Καλλιέργεια του αβοκάντο

Του ΛΕΥΤΕΡΗ ΝΤΟΥΝΤΟΥΝΑΚΗ*

Το Avocado (Persea Americana) της οικογένειας Lauraceae (Δαφνωδών) είναι ιθαγενές των τροπικών περιοχών του Μεξικού και της Κεντρικής Αμερικής, περιοχές από όπου προέρχονται οι κυριότερες εμπορικές ποικιλίες.

Το Avocado διακρίνεται σε τρεις βοτανικούς τύπους:
a) Μεξικού (κυρίως υποκείμενα).
b) Γουατεμάλας (Hass, Benik, Reed) και
c) Δυτ. Ινδιών.
Οι τρεις αυτοί τύποι έχουν σημαντικές μορφολογικές και φυσιολογικές διαφορές (μέγεθος καρπού, ημερομηνία ωρίμασης, υφή φλοιού, ελαιοπεριεκτικότητα, αντοχή στο κρύο, τις ασθένειες, την αλατότητα των εδαφών κ.ά.).
Υπάρχουν και ποικιλίες που προήλθαν από διασταύρωση μεταξύ αυτών των τριών βοτανικών τύπων. Ετσι η Fuerte & η Ettinger είναι υβρίδια ποικιλιών τύπου Γουατεμάλας και Μεξικού.

Το αβοκάντο είναι αειθαλές δέντρο μεγάλου μεγέθους με πλαγιόκλαδες (ευαίσθητες στον άνεμο) και ορθόκλαδες ποικιλίες, μεγάλου ύψους. Συνήθως πολλαπλασιάζεται με εμβολιασμό των επιθυμητών ποικιλιών σε υποκείμενα σπορόφυτα. Ευδοκιμεί σε περιοχές με ζεστά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες, χωρίς παγετούς και ισχυρούς ανέμους. Απαιτεί εδάφη βαθιά, μέσης σύστασης, γόνιμα, πλούσια σε οργανική ουσία, με καλή υδατοικανότητα, αερισμό, στράγγιση και χαμηλή περιεκτικότητα σε άλατα. Το ριζικό του σύστημα είναι πλούσιο και σχετικά επιφανειακό χωρίς εμφανή ριζικά τριχίδια. Εχει αυξημένες ανάγκες σε νερό (+ 10% σε σχέση με τα εσπεριδοειδή) για αυτό στον Ν. Χανίων απαιτείται πότισμα με καλής ποιότητας νερό (λόγω ευαισθησίας στα άλατα), περίπου 600 κ.μ./στρ. τον χρόνο (τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα). Η λίπανση (βασική και υδρολιπάνσεις) καλό είναι να γίνεται κατόπιν αναλύσεων εδάφους και φύλλων. Ενδεικτικά προτείνεται -για μεγάλα δέντρα- ανά στρέμμα 30 κιλά Αζώτου, 5 κιλά Φώσφορου, 30 κιλά Καλίου και ενίοτε Ασβέστιο (συνήθως βοηθά η ασβέστωση σε όξινα εδάφη), Μαγνήσιο και Ψευδάργυρο. Ακόμα το αβοκάντο αντιδρά πολύ θετικά στην προσθήκη οργανικής ουσίας για αυτό συστήνεται με έμφαση η προσθήκη της.

Η κατ’ έτος επιμήκυνση των κλάδων του αβοκάντο (πλην ποικιλίας Fuerte) γίνεται κυρίως από την κορυφή του και όχι από πλάγιους οφθαλμούς. Η ανάπτυξη των βλαστών δεν είναι συνεχής αλλά γίνεται κατά κύκλους. Τα φύλλα φέρονται κατ’ εναλλαγή στους βλαστούς, ενώ οι οφθαλμοί είναι μικτοί (ανθοφόροι και βλαστοφόροι) και φέρονται στις κορυφές των βλαστών του προηγούμενου έτους. Οταν εκπτυχθούν δίνουν έναν μικρό φυλλοφόρο βλαστό και στην άκρη του μια ταξιανθία.
Τα άνθη του αβοκάντο είναι μικρά, ερμαφρόδιτα και αρκεί το 1‰ να εξελιχθεί σε καρπό  για μια καλή παραγωγή. Εχουμε ποικιλίες με άνθη τύπου Α (Hass, Benik, Reed, Pinkerton) και ποικιλίες με άνθη τύπου Β (Fuerte, Bacon, Zutano, Ettinger).

