία, η γνώση που προερχόταν από τους θεούς του Ολύμπου, έφτανε στους ανθρώπους μέσα σε ένα βολβό μάραθου που περιείχε ένα πυρωμένο κάρβουνο.
Το μάραθο αναφέρεται στις πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής, της αρχαιότερης γραφής της ελληνικής γλώσσας (1450 – 1100 π Χ). Την εποχή εκείνη το χρησιμοποιούσαν ως προσφορά στις θεότητες.
Οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν ευρέως για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Κατά τον 3ο αιώνα π.Χ, ο Ιπποκράτης πρότεινε το βότανο αυτό ως καταπραϋντικό των πόνων του στομάχου αλλά και των βρεφικών κολικών.
Τετρακόσια χρόνια αργότερα, ο Διοσκουρίδης υποστήριζε ότι μείωνε την όρεξη και αύξανε την παραγωγή γάλακτος στις θηλάζουσες μητέρες. Οι Έλληνες πίστευαν ακόμη ότι το μάραθο συνέβαλλε στην απώλεια βάρους.
Ο Ρωμαίος Πλίνιος πρότεινε το μάραθο σε 10 διαφορετικές συνταγές φαρμάκων, πιστεύοντας ότι μπορούσε να θεραπεύσει διάφορες ασθένειες, ανάμεσα στις οποίες και πολλά οφθαλμικά προβλήματα, ακόμη και την τύφλωση και αναφέρει 22 φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού.
Κατά το Μεσαίωνα, τα κίτρινα άνθη του μάραθου συνδέθηκαν με τη χολή. Έτσι, οι ειδικοί της εποχής το πρότειναν για την αντιμετώπιση του ίκτερου. Κατά το Μεσαίωνα κατά τη διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου το βότανο αυτό τοποθετήθηκε στην πόρτα, για να αποκρούσει τα κακά πνεύματα. Επιπλέον, οι σπόροι των φυτών χρησιμοποιήθηκαν για να μπλοκάρουν την κλειδαρότρυπα για να κρατήσει τα φαντάσματα από την είσοδο των σπιτιών.
Ο αυτοκράτορας Καρλομάγνος απαιτούσε να υπάρχει το φυτό αυτό σε όλους τους κήπους, καθώς έτρεφε μεγάλη εκτίμηση στις θεραπευτικές του ιδιότητες. Οι Κινέζοι και οι Ινδοί θεωρούσαν το μάραθο αντίδοτο για τα δαγκώματα των φιδιών και σκορπιών αλλά και ιδανικό φάρμακο στις δηλητηριάσεις.
Ο μάραθος είναι ένα από τα εννιά ιερά βότανα των Αγγλοσαξόνων. Την περίοδο των Μεγάλων Ανακαλύψεων, όταν οι Πορτογάλοι κατέκτησαν τα νησιά Μαδέρα είδαν ότι φύεται άφθονο άγριο μάραθο. Έτσι, ονόμασαν την πρωτεύουσα των νησιών Μαδέρα Φουνσάλ (Funchal), ονομασία που προέρχεται από την πορτογαλική λέξη για το μάραθο «funcho».
Μάραθος: Θεραπευτικές δράσεις, ιδιότητες και χρήσεις
-Είναι ένα εξαιρετικό ίαμα για το στομάχι και το έντερο. Ανακουφίζει τον τυμπανισμό και τον κολικό, ενώ ταυτόχρονα διεγείρει την πέψη και ανοίγει την όρεξη.
-Έχει ηρεμιστική επίδραση στη βρογχίτιδα και το βήχα. Για το άσθμα και τη γρίπη.
-Διουρητικό, για τις πέτρες στα νεφρά, την ολιγουρία, την κυστίτιδα και τα αρθριτικά.
-Χάρη στη βιταμίνη C που περιέχει, συμβάλλει στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και δρα κατά των ελεύθερων ριζών.
-Αυξάνει τη ροή του γάλακτος σε θηλάζουσες μητέρες.
-Εξωτερικά, το αιθέριο έλαιό του, ανακουφίζει τους μυϊκούς και ρευματικούς πόνους.
