Χρυσονηματώδης ή Κυστονηματώδης

Όνομα του εχθρού: Κυστονηματώδης ή χρυσονηματώδης: κίτρινος κυστονηματώδης (Globodera rostochiensis),

άσπρος  κυστονηματώδης (Globodera pallida)
Και τα δύο είδη είναι διαδεδομένα σε όλο τον κόσμο,  συχνά εμφανίζονται μαζί και βρίσκονται σε κατάσταση καραντίνας.

Εύρος ξενιστών:
Το εύρος ξενιστών των δύο αυτών εχθρών είναι κοινό. Από τα καλλιεργούμενα φυτά μπορούν να προσβάλουν την πατάτα,  την τομάτα, τον καπνό, τη μελιτζάνα.  Τα σολανώδη ζιζάνια,  όπως το S. Nigrum και το S. dulcamaraείναι επίσης ξενιστές.  Τα νηματώδη δεν ζουν στην πιπεριά, το τσίλι και άλλα είδη capsicum.

Εμφάνιση και σημασία:

Ολόκληρη η περιοχή της Ε.Ε. μολύνεται από τον G. rostochiensis ενώ ο G.pallida δεν εμφανίζεται τόσο συχνά, και μερικά κράτη, όπως η Φινλανδία είναι απαλλαγμένα από αυτό τον  επικίνδυνο εχθρό.

 Και οι δύο είναι σε κατάσταση καραντίνας και είναι στον κατάλογο I/A2 της Ε.Ε.  Ως αποτέλεσμα  αυτής της κατάστασης οι πατάτες που παράγονται σε μολυσμένους αγρούς είναι εμπορεύσιμες μόνο μετά από πλύσιμο. Σοβαρή μόλυνση  από τους νηματώδεις αυτούς κάνει τα φυτά νάνα και προκαλεί μεγάλες απώλειες (πολλά κενά) στη φυτεία  (εικόνα).  Η απώλειες στην απόδοση μπορεί να είναι μέχρι 100 %. Οι νηματώδεις στο εκτο-παρασιτικό στάδιο της ζωής τους μπορούν επίσης να προσβάλουν και ανθεκτικές ποικιλίες και να προκαλέσουν μικρότερες (μέχρι 30%)  απώλειες στην παραγωγή. Η παραγωγή πατατόσπορου σ’ αυτή την περίπτωση απαγορεύεται.

Συμπτώματα:

Δεν υπάρχει κανένα συγκεκριμένο σύμπτωμα επάνω από  την επιφάνεια του εδάφους. Τα νάνα φυτά και τα μεγάλα κενά στη φυτεία είναι αντιπροσωπευτικά, αλλά μπορούν να προκαλούνται και από άλλα προβλήματα επίσης.  Μερικές ποικιλίες, όπως η Cleopatra (εικόνα), εμφανίζουν κιτρίνισμα στα φύλλα αλλά  αυτό μπορεί να προκληθεί επίσης από πολλές αιτίες. Μερικές ποικιλίες έχουν πρώιμη άνθηση  (ποικιλία Tomensa), αλλά αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό. Οι κόνδυλοι είναι πολύ μικρότεροι και η παραγωγή είναι πολύ χαμηλότερη  απ' ό,τι  στα υγιή φυτά .

Το μόνο ορατό χαρακτηριστικό γνώρισμα  είναι το χρώμα των ενήλικων θηλυκών στους στόλονες και τις ρίζες. Τα 0,5χιλ. ενήλικα έχουν κίτρινο χρώμα το οποίο διακρίνεται στις ρίζες μόνο αν έχουν προσβληθεί από τον G. rostochiensis. Ο G. pallida είναι δυσκολότερο να αναγνωριστεί,  γιατί τα ενήλικα θηλυκά του έχουν άσπρο  ή μπεζ χρώμα και δεν είναι και τόσο εμφανή. Οι υγιής στόλονες συχνά είναι ομοίως χρωματισμένοι. Οι κύστες είναι καστανές και στα δύο είδη, αλλά δεν διακρίνονται στα καφετί εδάφη. Η παρουσία  συγκύτιων κυττάρων οδηγεί μερικές φορές σε πολύ πυκνό ριζικό σύστημα. Η ζημιά προκαλείται από κατεστραμμένες ρίζες, μη σωστή παροχή νερού ή θρεπτικών στοιχείων.

Περιγραφή του εχθρού:

Και τα δύο είδη είναι πάρα πολύ μικρά και δεν είναι εύκολη η ανίχνευσή τους. Οι κύστες έχουν σκούρο καστανό χρώμα, και μοιάζουν σαν παχύ μπουκάλι ή γεμάτο σάκο. Είναι περίπου 0, 5 χιλ. και έχουν πολύ σκληρό τοίχωμα. Τα αυγά είναι μικρά, επιμήκη και περιέχουν τις προνύμφες. Οι προνύμφες  και τα ενήλικα αρσενικά έχουν κανονικό σχήμα σκουληκιού, οι μεγαλύτερες προνύμφες  και τα ενήλικα θηλυκά έχουν σχήμα σάκου. Τα ενήλικα  θηλυκά του G. rostochiensis έχουν κίτρινο χρώμα, ενώ άλλα είδη έχουν άσπρο-μπεζ χρώμα. Όλες οι άλλες μορφές είναι άσπρες, και οι κύστες έχουν χρώμα σκούρο καστανό. Τα δύο είδη έχουν παθογόνους τύπους, οι οποίοι είναι πολύ σημαντικοί και πρέπει να ελέγχονται.  Οι νηματώδεις έχουν 1 γενεά  στην κεντρική  και βόρεια Ευρώπη και 2 στα νότια κράτη, όπως την Ιταλία.

Βιολογικός κύκλος:
Οι κύστες υπάρχουν ελεύθερες στο έδαφος.  Τα αυγά ζουν μέσα σε αυτόν τον σάκο (κύστη) με τα σκληρά τοιχώματα για 40 έτη. Κάθε χρόνο χάνεται το ένα τρίτο της ζώσας ύλης της κύστης. Οι κύστες περιέχουν 50 έως 350 αυγά που περιέχουν το καθένα μία προνύμφη. Οι προνύμφες του δεύτερου σταδίου είναι οι μολυσματικές μορφές. Η εκκόλαψη αρχίζει, όταν τα αυγά συναντήσουν τις ριζικές εκκρίσεις της πατάτας. Οι προνύμφες κινούνται το μέγιστο 20 έως 40 εκατ. στο έδαφος, και αυτό μπορούν να το κάνουν μόνο σε υγρό έδαφος,  σε λεπτό στρώμα νερού. Οι προνύμφες των μεγαλύτερων σταδίων 3 και 4  ζουν στις ρίζες. Το στάδιο  μέχρι  την εισβολή στις ρίζες είναι το εκτοπαρασιτικό στάδιο, που ακολουθείται από το ενδοπαρασιτικό στάδιο.  Οι προνύμφες στις ρίζες διαμορφώνουν τεράστια συγκύτια κύτταρα, από την τροφή τους.   Στις ανθεκτικές ποικιλίες,  εμποδίζεται η ανάπτυξη των συγκύτιων κυττάρων, και έτσι οι προνύμφες καταστρέφονται. Οι προνύμφες του σταδίου 4  πιέζουν έξω από  τις ρίζες το ακραίο τμήμα τους. Μετά από την τελευταία αποπτίλωση, τα αρσενικά αφήνουν τις ρίζες, τα θηλυκά παραμένουν στη ρίζα, αλλά το ακραίο τμήμα τους είναι έξω από τις ρίζες. Μετά από τη σεξουαλική πράξη,  το θηλυκό  σώμα  θα διαφοροποιηθεί σε αυγά και το θηλυκό πεθαίνει.  Οι κύστες πέφτουν κάτω στο έδαφος. Οι κυστονηματώδεις της πατατάς έχουν περισσότερους παθογόνους τύπους, ο κίτρινος έχει 5, ο λευκός έχει 3. Οι Ro1και 4 είναι οι πιο συνηθισμένοι  τύποι παθογόνων και πολλές ποικιλίες είναι ανθεκτικές σ’ αυτούς. Οι Ro 1 και 4έχουν ίδιο γενετικό υλικό, και  το ίδιο οι Ro 2, 3, 5. Έτσι υπάρχουν πολλές ποικιλίες που έχουν ανθεκτικότητα στους Ro 1 και 4. Ο παθότυπος Pa1 ζει μόνο στη Σκοτία, είναι σπάνιος τύπος παθογόνου, αλλά δεν υπάρχουν ανθεκτικές ποικιλίες ενάντια σ’ αυτόν. Οι Pa 2 και 3 είναι πιο συνηθισμένοι, και συνήθως εμφανίζονται μαζί. Αρκετοί παθογόνοι τύποι και από τα δύο είδη ζουν  μαζί στο έδαφος και δεν υπάρχει κανένας ανταγωνισμός μεταξύ τους.  Η εξάπλωση  των εχθρών γίνεται από το έδαφος  ή από αντικείμενα που μολύνθηκαν από το έδαφος (εργαλεία οργώματος, πατατόσπορος, ριζοματώδη λαχανικά, ισχυρούς ανέμους, ή το νερό της άρδευσης.  Οι κινήσεις των κυστών  στο έδαφος δεν φαίνονται καθόλου.