Για επιτυχή (σταυρ)επικονίαση και γονιμοποίηση των ανθέων αβοκάντο (έχει παρατεταμένη ανθοφορία) απαιτούνται:
α) Συγ-καλλιέργεια ποικιλιών ανθικού τύπου Α και Β.
β) Ευνοϊκές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας, δηλαδή, μέση θερμοκρασία ημέρας – νύχτας>21oC, θερμοκρασία νύχτας >15οC και σχετική υγρασία >65%.

Παρά την ικανοποιητική προσαρμογή του αβοκάντο στις τοπικές συνθήκες της Κρήτης συχνά παρατηρούνται μειωμένες αποδόσεις. Η μείωση της παραγωγής μπορεί να οφείλεται στις καιρικές συνθήκες, στις καλλιεργητικές τεχνικές, στην ατελή επικονίαση και σε δυσχέρειες κατά το στάδιο της καρπόδεσης

Οι αποστάσεις φύτευσης αρχικά συστήνεται να είναι ανάλογα και με τη γονιμότητα του εδάφους 4Χ5.25, 4.25Χ5.50, 4.50Χ5.75, 4.80Χ6. Tα νεόφυτα δενδρύλλια απαιτούν προστασία του κορμού και των βραχιόνων τους από τον ήλιο και λιπάνσεις με μέτρο γιατί είναι ευαίσθητα στην υψηλή αγωγιμότητα του εδάφους, ενώ δεν συστήνεται κλάδεμα των δέντρων τα 2 πρώτα χρόνια για να μη προκαλέσουμε πρόωρη ανθοφορία. Στα παραγωγικά δένδρα απαιτείται κάθε χρόνο κλαδοκάθαρος, κλάδεμα ισορροπίας παραγωγής και βλάστησης (γιατί θέλουμε δένδρα μέτριας ζωηρότητας), κλάδεμα καρποφορίας με αραίωμα των ταξιανθιών τον Φεβρουάριο και ενίοτε τον Ιούλιο αραίωμα καρπών στις μικρόκαρπες ποικιλίες (Hass). Γενικά επιδιώκουμε τα δένδρα μας να είναι χαμηλά (ως 3 μέτρα) και συμμαζεμένα με κορφολόγημα και αραίωμα των βλαστών, χωρίς υπερ-ανθήσεις. Με αυτές τις τεχνικές η παραγωγή μπορεί να ξεπεράσει τους 2 τόνους ανά στρέμμα. Τέλος για δένδρα που «έχουν ξεφύγει σε ύψος και πλάτος» ή είναι πάνω από 25 ετών μπορεί να γίνει κλάδεμα ανανέωσης τον Μάρτιο, οπότε ξαναπαίρνουμε παραγωγή σε 2 χρόνια. 

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΕΜΠΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΒΟΚΑΝΤΟ
Η  διεθνοποίηση της αγοράς των οπωροκηπευτικών -όπως το αβοκάντο- οδηγεί σε ραγδαία αύξηση του ανταγωνισμού με σοβαρές επιπτώσεις στις χώρες υψηλού κόστους. Σήμερα το 80% της λιανικής πώλησης των νωπών οπωροκηπευτικών στην Ευρώπη ελέγχεται από τις διάφορες αλυσίδες καταστημάτων (supermarket κ.ά.) από τις οποίες οι 15 μεγαλύτερες διακινούν στην αγορά το 90%. Στην Ελλάδα το ποσοστό των αλυσίδων καταστημάτων είναι 40% με συνεχώς ανοδικές τάσεις. Η συγκέντρωση μεγάλου ποσοστού της λιανικής πώλησης στις αλυσίδες καταστημάτων τους έχει δώσει κυρίαρχη θέση σε αντίθεση με την πολυδιάσπαστη και χωρίς οργάνωση παραγωγή (αγροτών, συνεταιρισμών, ομάδων παραγωγών, μικρομεσαίων εμπόρων). Στις ευρωπαϊκές αγορές, οι τιμές διαμορφώνονται με βάση την προσφορά και τη ζήτηση κατά προϊόν και ποιοτική κατηγορία και οι δυνατότητες διαμόρφωσης τιμών από τις ελληνικές επιχειρήσεις είναι περιορισμένες, διότι είναι συνήθως συμπληρωματικοί προμηθευτές στις αλυσίδες καταστημάτων.