-Το έγχυμά του μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της επιπεφυκίτιδας και της φλεγμονής των βλεφάρων (με κομπρέσες).
-Βοηθά στην αποβολή των αερίων και προωθεί την έκκριση της χολής.
-Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η ανηθόλη που περιέχει, μειώνει τη φλεγμονή και βοηθά στην πρόληψη εμφάνισης καρκίνου.
-Σύμφωνα με έρευνες, το μάραθο σκοτώνει κάποια βακτήρια, βοηθώντας στην αντιμετώπιση της διάρροιας.
-Βοηθά στη μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης.
-Το τσάι από φύλλα και σπόρους μάραθου είναι ευεργετικό για την αφαίρεση από τα εντερικά σκουλήκια και τα βακτήρια.
-Ως αντισπασμωδικό, ανακουφίζει και από τους προεμμηνορροϊκούς πόνους. Οι υψηλές δόσεις μπορεί να διευκολύνουν την έμμηνο ρύση ή να ανακουφίσουν από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.
-Το μαραθέλαιο σε σταγόνες, βοηθάει στη χώνεψη και είναι αντιφυσικό (1-5 σταγόνες σε μια κουταλιά μέλι, 2-3 φορές την ημέρα).
-Σύμφωνα με έρευνες, έχει και διουρητικές ιδιότητες, γεγονός που δικαιολογεί τη φήμη του ως βοηθητικό για την απώλεια βάρους.
-Αυξάνει τη σεξουαλική δραστηριότητα.
-Είναι ένα εξαιρετικό ίαμα για το στομάχι και το έντερο. Ανακουφίζει τον τυμπανισμό και τον κολικό, ενώ ταυτόχρονα διεγείρει την πέψη και ανοίγει την όρεξη.
-Έχει ηρεμιστική επίδραση στη βρογχίτιδα και το βήχα. Για το άσθμα και τη γρίπη.
-Διουρητικό, για τις πέτρες στα νεφρά, την ολιγουρία, την κυστίτιδα και τα αρθριτικά.
-Χάρη στη βιταμίνη C που περιέχει, συμβάλλει στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και δρα κατά των ελεύθερων ριζών.
-Αυξάνει τη ροή του γάλακτος σε θηλάζουσες μητέρες.
-Εξωτερικά, το αιθέριο έλαιό του, ανακουφίζει τους μυϊκούς και ρευματικούς πόνους.
-Το έγχυμά του μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της επιπεφυκίτιδας και της φλεγμονής των βλεφάρων (με κομπρέσες).
-Βοηθά στην αποβολή των αερίων και προωθεί την έκκριση της χολής.
-Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η ανηθόλη που περιέχει, μειώνει τη φλεγμονή και βοηθά στην πρόληψη εμφάνισης καρκίνου.
-Σύμφωνα με έρευνες, το μάραθο σκοτώνει κάποια βακτήρια, βοηθώντας στην αντιμετώπιση της διάρροιας.
-Βοηθά στη μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης.
-Το τσάι από φύλλα και σπόρους μάραθου είναι ευεργετικό για την αφαίρεση από τα εντερικά σκουλήκια και τα βακτήρια.
-Ως αντισπασμωδικό, ανακουφίζει και από τους προεμμηνορροϊκούς πόνους. Οι υψηλές δόσεις μπορεί να διευκολύνουν την έμμηνο ρύση ή να ανακουφίσουν από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.
-Το μαραθέλαιο σε σταγόνες, βοηθάει στη χώνεψη και είναι αντιφυσικό (1-5 σταγόνες σε μια κουταλιά μέλι, 2-3 φορές την ημέρα).
-Σύμφωνα με έρευνες, έχει και διουρητικές ιδιότητες, γεγονός που δικαιολογεί τη φήμη του ως βοηθητικό για την απώλεια βάρους.
-Αυξάνει τη σεξουαλική δραστηριότητα.
Άλλες χρήσεις
-Η γεύση και το άρωμά του που μοιάζει πολύ με εκείνο του ούζου και ταιριάζει πολύ στη μαγειρική. Τρώγεται ωμό σε σαλάτες, αν και λόγω της δυνατής γεύσης του μπορεί να επισκιάσει τις υπόλοιπες. Συνδυάζεται καλά με εσπεριδοειδή και θαλασσινά.
-Χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική, στην αρωματοποιία και στην οινοπνευματοποιία.
-Η γεύση και το άρωμά του που μοιάζει πολύ με εκείνο του ούζου και ταιριάζει πολύ στη μαγειρική. Τρώγεται ωμό σε σαλάτες, αν και λόγω της δυνατής γεύσης του μπορεί να επισκιάσει τις υπόλοιπες. Συνδυάζεται καλά με εσπεριδοειδή και θαλασσινά.
-Χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική, στην αρωματοποιία και στην οινοπνευματοποιία.
Παρασκευή – δοσολογία
έγχυμα
Ρίξτε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κ.γ ελαφρά σπασμένους σπόρους και αφήστε το για 10 λεπτά. Σουρώνετε και πίνετε τρεις φορές την ημέρα. Για τον τυμπανισμό, πίνετε ένα φλιτζάνι, μισή ώρα πριν από τα γεύματα.
βάμμα
2-4 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
εισπνοές
Ο ατμός που προκύπτει από το βρασμό των φύλλων του μάραθου σε νερό, ανακουφίζει το άσθμα και τη βρογχίτιδα.
έγχυμα
Ρίξτε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κ.γ ελαφρά σπασμένους σπόρους και αφήστε το για 10 λεπτά. Σουρώνετε και πίνετε τρεις φορές την ημέρα. Για τον τυμπανισμό, πίνετε ένα φλιτζάνι, μισή ώρα πριν από τα γεύματα.
βάμμα
2-4 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
εισπνοές
Ο ατμός που προκύπτει από το βρασμό των φύλλων του μάραθου σε νερό, ανακουφίζει το άσθμα και τη βρογχίτιδα.
Ενδιαφέροντα
-Από το μάραθο παρασκευάζονται διάφορα φαρμακευτικά σιρόπια.
-Το μάραθο κυκλοφορεί στο εμπόριο ως αποξηραμένοι σπόροι, αιθέριο έλαιο, αποξηραμένο και τεμαχισμένο βότανο.
-Στην κρητική κουζίνα, το μάραθο κατέχει εξέχουσα θέση. Είναι γνωστές οι κρητικές μαραθόπιτες αλλά και τα μαυρομάτικα φασόλια με μάραθο και σπανάκι.
-Στον Μεσαίωνα, το μάσημα των σπόρων του Μάραθου, ήταν μια δημοφιλής μέθοδος για να σταματούν τα ρεψίματα κατά την λειτουργία στην εκκλησία.
-Από το μάραθο παρασκευάζονται διάφορα φαρμακευτικά σιρόπια.
-Το μάραθο κυκλοφορεί στο εμπόριο ως αποξηραμένοι σπόροι, αιθέριο έλαιο, αποξηραμένο και τεμαχισμένο βότανο.
-Στην κρητική κουζίνα, το μάραθο κατέχει εξέχουσα θέση. Είναι γνωστές οι κρητικές μαραθόπιτες αλλά και τα μαυρομάτικα φασόλια με μάραθο και σπανάκι.
-Στον Μεσαίωνα, το μάσημα των σπόρων του Μάραθου, ήταν μια δημοφιλής μέθοδος για να σταματούν τα ρεψίματα κατά την λειτουργία στην εκκλησία.
Προφυλάξεις
-Το μάραθο είναι διεγερτικό της μήτρας, γι’ αυτό καλό είναι να αποφεύγονται οι υψηλές δόσεις κατά την εγκυμοσύνη. Οι μικρές δόσεις που χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα είναι ασφαλείς.
-Η άμεση επαφή του πτητικού ελαίου με το δέρμα, μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα στα ευαίσθητα δέρματα.
Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.
-Το μάραθο είναι διεγερτικό της μήτρας, γι’ αυτό καλό είναι να αποφεύγονται οι υψηλές δόσεις κατά την εγκυμοσύνη. Οι μικρές δόσεις που χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα είναι ασφαλείς.
-Η άμεση επαφή του πτητικού ελαίου με το δέρμα, μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα στα ευαίσθητα δέρματα.
Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου