Η καλλιέργεια της Αμυγδαλιάς

του Γιάννη Κωνσταντόπουλου

Η αλλαγή του χρόνου μας γεμίζει με προσδοκίες και ελπίδες για τη νέα χρονιά. Ποια καλύτερη προσμονή όμως από τον ερχομό της αναγέννησης της φύσης, την άνοιξη; Και τι καλύτερο πρελούδιο από μια ανθισμένη αμυγδαλιά, μέσα στο καταχείμωνο;
Με αρχική καταγωγή την Κεντρική-ΝΔ Ασία, η αμυγδαλιά από πολύ παλιά μεταφέρθηκε από Έλληνες και Ρωμαίους στην Μεσόγειο και πλέον καλλιεργείται σε όλες τις παραμεσόγειες χώρες, στην Νότιο Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται περίπου 7.000 αμυγδαλιές, σε συστηματικούς αμυγδαλεώνες αλλά και διάσπαρτα, ανάμεσα σε άλλα δέντρα. Η αμυγδαλιά ταιριάζει άριστα στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας και θα μπορούσε να αποτελεί σημαντικό εισόδημα για τους αγρότες αλλά και να συνεισφέρει περισσότερο στην αγροτική μας οικονομία.

Δέντρο που φθάνει ακλάδευτο τα 8-10 μέτρα, η αμυγδαλιά επισήμως ονομάζεται Prunus amygdalus ή Amygdalus communis και μάλλον και αυτό το όνομα έχει ελληνικές ρίζες. «Αμύσσω», δηλ. ξύνω, γρατζουνάω, είτε λόγω της κοφτερής μύτης του κελύφους είτε λόγω των αμυχών του περιβλήματος του καρπού.
Η σπουδή της αμυγδαλιάς να ανθήσει φαίνεται από το ότι τα λευκά-ροζ λουλούδια της ξεπροβάλλουν σε γυμνά κλαδιά, από τα μέσα-τέλη Γενάρη (οι πρώιμες ποικιλίες, άλλες ανθίζουν μέχρι και στα μέσα Μαρτίου). Αργότερα θα βγουν τα μικρά, πριονωτά, λογχοειδή, σκουρο-πράσινα φύλλα.

Οι καρποί

Ένα μήνα μετά την άνθηση θα αρχίσουν να σχηματίζονται τα αμύγδαλα, πολύ καλά οχυρωμένα σε περιβλήματα. Ένα εξωτερικό, το εξωκάρπιο, χνουδωτό και γκριζοπράσινου χρώματος και ένα εσωτερικό, το ενδοκάρπιο, σκληρό ή μαλακό και με αμυχές, το οποίο περιέχει 1 ή 2 σπέρματα, την ψίχα του αμυγδάλου (αμυγδαλόψιχα). Καθώς προχωράει η ωρίμανση των αμυγδάλων, αρχικά σκίζεται και ανοίγει το εξωκάρπιο, πρώτα των περιφερειακών καρπών και μετά αυτών προς το εσωτερικό του δέντρου.
Πλούσια τροφή η αμυγδαλόψιχα, περιέχει ανάμεσα στα άλλα 20-25% πρωτεΐνες, 50-55% έλαιο, βιταμίνες Β1-Β2-Ε, κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φώσφορο κ.α. Κάποιοι προτιμούν να καταναλώνουν τα αμύγδαλα προτού ωριμάσουν και γίνουν καφέ, όταν είναι ακόμα πράσινα, οπότε μιλάμε για τα ‘’τσάγαλα’’.
Η αμυγδαλιά μεγαλώνει γρήγορα και ζει αρκετά. Δίνει τα πρώτα αμύγδαλα στο 3ο - 4ο έτος (κανονική καρποφορία στο 8ο - 9ο) και με τις σωστές φροντίδες φτάνει τα 50-70 χρόνια σε ηλικία. Μας αποδίδει 5-15 κιλά αμυγδάλων ανά δέντρο. Μαζεύουμε τα αμύγδαλα από τέλη Αυγούστου-αρχές Σεπτεμβρίου και αναλόγως την ποικιλία. Κριτήριο για να αρχίσουμε να συγκομίζουμε τα αμύγδαλα, είναι όταν έχει σκιστεί πλήρως το εξωκάρπιο των καρπών στο εσωτερικό των δέντρων.
Όπως και η Ελιά, παρενιαυτοφορεί, δηλ. παρουσιάζει το φαινόμενο μια χρονιά με μεγάλη παραγωγή να ακολουθείται από χρονιά με πολύ μικρή ή και μηδενική καρποφορία. Για να το αποφύγουμε, δεν επιλέγουμε την ποικιλία Truoito, κλαδεύουμε κάθε χρόνο ελαφρά, δεν υπερβάλλουμε στην αζωτούχο λίπανση και στα ποτίσματα και χορηγούμε λιπάσματα βορίου και ψευδαργύρου.

Η ικανότητα της αμυγδαλιάς να υπομένει σε μη ευνοϊκές εδαφικές συνθήκες οφείλεται στη διεισδυτικότητα των ριζών της που απλώνονται πολύ σε βάθος, αξιοποιώντας και τα τελευταία ίχνη νερού και θρεπτικών στοιχείων

Ποικιλίες

Οι ποικιλίες της αμυγδαλιάς είναι πάρα πολλές, ελληνικές και ξένες. Διακρίνονται σε γλυκές (τύπος dulci, τα κοινά αμύγδαλα) και πικρές (τύπος amara, τα πικραμύγδαλα), πρώιμες (Χιώτικη και Marcona) και όψιμες, με σκληρό (τύπος ossea, όπως η Ferragnes) και απαλό κέλυφος (οι αφράτες, τύπος fragilis, όπως η Texas). Το ποσοστό των καρπών σε αμυγδαλόψιχα ποικίλλει, από 25 ως 45%. Μπορούμε να επιλέξουμε για φύτευση κάποια από τις γλυκές ποικιλίες Texas, Truoito, Ferragnes, Ferraduel, Ai και τις ελληνικές Ρέτσου, Χιώτικη. Οι ονομασίες των ποικιλιών συνήθως είναι και οι περιοχές προέλευσής τους.
Στους παγετούς καταστρέφονται τα άνθη, οπότε σε ψυχρές/παγετόπληκτες περιοχές της Βορείου Ελλάδας και μεγάλων υψομέτρων επιλέγουμε ποικιλίες που ανθίζουν αργά (Ρέτσου, Texas, Truoito, Ferraduel, Ferragnes). Φυτεύουμε την αμυγδαλιά στον κήπο μας, τόσο για τους καρπούς της αλλά και ως διακοσμητικό φυτό, για τα υπέροχα άνθη της. Επειδή οι περισσότερες ποικιλίες χρειάζονται τις μέλισσες για την γονιμοποίησή τους, τη φυτεύουμε σε απάνεμη θέση, για να μη δυσκολέψουμε το έργο των μελισσών.
Το Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων Νάουσας (τηλ.: 2332041548) διενεργεί εδώ και δεκαετίες έρευνα γύρω από την αμυγδαλιά και τις ποικιλίες της. Ο λάτρεις της αμυγδαλιάς μπορούν να συμμετέχουν σε 2 τουλάχιστον ετήσιες «Γιορτές Αμυγδάλου», στο Συκούριο Λάρισας τον Σεπτέμβριο και στον Κρούστα Aγίου Νικολάου, τον Ιούλιο

Πολλαπλασιασμός: ο πιο εύκολος τρόπος είναι η σπορά την άνοιξη ενός σπέρματος στην οριστική θέση και ο εμβολιασμός τέλη Αυγούστου με την επιθυμητή ποικιλία, με ενοφθαλμισμό τεχνικής Τ (διαλέγουμε υγιές μάτι, λίγο πριν εκπτυχθεί με πολύ μικρό κομμάτι ξύλου). Καλύτερα αποτελέσματα δίνει η στρωμάτωση των σπερμάτων σε στρώμα άμμου, που τη διατηρούμε συνεχώς υγρή και όταν κεντρώσουν φυτεύουμε σε προστατευμένο φυτώριο. Μόλις τα δενδρύλλια αποκτήσουν μήκος 10-15 εκ., τα μεταφέρουμε στην οριστική τους θέση και εμβολιάζουμε.

Κλάδεμα: κλαδεύουμε κάθε χειμώνα, ελαφρά, τα ξερά, άρρωστα και καχεκτικά κλαδιά, αυτά που εισέρχονται προς το εσωτερικό καθώς και το 1/5 περίπου της καρποφόρας βλάστησης. Στο κλάδεμα μόρφωσης, τα πρώτα χρόνια σκοπός είναι να αφήσουμε 3-4 βραχίονες, σε ύψος 70-80 εκ. και με γωνία 50-60ο ώστε να δημιουργήσουμε σχήμα κυπέλλου. Να μην αφήσουμε την αμυγδαλιά να ψηλώσει πάνω από τα 6-7 μέτρα, θα μας δυσκολέψει στη συγκομιδή και στο κλάδεμα.

Κλίμα: θέλει ξηρά και θερμά κλίματα, χωρίς πολλές βροχές. Η πολλή υγρασία ευνοεί τις προσβολές από μύκητες και βακτήρια. Φυτεύουμε σε απευθείας έκθεση στον ήλιο, σε θέσεις προστατευμένες από ισχυρούς βοριάδες. 

Έδαφος: αξιοποιεί τα άγονα, πετρώδη ξηρά, ασβεστούχα εδάφη. Ωστόσο για καλή ανθοφορία και για να μαζέψουμε αμύγδαλα, προτιμούμε τα μέσης σύστασης, γόνιμα εδάφη που στραγγίζουν καλά.

Πότισμα: κατά τη φύτευση να έχει ποτιστεί πρώτα το χώμα. Ποτίζουμε τα πρώτα 2-3 χρόνια, συχνά και με όχι πολύ νερό και τα μεγάλα δέντρα, 4-6 φορές το χρόνο. Κατά τα μέσα Μαΐου και 20 μέρες μετά (για τον καλό σχηματισμό της ψίχας), οπωσδήποτε τέλη Αυγούστου-Σεπτέμβριο και ενδιάμεσα, αναλόγως των βροχών και της σύστασης του εδάφους. Αποφεύγουμε κατά το πότισμα να βρέχεται ο κορμός (προσβολές από μύκητες-βακτήρια)

Λίπανση: στη φύτευση δεν είναι απαραίτητο το άζωτο. Ρίχνουμε στο λάκο 200γρ. λιπάσματος τύπου 0-25-8 (*). Στα μεγάλα δέντρα χρησιμοποιούμε βιολογικά λιπάσματα κάθε χρόνο, το χειμώνα, τύπου 10-0-0 και  θειικό καλιομανγήσιο (*). Κάθε 2-3 χρόνια ρίχνουμε και 150γρ/δέντρο σκόνη βορίου (*)

Προσβολές: τα πιο σοβαρά προβλήματα δημιουργούνται από το ευρύτομο και τους μύκητες μονίλια, εξώασκο και κορύνεο (*).

Μικρά μυστικά

• τα πικραμύγδαλα περιέχουν την αμυγδαλίνη, η οποία απελευθερώνει ένα δηλητήριο, το υδροκυάνιο. Οι απόψεις των ειδικών για το ποια είναι η θανατηφόρα δόση, ποικίλλουν. Οπότε, απλά δεν τα τρώμε!
• τα αμύγδαλα συντηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε θερμοκρασίες 3-4oC ή και στην κατάψυξη, αφού αποξηρανθούν καλά στον ήλιο

(*) Προσοχή!!

- Οι δοσολογίες των λιπασμάτων και των βελτιωτικών εδάφους εξαρτώνται από τον τύπο του λιπάσματος ή του εδαφοβελτιωτικού, το είδος και το στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειάς μας και τον τύπο εδάφους που έχουμε.

- Πιθανά προβλήματα φυτοπροστασίας αντιμετωπίζονται είτε με σκευάσματα εμπορίου (φυσικό πύρεθρο, σκευάσματα χαλκού, υγρό και σκόνη θείου κ.λπ.) είτε με παρασκευάσματα που μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας (διάλυμα μαλακού σαπουνιού, αυτοσχέδιες παγίδες σύλληψης εντόμων, εκχυλίσματα από φυτά κ.λπ.).

- Διαβάζουμε προσεκτικά την ετικέτα των λιπασμάτων, βελτιωτικών εδάφους και κυρίως των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ακολουθώντας πιστά τις αναγραφόμενες οδηγίες χρήσης.

- Προτού αγοράσουμε ένα φυτοπροστατευτικό προϊόν ελέγχουμε πρώτα την ημερομηνία λήξης του.

- Φοράμε γάντια, καπέλο, προστατευτικά γυαλιά και ρούχα που να καλύπτουν τα χέρια και τα πόδια μας, προτού ψεκάσουμε με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα.

Πηγή:http://realfarm.gr/