Παγκοσμίως καλλιεργούνται πάνω από 4 εκατομμύρια στρέμματα και παράγονται ετησίως 3,5 – 4,5  εκατομμύρια τόνοι (4,2 εκ. τον. το 2010). Οι κορυφαίοι παραγωγοί αβοκάντο είναι το Μεξικό (1,25 εκ.τον.), η Ινδονησία, οι Η.Π.Α., η Χιλή, η Βραζιλία και η Κολομβία (γύρω στους 250.000 τον. έκαστη), η Δομινικανή Δημοκρατία και το Περού (γύρω στους 180.000 τον. έκαστη). Η αυξανόμενη ζήτηση στις Η.Π.Α. τα τελευταία χρόνια ευνοεί τους ήδη κορυφαίους εξαγωγείς που είναι το Μεξικό, η Χιλή και το Ισραήλ που αντιμετωπίζουν σκληρό ανταγωνισμό στις ευρωπαικές αγορές από την Ισπανία και τη Ν. Αφρική. Οι κυριότερες καταναλώτριες χώρες είναι οι Η.Π.Α., η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία, ο Καναδάς, η Γερμανία και η Ισπανία.

Η κατανάλωση του αβοκάντο στις χώρες της Ε.Ε. υπολογίζεται σε 300 – 320.000 τόνους (25 – 30.000 τόνοι βιολογικά) παρουσιάζοντας μάλιστα ανοδικές τάσεις 2-3% ετησίως. Αντίστοιχα η παραγωγή της Ε.Ε. είναι γύρω στους 80-100 τόνους ετησίως (το 90% η Ισπανία με 85.000 στρ.), ενώ συνολικά γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου (κυρίως το Ισραήλ με 90.000 στρ.) παράγονται γύρω στους 160-180 τόνους. Τη μεγάλη έλλειψη σε αβοκάντο που δημιουργείται στην ευρωπαϊκή αγορά καλύπτουν κυρίως χώρες του νοτίου ημισφαιρίου (Χιλή, Περού, Ν. Αφρική). Η χώρα μας παράγει μόνο το 3-3,5% της παραγωγής στη Μεσόγειο. Όμως διαθέτουμε υψηλής ποιότητας αβοκάντο, τη δυνατότητα να επεκτείνουμε τη καλλιέργεια για να καλύψουμε με κατάλληλες ποικιλίες κενά της αγοράς καθώς και χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα για τις ευρωπαϊκές αγορές. Τέτοια κενά παρουσιάζει η αγορά της Ευρώπης το πεντάμηνο Ιανουαρίου – Μαΐου το οποίο μπορούμε να καλύψουμε με τη μέσης πρωιμότητας  ποικιλία  Fuerte (Δεκ. – Μαρ.) και κυρίως την όψιμη Hass (Μαρ. – Ιουν.). Η ποικιλία Hass έχει τη μεγαλύτερη ζήτηση στην αγορά, ενώ πετυχαίνει και σημαντικά υψηλότερες τιμές (30-50%) σε σχέση με τις άλλες ποικιλίες. Αντίθετα οι πρώιμες ποικιλίες (Zutano, Bacon, Ettinger) δεν συνίστανται διότι -εκτός των πρώιμων αβοκάντο από Ισπανία και Ισραήλ- την ίδια περίοδο υπάρχει στην ευρωπαϊκή αγορά η πολύ εμπορικότερη Hass από το νότιο ημισφαίριο. Τέλος για να έχουμε μια στοιχειωδώς σοβαρή παρουσία στην ευρωπαϊκή αγορά πρέπει να τριπλασιάσουμε τουλάχιστον τη σημερινή μας παραγωγή ώστε να πετύχουμε ένα κρίσιμο μέγεθος.

Στο νέο αναπτυξιακό μοντέλο του πρωτογενή τομέα της Κρήτης το αβοκάντο -σήμερα που οι παραδοσιακές καλλιέργειες στο τόπο μας περνούν μεγάλη κρίση- μπορεί να καταλάβει εξέχουσα θέση. Είναι μια πολύ δυναμική καλλιέργεια με σαφή εξαγωγικό προσανατολισμό που σε αρκετές περιοχές της Δυτ. Κρήτης βρίσκει ιδανικές εδαφο-κλιματικές συνθήκες.