Έλεγχος:
Ο χημικός έλεγχος  των κυστονηματώδων της πατάτας δεν είναι εντελώς αποτελεσματικός. Λόγω τηςκατάστασης καραντίνας, το πλήθος των εχθρών δεν είναι σημαντικό από την  άποψη  του κανονισμού καραντίνας. Ο χημικός έλεγχος είναι πολύ ακριβός, αλλά απαραίτητος  όταν  η πυκνότητα των εχθρών είναι πολύμεγάλη, γιατί η εκτοπαρασιτική ζημιά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές απώλειες στην παραγωγή στις ανθεκτικές ποικιλίες. Υπάρχουν καθολικά και ειδικά διασυστηματικά νηματοδοκτόνα. Τα νηματοδοκτόνα με τη καθολική δράση είναι το Basamid και το Nemasol, τα οποία παράγονται από μόρια ισοθειοκυανικού μεθύλιου. H δραστική ουσία αντιδρά με το νερό του εδάφους.  Τα τοξικά μόρια που δημιουργούνται είναι πολύ πτητικά, έτσι το έδαφος πρέπει να καλυφθεί από πλαστικό ή να ποτιστεί  εντατικά. Το Basamid είναι αποτελεσματικό όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι μεταξύ  8 και 20ºC.  Σε χαμηλές θερμοκρασίες  η αποτελεσματικότητά του είναι πάρα πολύ αργή, ενώ σε υψηλές θερμοκρασίες  δημιουργούνται τοξικά αέρια τα οποία φεύγουν από το έδαφος. Η χρήση του Basamid  πρέπει να γίνεται  σε έδαφος χωρίς καλλιέργεια, γιατί το Basamid σκοτώνει τα φυτά. Οι αγρότες πρέπει να κάνουν μια δοκιμή στο έδαφος με ελαιοκράμβη, ή άλλα γρήγορα αναπτυσσόμενα φυτά πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας. Τα διασυστηματικά νηματοδοκτόνα είναι πολύ τοξικά καρβαμιδικά, όπως το oxamyl  (Vydate)  ή τα οργανοφωσφορικά υλικά όπως το phosthiazate  (Nemathorin).  Τa κοκκώδη πρέπει να εφαρμόζονται στην περιοχή  της ρίζας πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας. Δεν χρησιμοποιούνται στην πρώιμη παραγωγή πατάτας. Η χρήση των νηματοδοκτόνων μπορεί να είναι 90 έως 95% αποτελεσματική, αλλά στον G.  pallida έχουν πολύ χαμηλότερο αποτέλεσμα.

Πηγή: .e-geoponoi.gr