Σύστημα συγκαλλιέργειας καλαμποκιού με φασόλι
Δημήτρης Β. Αναγνωστόπουλος, Γεωπόνος Παν. Θεσσαλίας, dvanagnosto@yahoo.gr
  1. Εισαγωγή
Ένας αποτελεσματικός τρόπος εκμετάλλευσης του αγρού είναι η συγκαλλιέργεια για την επίτευξη υψηλότερων εισοδημάτων αλλά και για την εξασφάλιση μικρότερου ρίσκου από ενδεχόμενο ζημίας μιας καλλιέργειας.  Ένα δοκιμασμένο σύστημα είναι του φασολιού με το καλαμπόκι, από την μία το καλαμπόκι χρησιμοποιείται ως ένας τρόπος υποστήριξης ενώ το φασόλι ως ένας φορέας αζωτούχας λίπανσης για το καλαμπόκι. Η σκίαση που προσφέρουν και τα δύο είναι αποτελεσματική απέναντι στα ζιζάνια ενώ και τα δύο αποτελούν ένα ανθεκτικότερο σύστημα απέναντι σε εχθρούς και ασθένειες.
Οι δύο κύριοι τρόποι συγκαλλιέργειας καλαμποκιού με φασόλι είναι (Παπακώστα- Τασοπούλου, 2005) :
  • Σε χωριστές γραμμές, με δύο γραμμές φασόλια και μια καλαμπόκι ή τρεις γραμμές φασόλια με δύο καλαμπόκι. Σε κάθε περίπτωση γίνεται χρήση από νάνες και ημιαναρριχώμενες ποικιλίες φασολιού.
  • Ανάμεικτη τοποθέτηση σπόρων πάνω στην γραμμή με χρήση αναρριχώμενων ποικιλιών.

 kiboko
kiboko
Εικόνα 1: Παράδειγμα συγκαλλιέργειας φασολιού ανάμεσα σε σειρές καλαμποκιού (www.kiboko.in)
Στην συνέχεια θα επισημανθούν τα πιθανά πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα γενικά της συγκαλλιέργειας και έπειτα θα προχωρήσουμε σε περιπτώσεις συγκαλλιέργειας φασολιού και καλαμποκιού που επέφεραν θετικά αποτελέσματα.
  1. Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα Συγκαλλιέργειας
Πλεονεκτήματα
  1. Εξασφάλιση υψηλότερων εισοδημάτων από μονοκαλλιέργεια
  2. Μεγαλύτερη ασφάλεια εκμετάλλευσης από ενδεχόμενη αποτυχία μιας καλλιέργειας.
  3. Διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους και μείωση της διάβρωσης.
  4. Καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και χρήση ανανεώσιμων πηγών (π.χ. αξιοποίηση αζώτου μέσω ψυχανθών).
  5. Πιο σταθερό οικοσύστημα διότι υπάρχει μεγαλύτερη βιοποικιλότητα άρα και οικολογική δράση και αλληλεπίδραση.
Μειονεκτήματα
  1. Λόγω ανταγωνισμού μπορεί να υπάρχει μείωση αποδόσεων.
  2. Απαιτεί διαφορετικές- ιδιαίτερες καλλιεργητικές τεχνικές.
  3. Διαφορετική διαχείριση και εισροή πόρων από κάθε φυτό που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.
  4. Δύσκολη συγκομιδή.
 ruef
ruef
Εικόνα 2: Πολλαπλή συγκαλλιέργεια με καλαμπόκι, φασόλι και ανανά (D. Ruef,2004)
  1. Μελέτες και Προτάσεις πάνω στην συγκαλλιέργεια Φασολιού με Καλαμπόκι
Για μια επιτυχημένη συγκαλλιέργεια φασολιού με καλαμπόκι (σύμφωνα με μερικές έρευνες)  πρέπει να επιτευχθούν τα εξής (Carlson, 2008) : τα δύο φυτά να σπαρθούν ταυτόχρονα, οι σειρές του καλαμποκιού να απέχουν 75cm και στα 15cm ανάμεσα τους να παρεμβάλλονται φασόλια ενώ τέλος πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά στα πρώτα στάδια ανάπτυξης τα ζιζάνια στον αγρό.
Οι Armstrong et al. (2005) έκαναν μια μελέτη όπου σύγκριναν τα ποιοτικά και αποδοτικά χαρακτηριστικά  του αραβόσιτου στην περίπτωση της συγκαλλιέργειας έναντι της μονοκαλλιέργειας. Η αναλογία ήταν 8 φυτά καλαμποκιού/m2  έναντι 8 φυτά φασολιού/ m2 και   5 φυτά καλαμποκιού /m2  έναντι 8 φυτά φασολιού/ m2.  Η σπορά καλαμποκιού έγινε αρχές Μαΐου ενώ δύο εβδομάδες αργότερα ακολούθησε το φασόλι στα 15 cm απόσταση της γραμμής του αραβοσίτου. Η ξηρή ουσία καλαμποκιού ήταν περισσότερη στην περίπτωση της συγκαλλιέργειας σε σχέση με την περίπτωση της μονοκαλλιέργειας ( 2,2 ton/στρέμμα έναντι 2,15 ton/ στρέμμα). Παρόλα  αυτά όσον αφορά  ολόκληρη την απόδοση του καλαμποκιού το σύστημα συγκαλλιέργειας υστερούσε 111 κιλά/στρέμμα έναντι του συστήματος μονοκαλλιέργειας. Ωστόσο, σε όλα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά το καλαμπόκι συγκαλλιεργειας υπερτερούσε σε σχέση με την μονοκαλλιέργεια.  Στο σημείο αυτό να τονίζουμε ότι το φασόλι συγκαλλιέργειας ήταν με το είδος Dolichus lablab ( δολιχος).
garden doctor
garden doctor

Εικόνα 3: Συγκαλιέργεια καλαμποκιού με φασόλι με σπορά στην ίδια γραμμή (http://gardendoctor.wordpress.com/).
Όμοια, οι Bryan and Materu (2008) και απέδειξαν ότι η συγκαλλιέργεια μπορεί να προσφέρει ποιοτικά χαρακτηριστικά ως  15% περισσότερα έναντι της μονοκαλλιέργειας. Στην περίπτωση αυτή όμως ως ιδανικό όσπριο ορίζεται το μαυρομάτικο φασόλι. Περισσότερη ξηρή ουσία και ποιοτική σύσταση αραβοσίτου  της συγκαλλιέργειας έναντι της μονοκαλλιέργειας δείχνει και η έρευνα των Geren et al. (2008). Ωστόσο,  στην περίπτωση αυτή για να έχουμε και υψηλή απόδοση φασολιού προτείνεται η συγκαλλιέργεια να πραγματοποιείται με αναρριχώμενες ποικιλίες πάνω στις σειρές καλαμποκιού.
Η συνεργασία καλαμποκιού, φασολιού και κολοκυθοειδών δημιουργούν ένα σύστημα με αλληλοπαθητικές δράσεις εναντίον των ζιζανίων, λειτουργικό όσον αφορά την θρέψη των φυτών αλλά και ανθεκτικό όσον αφορά εχθρούς και ασθένειες. Ακόμη, κρίνεται και ως αποδοτικότατο.  Τα πλεονεκτήματα του συστήματος αυτού συγκεντρώνονται σε 4 άξονες: την χρήση ανανεώσιμων πηγών, την εξοικονόμηση πόρων, την οικολογική συνεργασία και την αύξηση της βιοποικιλότητας. Πιο συγκεκριμένα, έχουμε ανανεώσιμες πηγές καθώς από την δράση του φασολιού ως ψυχανθούς επωφελείται με άζωτο και το καλαμπόκι. Όσον αφορά την εξοικονόμηση πόρων εννοούμε ότι μέσω των ριζικών συστημάτων δεν θα έχουμε απώλειες νερού και διάβρωση. Τα κολοκυθοειδή αναφέρονται ως ενδιαίτημα για ωφέλιμους οργανισμούς για να επιτυγχάνουμε οικολογική συνεργασία. Τέλος, λειτουργώντας το σύστημα με πολυμερή οικολογική δράση έχουμε ένα σταθερό σύστημα με αυξημένη βιοποικιλότητα (www.agroecology.org).

calendar
Εικόνα 4: Παράδειγμcalendarα εφαρμογής τριπλής συγκαλιέργειας με φασόλι καλαμπόκι και κολοκυθοειδή (http://www.the-gardeners-calendar.co.uk).
Μια άλλη έρευνα αναφέρει ότι μέσα από την τριπλή συγκαλλιέργεια καλαμποκιού, φασολιού και κολοκυθοειδών το πρώτο φυτό ενδέχεται να εμφανίσει μεγαλύτερες αποδόσεις από περιπτώσεις μονοκαλλιέργειας. Αντίθετα, τα φασόλια και τα κολοκυθοειδή υστερούν σε αποδόσεις από τις αντίστοιχες συνθήκες μονοκαλλιέργειας. Έτσι , αν έχουμε σαν κύριο προϊόν παραγωγής και εμπορίας το καλαμπόκι αξίζει το σύστημα συγκαλλιέργειας (Sullivan, 2009).
garden
Εικόνα 5: Αναρρίχηση φασολιού στο καλαμπόκι (http://www.garden.org).
Οι Dahmardeh et al. (2009) μελέτησαν την επίδραση της αναλογίας καλαμποκιού με φασολιού στις αποδόσεις τους σε συστήματα συγκαλλιέργειας αλλά και μονοκαλλιέργειας. Οι αναλογίες που καλαμποκιού προς το φασόλι ήταν οι εξής: 100:100, 100:50, 75:25, 25:75, 50:50, 0:100 και 100:0. Η υψηλότερη απόδοση σε καρπό για τον αραβόσιτο σημειώθηκε στην αναλογία 75:25 (καλαμπόκι: φασόλι) ενώ για το φασόλι στην αναλογία 50:100 ( καλαμπόκι: φασόλι).  Έτσι, προκύπτει και εδώ πλεονέκτημα στην απόδοση αρκεί να χρησιμοποιηθούν οι απαραίτητες αναλογίες ανάλογα με το κύριο φυτικό προϊόν εμπορίας που θέλουμε.  Παρόμοια, οι Graham και Ranalli (1997) κατέληξαν ότι καλύτερες αποδόσεις προσφέρει η πυκνότητα 9 φυτών φασολιών/ m2 σε συνδιασμό με 4 φυτά καλαμποκιού/ m2.
Οι Tsubo et al. (2005) υποστηρίζουν μέσα από έρευνα που πραγματοποίησαν ότι σε ημιάγονες περιοχές με ανομοιόμορφες βροχοπτώσεις στην διάρκεια του έτους η συγκαλλιέργεια καλαμποκιού με φασολιού συμφέρει έναντι της μονοκαλλιέργεια τους. Κλειδί για την επιτυχία του συστήματος αποτελεί η εποχή φύτευσης επειδή καλό θα ήταν να συμβαδίζει με εποχή βροχοπτώσεων για να επιτευχθεί η απαραίτητη άρδευση. Αντίστοιχα πειράματα έγιναν και σε άγονες περιοχές της Αφρικής με περιορισμένη άρδευση και παρατηρήθηκε ότι η συγκαλλιέργεια δίνει καλύτερα αποτελέσματα από την μονοκαλλιέργεια. Αν μάλιστα στις περιοχές αυτές γίνει χρήση των καιρικών προγνώσεων ή επιλογή κατάλληλων ποικιλιών μπορεί να γίνει καλύτερη οργάνωση του συστήματος με υψηλότερες ακόμα αποδόσεις (Walker et al., 2004).     
Σύμφωνα με έρευνα των Obhiambo και Ariga (2001) το σύστημα καλλιέργειας φασόλι-καλαμπόκι μπορεί να είναι αποτελεσματικό και για την αντιμετώπιση ζιζανίων καθώς ενθαρρυντικά αποτελέσματα έδειξαν πειράματα απέναντι στο ζιζάνιο Striga sp. Ακόμη, και σε αυτή την περίπτωση οι αποδόσεις ήταν υψηλότερες από τις αντίστοιχες μονοκαλλιέργειας.
Η συγκαλλιέργεια μπορεί να είναι και μια λύση  απέναντι στην διάβρωση σύμφωνα με τον Kariaga (2001)  για περιοχές που κινδυνεύουν να γίνουν ως και άγονες καθώς μια πιθανή συγκαλλιέργεια με ψυχανθή κάνουν ένα ισχυρό σύμπλεγμα ριζών.

Πηγή>http://science.agrigate.gr/