Στη χώρα μας, η προσπάθεια για τη διάδοση της καλλιέργειας του αβοκάντο, άρχισε από το Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Χανίων το 1968. Το 2.000 υπολογίζεται ότι καλλιεργούνταν στη χώρα μας περίπου 4.000 στρ. από τα οποία τα 3.200 στον Ν. Χανίων και 650 στο Ν. Ρεθύμνου. Τη τελευταία δεκαετία έγινε σημαντική επέκταση της καλλιέργειας (πάνω από 2.000 στρ.) που οφείλεται:
α) στις δυσκολίες διάθεσης, στην αισχροκέρδεια και στις χαμηλές τιμές παραγωγού που ισχύουν για τις παραδοσιακές καλλιέργειες,
β) στην εξαιρετική φήμη και ποιότητα του avocado Κρήτης και στην   πλεονεκτική θέση της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή αγορά σε σχέση με άλλες χώρες που εξάγουν Avocado, (Ν. Αφρική, Ισραήλ, Μεξικό, Χιλή, Περού, Κένυα κ.α.),
γ) στη κατά 30-40%  υψηλότερη μέση στρεμματική παραγωγή (γύρω στα 1.200 κιλά)  στη Δυτική Κρήτη σε σχέση με την Ισπανία και το Ισραήλ.

Σήμερα καλλιεργούνται -το 85% παραγωγικά δένδρα- περίπου 6.200 στρέμματα (υπολογίζω γύρω στο 70% με τη ποικιλία Fuerte και γύρω στο 25% με τη Hass).  Από αυτά τα 5.200 στρ. είναι στον Ν. Χανίων, 800 στρ. στο Ν. Ρεθύμνης, 100 στρ. στον Ν. Ηρακλείου και 100 στρ. στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Μέχρι το 1990 η εμπορία του αβοκάντο περιοριζόταν σχεδόν στο σύνολο της στην εσωτερική αγορά. Τη δεκαετία του ενενήντα η ΕΑΣ Χανίων έκανε εξαγωγές αβοκάντο (200-700 τόνους ετησίως) σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία. Παράλληλα άρχισε να αναπτύσσεται η ζήτηση στην εσωτερική αγορά  με αποτέλεσμα οι εισαγωγές αβοκάντο συνεχώς να αυξάνονται.

Κάθε χρόνο στη χώρα μας εκτιμάται ότι καταναλώνονται 6.500 – 7.000 τόνοι αβοκάντο, ενώ παράγονται 4.500 – 5.500 τόνοι. Για να καλυφθούν οι ανάγκες της εσωτερικής αγοράς εισάγονται 2.500 – 3.000 τόνοι ετήσια δεδομένου ότι 1.200 – 1.700 τόνοι ελληνικά αβοκάντο κάθε χρόνο εξάγονται. Δηλαδή το ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών αβοκάντο στη χώρα μας παραμένει αρνητικό.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Να δημιουργηθεί μια προγραμματική ζώνη καλλιέργειας του αβοκάντο στα Χανιά (15 – 25.000 στρ.). Να υπάρχει έλεγχος, καθοδήγηση και προγραμματισμός στις νέες φυτεύσεις και οργάνωση της παραγωγής και προώθησης του από τη Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτην/κής (Γραφείο Δενδροκομίας). Επιπλέον εφαρμοσμένη έρευνα από το Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών και το Μ.Α.Ι.Χ. (κυρίως στο marketing). Η επέκταση της καλλιέργειας πρέπει να γίνεται σε αντικατάσταση αρδευόμενων ελιών και εσπεριδοειδών (όμως όλες οι περιοχές με εσπεριδοειδή δεν συστήνονται για αβοκάντο) κυρίως με τη ποικιλία Hass και τα υβρίδια της σε ποσοστό 70-80%..

Να αναγνωριστεί ως Π.Ο.Π. (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) Avocado Κρήτης (ή Χανίων). Φαίνεται εύκολο επειδή το 85% παράγεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή της πρώην επαρχίας Κυδωνίας του Ν. Χανίων με ίδια εδαφο-κλιματικά χαρακτηριστικά και ποιότητα προϊόντος.

Να προωθηθούν συστήματα εφαρμογής της σήμανσης και της ιχνηλασιμότητας καθώς και  πιστοποίησης και τυποποίησης του προϊόντος από το χωράφι μέχρι το τραπέζι του καταναλωτή. Οι απαιτήσεις των προτύπων GLOBALGAP, BRC κ.λπ. που ζητούν οι αλυσίδες καταστημάτων στην Ε.Ε., οι ευαισθησίες των καταναλωτών για τα φυτοφάρμακα και η γενική απαίτηση για αναβάθμιση της ποιότητας και της ασφάλειας  των προϊόντων  πρέπει να ληφθούν από παραγωγούς και εμπόρους στην Ελλάδα πολύ σοβαρά υπόψη. Η πιστοποίηση των προϊόντων είναι δρόμος χωρίς γυρισμό.  

Να χρηματοδοτηθεί διαφημιστική καμπάνια με στόχο την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς. Ουσιαστικά το αβοκάντο καταναλώνεται μόνο στην Κρήτη και στο λεκανοπέδιο της Αττικής ενώ είναι σχεδόν άγνωστη η θρεπτική αξία του και ο τρόπος κατανάλωσής του. Να γίνει ενημέρωση για τη μεγάλη βιολογική και θρεπτική αξία του προϊόντος (λίπη 20-25%, πρωτεΐνες 2%, υδατάνθρακες 0,4%), την υψηλή περιεκτικότητα του σε ακόρεστα λιπαρά οξέα (ευεργετικό για τη καρδιά), τη χαμηλή περιεκτικότητα του σε ζάχαρη (ιδανικό για διαβητικούς), αλλά και ως καλή πηγή βιταμινών, καροτενοειδών, ανόργανων μακροστοιχείων και ιχνοστοιχείων, και φυτικών ινών (6-7%). Γενικά το αβοκάντο είναι μια πλήρης και υγιεινή τροφή για χορτοφάγους ή μη και αυτό πρέπει να διαφημιστεί.

Να γίνει προώθηση του κρητικού αβοκάντο στην ευρωπαϊκή αγορά από τη Περιφέρεια Κρήτης (Στρατηγικός Σχεδιασμός Περιφέρειας) και τους Δήμους Χανίων και Πλατανιά παράλληλα με το τουριστικό προϊόν. Να διαφημιστεί στις εισόδους του νησιού, να χρησιμοποιηθεί περισσότερο στα εστιατόρια και να κυκλοφορήσουν συνταγές με αβοκάντο. Να αξιοποιήσουμε το διαδίκτυο και τις άλλα σύγχρονα μέσα και τεχνικές για τη προβολή του. Να λυθούν προβλήματα δικτύωσης των παραγωγών αβοκάντο μεταξύ τους και με τις αγορές.

Να γίνουν σταδιακά τα αβοκάντο  στην Κρήτη βιολογικά διότι:
α. Η καλλιέργεια τους στο νησί δεν αντιμετωπίζει σοβαρούς εχθρούς και ασθένειες που να απαιτούν φυτοφάρμακα.
β. Δεν ευνοείται, κυρίως στα μεγάλα δένδρα, η ανάπτυξη ζιζανίων ώστε να χρειαζόμαστε επεμβάσεις με ζιζανιοκτόνα.
γ. Δεν έχει συνήθως ιδιαίτερη ανάγκη προσθήκης χημικών λιπασμάτων διότι το αβοκάντο ανανεώνει συνεχώς το φύλλωμά του με αποτέλεσμα να έχουμε σε όλες τις καλλιέργειες εδάφη πλούσια σε οργανική ουσία.
δ. Πετυχαίνουν υψηλότερες τιμές κατά 30-40% σε σχέση με τα συμβατικά που η τιμή παραγωγού είναι75 λεπτά/κιλό τα Fuerte & 1 ευρώ/κιλό τα Ηass.

Να γίνει εισαγωγή, μελέτη προσαρμοστικότητας και διάδοση νέων ανθεκτικών υποκειμένων και νέων εμπορικών όψιμων ποικιλιών. Πρέπει να εισαχθούν άμεσα τα ανθεκτικά υποκείμενα Diuk 7, Diuk 9, Dusa, Thomas, Canyon (ανθεκτικά στο phytophthora cinnamoni), VC256 (αντοχή σε σηψιρριζίες) και Evestro-UC2036 (ανθεκτικό στην υγρασία), παρότι  η χρήση των σημερινών σποροφύτων (Zutano, Bacon) δίνει ικανοποιητικά αποτελέσματα.  Να εισαχθούν άμεσα οι όψιμες ποικιλίες Lamb Hass (κυρίως), Whitsell, Gwen. Παράλληλα να παραμείνουν ως προωθούμενες κυρίως η Hass  και δευτερευόντως η  Fuerte  και να προωθηθούν σε μικρές εκτάσεις οι Benik και Pinkerton, ενώ να αποθαρρυνθούν οι πρώιμες ( Zutano, Bacon, Ettinger).

Να εγκατασταθούν αποδεικτικές φυτείες αβοκάντο στα Χανιά, κυρίως σε πυκνές φυτεύσεις (π.χ. 2,5Χ3 ή 3Χ4) και σε νέα υποκείμενα και ποικιλίες και να μη περιοριζόμαστε στα αναγραφόμενα στην ξένη βιβλιογραφία.

Να στηριχθούν επενδύσεις στο τομέα μεταποίησης -εφόσον επεκταθεί η καλλιέργεια- για υποπροϊόντα αβοκάντο (λάδι αβοκάντο, κρέμες, σάλτσες).

Να μοιραστούν ενημερωτικά φυλλάδια και να γίνουν ημερίδες για παραγωγούς (εγκατάσταση φυτείας, καλλιεργητικές τεχνικές, ένταξη στη βιολογική γεωργία, σωστή συγκομιδή προϊόντος), φυτωριούχους (εκσυγχρονισμός φυτωρίων, νέες ποικιλίες και υποκείμενα, υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό) εμπόρους (έρευνα αγοράς, συμβολαιακή γεωργία, φιλο-περιβαλλοντικά συστήματα και συστήματα διασφάλισης ποιότητας, συντήρηση προϊόντος) και γεωπόνους που δεν έχουν εμπειρία στο αβοκάντο.

Να δημιουργηθεί μια καλά οργανωμένη, ισχυρή Ομάδα Παραγωγών Αβοκάντο Κρήτης που θα δημιουργήσει (σε συνεργασία με τη Περιφέρεια) ένα ισχυρό brand name για το Π.Ο.Π. Αβοκάντο Κρήτης, θα παρακολουθεί τις εξελίξεις στην αγορά, θα συμβουλεύει τους παραγωγούς, θα στηρίζει την επέκταση της καλλιέργειας, θα οργανώνει με σύγχρονες μεθόδους και τεχνολογίες τη προώθηση τους στην Ε.Ε. και την εσωτερική αγορά και θα τους εξασφαλίζει ένα ικανοποιητικό εισόδημα.
Να διερευνηθεί η δυνατότητα οικονομικής ενίσχυσης της επέκτασης της καλλιέργειας του αβοκάντο μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Είναι παράλογο να ενισχύει η Ε.Ε. την επέκταση της καλλιέργειας αβοκάντο και εσπεριδοειδών σε τρίτες χώρες και όχι τις καλλιέργειες στα κράτη μέλη.

Να μην ισχύσει η εξαίρεση του αβοκάντο (και των εσπεριδοειδών) από το νέο πενταετές πρόγραμμα της βιολογικής γεωργίας. 

Να αποφεύγεται η χρήση φυτοφαρμάκων στο αβοκάντο ενάντια σε μύκητες εδάφους διότι συνήθως δεν είναι αποτελεσματικά, ενώ ανιχνεύονται στους καρπούς (ως και 12 μήνες αργότερα) βλάπτοντας σοβαρά τη φήμη και την εμπορία του.

Να αναλάβουν -όσο τους αφήνουν- οι γεωπόνοι, οι γεωπονικές υπηρεσίες και τα ερευνητικά ινστιτούτα το ρόλο και τις ευθύνες που τους αναλογούν για την αναγκαία αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και την ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα της χώρας σε συνθήκες φτώχειας και γενικευμένης κρίσης.

*Ο Λευτέρης Ντουντουνάκης είναι γεν. γραμματέας στο Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Κρήτης, πρόεδρος του Συνδέσμου Γεωπόνων Χανίων, σύμβουλος του αντιπεριφερειάρχη Χανίων και παραγωγός Αβοκάντο.

πηγη:haniotika-nea.gr