Ο βορδιγάλειος πολτός και η χρησιμότητά του

Η χρήση του ξεκίνησε στο Μπορντό της Γαλλίας περί το 1880 και ήταν το πρώτο πραγματικό μυκητοκτόνο στην ιστορία της αμπελουργίας και της γεωργίας γενικότερα. Με τον όρο "πραγματικό μυκητοκτόνο" εννοούμε ότι υπήρξε το πρώτο χημικό σκεύασμα του οποίου η δράση κατά των μυκήτων που στόχευε (κυρίως κατά του περονόσπορου) ήταν αδιαμφισβήτητη.

Ο βορδιγάλειος πολτός ή γαλαζόπετρα με ασβέστη, είναι ένα χαλκούχο φάρμακο μυκητοτοξικό, που το χρησιμοποιούμε προληπτικά, για να εμποδίσουμε την προσβολή των φυτών από τους μύκητες, αλλά και για να καταπολεμήσουμε διάφορες ασθένειες, που οφείλονται σε αυτούς, ή σε βακτηρίδια.

Δεν εχει διασυστηματική δράση, αυτο σημαινει οτι με ένα καλό πλύσιμο μπορούμε να καταναλώσουμε τα προϊόντα χωρίς κανένα φόβο και ειναι απο τα ελαχιστα μηκυτοκτονα με την ιδιοτητα αυτη.
Χρησιμοποιειται στην Βιολογικη Γεωργια οταν χρησιμοποιειται σε συγκεκριμενη δοσολογια, υπερβαση της δοσολογιας σκοτωνει και τους ωφελιμους οργανισμους του εδαφους και σταματα την χουμοποιηση της οργανικης ουσιας, με αποτελεσμα τα φυτα να μην διατρεφονται σωστα.
Ειναι απο τα πιο αποτελεσματικα για καταπολεμηση μυκητων της ριζας και φυλλων, με διαφυλλικο ψεκασμο και σε καταλληλη δοσολογια σκοτωνει και τα επιβλαβη εντομα, χρησιμοποιειται ευρεως σε μικρα σποροφυτα λαχανικων.
Η Θειοχαλκινη θεωρειται πιο αποτελεσματικη αφου περιεχει Θειο (Θειαφι)+Χαλκο(Γαλαζοπετρα).

ΘΕΙΙΚΟΣ ΧΑΛΚΟΣ(ΓΑΛΑΖΟΠΕΤΡΑ) κρυσταλικός/Kgr
Ο Θειικός χαλκός είναι χημική ένωση του δισθενούς χαλκού (Cu). Πρόκειται για θειικό άλας του χαλκού που φέρεται με το χημικό τύπο CuSO4. Χαρακτηρίζεται άνυδρος, σε αντίθεση με την ένυδρη μορφή του, (CuSO4.5Η2Ο) που είναι περισσότερο γνωστή ως γαλαζόπετρα.

Υλικά

Τα υλικά τα οποία χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του βορδιγάλειου πολτού εκτός του νερού είναι οθειικός χαλκός και το υδροξείδιο του ασβεστίου τα οποία μπορούμε εύκολα να τα προμηθευτούμε από το εμπόριο.

Ο θειικός χαλκός υπάρχει στο εμπόριο υπό τις εξής μορφές:

• Γαλαζόπετρα - CuSO4.5H2O: Καθαρός θειικός χαλκός υπό την μορφή μπλε κρυστάλλου με περιεκτικότητα σε νερό 36%.
• Θειικός χαλκός σε σκόνη - CuSO4: Καθαρός θειικός χαλκός υπό την μορφή λευκής σκόνης. Η μορφή αυτή του χαλκού προέρχεται από θερμική κατεργασία γαλαζόπετρας στους 200oC με αποτέλεσμα να απομακρύνονται τα 5 μόρια του νερού και να χάνει ο θειικός χαλκός την κρυσταλλική του δομή.
• Βιτριόλι του Σάλτσμπουργκ: Θεικός χαλκός κατώτερης ποιότητας και χαμηλότερης τιμής λόγω της περιεκτικότητάς του σε θειικό σίδηρο. Ανάλογα με την περιεκτικότητα σε σίδηρο υπάρχουν 3 τύποι του συγκεκριμένου προϊόντος.
• Βιτριόλι της Κύπρου: Θεικός χαλκός κατώτερης ποιότητας και χαμηλότερης τιμής λόγω της περιεκτικότητάς του σε θειικό ψευδάργυρο.

Το υδροξείδιο του ασβεστίου - Ca(OH)2 επίσης μπορούμε να το βρούμε πολύ εύκολα στο εμπόριο υπό τη μορφή λευκής σκόνης και ως πολτό με την ονομασία σβησμένη άσβεστος. Και οι δύο αυτές μορφές (σκόνη ή πολτός) παρασκευάζονται από το οξείδιο του ασβεστίου - CaO (άσβηστη άσβεστος) με ελεγχόμενη προσθήκη νερού. Ο πολτός (ή σβησμένη άσβεστος ή υγρός ασβέστης), που είναι και η πιο εμπορική μορφή σβησμένης ασβέστου στην Ελλάδα, παρασκευάζεται με ελεγχόμενη προσθήκη νερού έως κορρεσμού και μπορούμε να τον προμηθευτούμε από όλες τις μάντρες οικοδομικών υλικών.

Θα πρέπει να προσέξουμε η σβησμένη άσβεστος να είναι καλής ποιότητας, φρέσκια χωρίς ίχνος δημιουργίας ανθρακικού ασβεστίου (πέτρα) λόγω έκθεσης στον αέρα. Εάν έχουμε αμφιβολία για την ποιότητα της σβησμένης ασβέστου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε άσβηστη ή άνυδρη άσβεστο την οποία θα πρέπει πρώτα να σβέσουμε εμείς. Η διαδικασία της σβέσης της ασβέστου είναι πολύ απλή αλλά χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή διότι πρόκειτε για μία εξώθερμη αντίδραση και συνοδεύεται από ισχυρό κοχλασμό, έκλυση θερμότητας και παραγωγή υδρατμών. Για την σβέση της ασβέστου χρειάζεται περίπου ποσότητα νερού που να έχει 3 φορές το βάρος της άσβηστης ασβέστου αν και για την παραγωγή του βορδιγάλειου πολτού δεν έχει ιδιαίτερη σημασία η συγκεκριμένη ποσότητα διότι θα προχωρήσουμε στην συνέχεια στον κορεσμό του διαλύματος σε νερό και στην παραγωγή γαλακτώματος ασβέστου. Θα πρέπει όμως να έχουμε εξασφαλίσει ικανοποιητικό δοχείο που να αντέχει την θερμοκρασία που θα αναπτυχθεί (τα απλά πλαστικά δοχεία είναι ακατάλληλα) και ο όγκος του να μας εξασφαλίζει την αποφυγή πιτσιλισμάτων στις γύρω επιφάνειες λόγω του έντονου κοχλασμού.

Αντίδραση σβέσης της άσβηστης ή άνυδρης ασβέστου:

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
Στη γεωργία χρησιμοποιείται ως ζιζανιοκτόνο και βακτηριοκτόνο
Στις διάφορες καλλιέργειες ως λίπασμα, ενισχυτικό του εδάφους π.χ. του σίτου προ της σποράς και στο ραντισμό των οπωροφόρων δένδρων και ιδιαίτερα στην αμπελουργία.
Στη παραγωγή διαφόρων φυτοφαρμάκων.
Στη βαφή υφασμάτων.
Ως συντηρητικό ξυλείας σε ειδικές βαφές, π.χ. εμποτισμό τηλεγραφικών στύλων, ξύλινων πέδιλων στήριξης σιδηροδρομικών γραμμών.
Ως συντηρητικό δέρματος.
Ως ηλεκτρολύτης ηλεκτρικών στοιχείων.
Λόγω της εύκολης αποσύνθεσής του σε ηλεκτρικό ρεύμα χρησιμοποιείται επίσης στη γαλβανοπλαστική και ηλεκτρομεταλλουργία.
Στη φαρμακευτική, ως τοπικό αντισηπτικό, μυκητοκτόνο και βακτηριοκτόνο.
Σε πρώτες βοήθειες παρέχεται ως εμετικό - αντίδοτο σε κάποιες περιπτώσεις δηλητηριάσεων.
Σε απολυμάνσεις ευρύτερων χώρων, στρατοπέδων, νοσοκομείων, πλοίων κ.λπ.
Στην αναλυτική χημεία ως πρώτη ύλη για την παραγωγή άλλων χημικών ενώσεων του χαλκού.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΒΟΡΔΙΓΑΛΙΟΥ ΠΟΛΤΟΥ

Ο βορδιγάλιος πολτός παρασκευάζεται ως εξής για ποσότητα 100 περίπου κιλών: Διαλύουμε 1.5 έως 2.5 κιλά θειικού χαλκού μέσα σε ένα δοχείο ξύλινο ή πλαστικό, που να έχει 50 κιλά νερό. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση μεταλλικών δοχείων, γιατί τα τρυπάει ο θειικός χαλκός. Σε άλλο δοχείο ανακατεύουμε ένα-δύο κιλά σβησμένη ασβέστη (ασβεστόπετρα) με 50 κιλά νερό και φτιάχνουμε γάλα της ασβέστου. Κατόπιν χύνουμε το γάλα της ασβέστου λίγο - λίγο στο διάλυμα του θειικού χαλκού και ανακατεύουμε καλά.Χρησιμοποιόντας ένα πεχαμετρικό χαρτί αν θέλουμε βλέπουμε πότε το ΡΗ του διαλύματος της γαλαζόπετρας απο όξινο ΡΗ<7 θα γίνει ουδέτερο ΡΗ=7 οπότε σαυτό το σημείο σταματάμε. Το διάλυμα το ανακατεύουμε καλά και το βάζουμε σε ψεκαστήρα και ψεκάζουμε με αυτό καλά τα φύλλα και τα βλαστάρια του αμπελιού.

Ο βορδιγάλιος πολτός πρέπει να χρησιμοποιείται την ίδια μέρα που θα παρασκευασθεί, γιατί όσο μένει, χάνει τις αρχικές του ιδιότητες και μπορεί να κάψει τα φυτά.

Παραδοσιακή μέθοδο

Για την παρασκευή 100 λίτρων βορδιγάλειου πολτού θα πρέπει να διαθέτουμε δύο δοχεία πλαστικά, πήλινα ή ξύλινα. Τα μεταλλικά δοχεία δεν είναι κατάλληλα διότι ο θειικός χαλκός τα διαβρώνει. Η χωρητικότητα του ενός δοχείου πρέπει να είναι 55-60 λίτρα ενώ η χωρητικότητα του δεύτερου δοχείου θα πρέπει να είναι 110 λίτρα. Για την παρασκευή του βορδιγάλειου πολτού ακολουθούμε τα εξής βήματα:

Προ-διάλυση θειικού χαλκού

Στο μικρό δοχείο διαλύουμε πολύ καλά την ποσότητα Υ του θειικού χαλκού σε 40-45 λίτρα νερού. Στην περίπτωση που χρησιμοποιηθεί γαλαζόπετρα, την θρυματίζουμε όσο μπορούμε και εν συνεχεία την βάζουμε μέσα σε λινάτσα την οποία κρεμάμε στην επιφάνεια του νερού ώστε το νερό να μπορεί να κυκλοφορεί στο εσωτερικό της. Με συνεχή ανάδευση ο χαλκός διαλύεται και στο εσωτερικό της λινάτσας μένουν συσσωματώματα τα οποία δεν διαλύθηκαν. Μια καλή πρακτική για να εξασφαλίσουμε την απαραίτητη ποσότητα θειικού χαλκού στην περίπτωση χρήσης γαλαζόπετρας είναι το ζύγισμα της γαλαζόπετρας πριν και μετά την διάλυση.

Προ-διάλυση σβησμένης ασβέστου

Στο μεγάλο δοχείο διαλύουμε την ποσότητα Ζ της σβησμένης ασβέστου σε 40-45 λίτρα νερού ώστε να παραχθεί ένα ομογενές εναιώρημα γαλακτώδους χρώματος το οποίο ονομάζεται γάλα ή γαλάκτωμα ασβέστου. Το παραγόμενο εναιώρημα είναι πολύ καλύτερης ποιότητας εάν χρησιμοποιηθεί νερό άριστης ποιότητας όπως είναι το βρόχινο.

Ανάμιξη των δύο μιγμάτων

Προσθέτουμε το διάλυμα του θειικού χαλκού σιγά-σιγά και με συνεχή ανάδευση στο γαλάκτωμα ασβέστου. Για την ανάδευση χρησιμοποιούμε έναν ξύλινο στύλο.

Ολοκλήρωση διαλύματος

Προσθέτουμε σαπούνι 100-200γρ ή άλλη διαβρεκτική ουσία ώστε να βελτιώσουμε την διαβρεκτικότητα του διαλύματος. Επίσης μπορούμε να προσθέσουμε 1000γρ ζάχαρης η οποία σταθεροποιεί το διάλυμα και βελτιώνει την προσκόλλησή του στην φυτική επιφάνεια. Σύμφωνα με τον P. Raja η προσθήκη της ζάχαρης σταθεροποιεί το διάλυμα και μας δίνει την δυνατότητα να το χρησιμοποιήσουμε εντός 5 ημερών από την ημέρα παρασκευής του αν και από τους περισσότερους συγγραφείς συνιστάται η χρήση του βορδιγάλειου πολτού αυστηρά κατά την ημέρα της παρασκευής του. Στο τέλος συμπληρώνουμε με νερό ώστε ο όγκος του τελικού διαλύματος βορδιγάλειου πολτού να είναι 100 λίτρα. Το τελικό προϊόν θα πρέπει να έχει ένα γαλανόλευκο ομοιόμορφο χρώμα.

Γέμισμα δοχείου ψεκαστήρα

Κατά το γέμισμα του ψεκαστικού δοχείου θα πρέπει το διάλυμα να περνάει από τουλπάνι (υφασμάτινη σίτα) προκειμένου να κατακρατώνται κομμάτια του θειικού χαλκού και της ασβέστου τα οποία δεν διαλύθηκαν κατά την παρασκευή του πολτού.

Τώρα όσον αφορά τις ποσότητες θειικού χαλκού (Υ) και σβησμένης ασβέστου (Ζ) που χρησιμοποιούμε για την παρασκευή του βορδιγάλειου πολτού, αυτές διαφοροποιούνται ανάλογα με την καλλιέργεια, την ασθένεια και την εποχή. Στον πίνακα 1 αναφέρονται οι βασικές συγκεντρώσεις του βορδιγάλειου πολτού σε διάφορες περιπτώσεις.

Πίνακας 1:

---

Ασθένεια	Συγκέντρωση βορδιγάλειου πολτού	Εποχή
Αμπέλι - Περονόσπορος	1,2-1,2-100	Άνοιξη
Αμπέλι - Ασθένειες ξύλου	1,2-1,2-100	Λήθαργο
Πατάτα - Περονόσπορος	1,2-1,2-100	Άνοιξη - Φθινόπωρο
Ροδακινιά και Αμυγδαλιά - Εξώασκος	0,5-0,5-100	Λήθαργο
Μηλιά και Αχλαδιά - Βακτηριακό κάψιμο	0,5-1-100	Λήθαργο και Πράσινη κορυφή
Ελιά - Κυκλοκόνιο	1,2-1,2-100	Φθινόπωρο και Άνοιξη

Ο βορδιγάλειος πολτός χρησιμοποιείτε για ψεκασμούς καλύψεως (βορδιγάλειος πολτός σε υγρή μορφή) ή για την επάλειψη μεγάλων τομών κλαδέματος και πληγών ή και του κορμού ως προληπτικό μέτρο (βορδιγάλειος πολτός σε μορφή πάστα

Αμπέλι
Στο αμπέλι η χρήση του βορδιγάλειου στοχεύει στην καταπολέμηση του περονόσπορου (Plasmopara viticola)αλλά και για την προστασία των πρέμνων από την ίσκα και άλλες ασθένειες του ξύλου.
Για τους ανοιξιάτικους ψεκασμούς κατά του περονόσπορου συνιστάται η χρήση βορδιγάλειου πολτού 1,2-1,2-100. Η χρήση του θα πρέπει να ξεκινάει αφού οι νέοι βλαστοί αποκτήσουν μήκος τουλάχιστον 10cm διότι ο χαλκός επιβραδύνει την βλαστική ανάπτυξη. Εφόσον η λήψη μέτρων κατά του περονόσπορου είναι απαραίτητη από πολύ νωρίς τότε συνιστάται αρχικά να χρησιμοποιηθεί κάποιο άλλο κατάλληλο μή χαλκούχο σκεύασμα με έγκριση για το αμπέλι. Η προσθήκη σαπουνιού (100-200 γρ/100 λίτρα διαλύματος) ή άλλης διαβρεκτικής ουσίας στο μίγμα αυξάνει την αποτελεσματικότητα του ψεκασμού.

Συνιστώνται οι εξής επεμβάσεις:
Μόλις οι βλαστοί ακοκτήσουν μήκος 10εκ. με 20 λίτρα/στρέμμα
Επανάληψη μετά από 10 ημέρες με 40 λίτρα/στρέμμα
Λίγο πριν την άνθηση με 60 λίτρα/στρέμμα
Λίγο μετά την γονιμοποίηση με 80 λίτρα/στρέμμα

Με τις παραπάνω επεμβάσεις και δεδομένης της σύνθεσης του βορδιγάλειου πολτού εξαντλούμε το όριο που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση ως μέγιστη επιτρεπτή ποσότητα μεταλλικού χαλκού ανά στρέμμα. Εφόσον χρειαστεί άλλη επέμβαση κατά του περονόσπορου ή άλλης ασθένειας θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί άλλο μη χαλκούχο σκεύασμα.
Για την προστασία των πρέμνων από την ίσκα αλλά και άλλες ασθένειες του ξύλου συνιστάται ο ψεκασμός των φυτών αμέσως μετά το χειμερινό κλάδεμα με βορδιγάλειο πολτό 1,2-1,2-100. Κατά την επέμβαση αυτή θα πρέπει να λαμβάνουμε μέριμνα για την καλή κάλυψη όλου του ξύλου και ιδιαίτερα των τομών του κλαδέματος. Η επέμβαση αυτή γίνεται αμέσως μετά το κλάδεμα και όταν ακόμα το αμπέλι είναι σε λήθαργο. Επίσης ο ψεκασμός αυτός συνιστάται μετά από χαλαζόπτωση για την απολύμανση των πληγών.

Πατάτα
Στην πατάτα χρησιμοποιούμε τον βορδιγάλειο πολτό σε αναλογία 1,2-1,2-100 για την προστασία των φυτών από τον  περονόσπορο (Phytophthora infestans. Οι ψεκασμοί αρχίζουν αφού τα φυτά αποκτήσουν ύψος 15 με 20cm εξαιτίας της επιβραδυντικής δράσης του χαλκού επί της βλάστησης και επαναλαμβάνονται ανά 10-15 περίπου ημέρες. Το πολύ 4 επεμβάσεις ανά καλλιεργητική περίοδο προκειμένου να μην υπαιρβούμε το όριο των 600γρ μεταλλικού χαλκού ανά στρέμμα ανά έτος. Για την παραπάνω σύνθεση βορδιγάλειου πολτού αυτό το όριο εξαντλείται εφόσον χρησιμοποιηθούν καθ' όλη τη καλλιεργητική περίοδο 200 λίτρα ανά στρέμμα.

Ροδακινιά και Αμυγδαλιά
Στην ροδακινιά και την αμυγδαλιά για την καταπολέμηση του εξώασκου συνιστάται η διεξαγωγή ενός και μόνο ψεκασμού κατά την ληθαργική περίοδο και πριν την έναρξη της διόγκωσης των οφθαλμών με βορδιγάλειο πολτό 0,5-0,5-100.

Μηλιά και Αχλαδιά
Για την καταπολέμηση του βακτηριακού καψίματος σε μηλιές και αχλαδιές συνιστάται η εφαρμογή ενός ψεκασμού με βορδιγάλειο πολτό 0,5-1-100 αμέσως μετά την πτώση των φύλλων και επανάληψη στο στάδιο της πράσινης κορυφής.

Ο Χ.Γ. Παναγόπουλος συστήνει έναν ψεκασμό με βορδιγάλειο πολτό 3,5-3,5-100 στο στάδιο της πράσινης κορυφής αλλά πλέον η επέμβαση αυτή ξεπερνάει το ετήσιο όριο που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την μέγιστη επιτρεπτή ποσότητα μεταλλικού χαλκού ανά στρέμμα και η οποία είναι 600γρ. Με την σύνθεση 3,5-3,5-100 το διάλυμα 100 λίτρων το οποίο είναι για περίπου 1 στρέμμα περιέχει 875γρ μεταλλικού χαλκού το οποίο υπερβαίνει το παραπάνω όριο. Έτσι ο ψεκασμός αυτός μπορεί να γίνει με βορδιγάλειο πολτό 2-2-100 και με την προϋπόθεση πως δεν θα γίνει άλλη επέμβαση με χαλκούχο σκεύασμα ή να γίνει με τον βορδιγάλειο 3,5-3,5-100 και με 60-65 λίτρα/στρέμμα στοχεύοντας κυρίως τα μολυσμένα δένδρα.

Ελιά
Στην ελιά έχει βρεθεί πως η χρήση του βορδιγάλειου πολτού και γενικά των χαλκούχων σκευασμάτων είναι πολύ αποτελεσματική για την καταπολέμηση του κυκλοκόνιου. Συνιστάται η διαξαγωγή ενός ψεκασμού με βορδιγάλειο πολτό 1,2-1,2-100 στις αρχές του φθινοπώρου πριν την έναρξη των βροχών και ένας δεύτερος στις αρχές της άνοιξης.

Σύγκριση με άλλα εμπορικά σκευάσματα

Πλέον στο εμπόριο μπορούμε να βρούμε πολλά σκευάσματα βορδιγάλειου πολτού τα οποία τα διαλύουμε σε νερό και είναι έτοιμα για χρήση καθώς επίσης και άλλα χαλκούχα σκευάσματα. Στον παρακάτω πίνακα 2 αναφέρονται τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του βορδιγάλειου πολτού σε σχέση με αυτά τα σκευάσματα.

Πίνακας 2: Σύγκριση του βορδιγάλειου πολτού με άλλα χαλκούχα σκευάσματα του εμπορίου

Χαρακτηριστικό	Χαλκούχα σκευάσματα	Παραδοσιακός βορδιγάλειος πολτός
Ευκολία αποθήκευσης	Πολύ εύκολη σε ξηρές συνθήκες	Δεν μπορεί να αποθηκευτεί
Αποτελεσματικότητα	Μικρότερη αποτελεσματικότητα και διάρκεια	Μεγάλη αποτελεσματικότητα και διάρκεια
Επιπτώσεις στο περιβάλλον	Ενεργό για μικρότερο χρόνο	Ενεργό για μεγαλύτερο χρόνο
Φυτοτοξικότητα	Ασφαλές για τα περισσότερα φυτά	Πολύ αλκαλικό με πολλά άλατα και φυτοτοξικό για πολλά φυτά
Συνδυαστικότητα	Συνδυάζεται με πολλά άλλα σκευάσματα	Δεν συνδυάζεται με τα περισσότερα σκευάσματα
Ευκολία προετοιμασίας	Πολύ απλή διαδικασία	Ποιο δύσκολη διαδικασία η οποία απαιτεί εμπειρία
Διαβρωτικές ιδιότητες	Λιγότερο διαβρωτικό	Διαβρωτικό υλικό

πηγη:.wikipedia.green support