Το μαρούλι και τα μυστικά του

Το μαρούλι (Lactuca sativa) είναι ένα από τα ευκο­λό­τερα στην καλ­λιέρ­γεια λαχα­νικά της κρύας σαι­ζόν και δεν του αρέ­σει η πολλή ζέστη. Αντέ­χει στις ελα­φρές παγω­νιές, αλλά ο ήλιος και οι ψηλές θερ­μο­κρα­σίες συνή­θως προ­κα­λούν τον σχη­μα­τι­σμό κοτσα­νιού με άνθη στο κέντρο του (σπό­ρια­σμα) και πικρή γεύση.

Η καλ­λιέρ­γεια του μαρου­λιού με μια ματιά
Περι­βαλ­λο­ντι­κές απαιτήσεις	Δεν του αρέ­σει η πολλή ζέστη και αντέ­χει στις ελα­φρές παγωνιές
Ανα­με­νό­με­νος χρό­νος φυτρώματος	6–12 μέρες (το φύτρωμα είναι προ­βλη­μα­τικό όταν ο και­ρός είναι ζεστός)
Διάρ­κεια ζωής απο­θη­κευ­μέ­νων σπόρων	3 χρό­νια
Χρό­νος κατά προ­σέγ­γιση μεταξύ φύτευ­σης και συγκομιδής	8–12 εβδο­μά­δες, τα ρωμαϊκά μαρού­λια και οι “σαλάτες”6–8 εβδο­μά­δες, οι φυλ­λώ­δεις ποικιλίες
Καλ­λιέρ­γεια	Μάλ­λον εύκολη, αν η φύτευση είναι σωστή και αν ποτί­ζο­νται συχνά

Υπάρ­χουν αρκε­τοί τύποι μαρου­λιού και κάθε τύπος περι­λαμ­βά­νει πολ­λές ποι­κι­λίες. Οι τρεις γνω­στό­τε­ροι στη χώρα μας τύποι μαρου­λιού είναι οι παρα­κάτω. Αυτό το άρθρο περι­γρά­φει την καλ­λιέρ­γεια του μαρου­λιού στο χώμα. Αν θέλετε να καλ­λιερ­γή­σετε μαρού­λια στη γλά­στρα, δείτε και το άρθρο μας Μαρού­λια στη γλά­στρα.
Ρωμαϊκά μαρού­λια

Τρυ­φερά και νόστιμα, πλού­σια σε βιτα­μί­νες Α και C, τα ρωμαϊ­κού τύπου μαρού­λια είναι πολύ δημο­φιλή στη χώρα μας.

Τα ρωμαϊκά μαρού­λια είναι δημο­φιλή για σαλά­τες και σάντουιτς, ιδιαί­τερα στη χώρα μας. Είναι ένα κομψό λαχα­νικό που τα φύλλα του σχη­μα­τί­ζουν ένα όρθιο, μακρουλό κεφάλι. Τα μαρού­λια αυτά χρειά­ζο­νται γύρω στις 70 μέρες για να φτά­σουν στην ωρι­μό­τητα. Τα φύλλα τους είναι πιο κατσαρά από τα φύλλα του φυλ­λώ­δους μαρου­λιού, αλλά τα εσω­τε­ρικά τους φύλλα είναι πολύ τρυ­φερά και νόστιμα. Αυτά τα μαρού­λια περιέ­χουν αξιό­λο­γες ποσό­τη­τες βιτα­μι­νών A και C και ασβεστίου.
Τα  ρωμαϊκά μαρού­λια ήταν γνω­στά στους αρχαί­ους Ρωμαί­ους ως μαρού­λια Καπ­πα­δο­κίας, αλλά αργό­τερα πήραν το σημε­ρινό τους όνομα. Αυτό συνέβη τον 14ο αιώνα, όταν οι Πάπες μετα­κό­μι­σαν στο Αβι­νιόν στη Γαλ­λία και το ρωμαϊκό μαρούλι καλ­λιερ­γή­θηκε στους παπι­κούς κήπους. Στην Αγγλία όμως το μαρούλι αυτό ονο­μά­ζε­ται μαρούλι της Κω, από το ελλη­νικό νησί. Ήταν επί­σης γνω­στό και δημο­φι­λές στην αρχαία Κίνα, όπου το έτρω­γαν ωμό ή μαγει­ρε­μένο. Μερι­κές τοι­χο­γρα­φίες σε αιγυ­πτια­κούς τάφους από το 4500 π.χ. παρου­σιά­ζουν ένα τύπο μαρου­λιού με μακριά φύλλα που δια­φέ­ρουν πολύ από το ρωμαϊκό μαρούλι.
Μαρού­λια “σαλάτα”

Τα φύλλα του μαρου­λιού “σαλάτα” είναι πολύ τρυ­φερά κι έχουν μια ελα­φρώς γλυ­κιά γεύση.

Οι “σαλά­τες” είναι μικρά σε μέγε­θος μαρού­λια που σχη­μα­τί­ζουν ένα χαλαρό κεφάλι. Τα φύλλα τους, πλού­σια σε σίδερο, είναι τρυ­φερά και έχουν μια ελα­φρώς γλυ­κιά γεύση. Εάν οι θερ­μο­κρα­σίες κατά την ανά­πτυξη είναι ψηλές, οι “σαλά­τες” απο­κτούν πικρή γεύση. Για να φτά­σουν στην ωρί­μανση, χρειά­ζο­νται 55 έως 75 ημέρες.
Φυλ­λώδη μαρούλια

Με τρα­γανά φύλλα, πλού­σια σε βιτα­μίνη Α και C και ασβέ­στιο, τα φυλ­λώδη μαρού­λια καλ­λιερ­γού­νται εύκολα και ωρι­μά­ζουν σύντομα. Δεξιά στην εικόνα, μια ποι­κι­λία με κοκ­κι­νωπά φύλλα.

Είναι μια δημο­φι­λής κατη­γο­ρία μαρου­λιού και ίσως η ευκο­λό­τερη στην καλ­λιέρ­γεια. Έχει τρα­γανά ανε­ξάρ­τητα φύλλα, πλού­σια σε βιτα­μί­νες A και C και ασβέ­στιο και μεγα­λώ­νει συνε­χώς ολό­κληρη τη σαι­ζόν. Τα φυλ­λώδη μαρού­λια ωρι­μά­ζουν μεταξύ 45 και 60 ημε­ρών μετά τη φύτευση.
Όταν συγκο­μί­ζετε ένα φυλ­λώ­δες μαρούλι, μην κόβετε ολό­κληρο το φυτό. Κόψτε τα μεγα­λύ­τερα εξω­τε­ρικά φύλλα όταν φτά­σουν τα 10–12 εκα­το­στά σε μήκος. Εναλ­λα­κτικά, κόψτε κάθε δεύ­τερο φυτό περί­που 5 εκα­το­στά πάνω από το έδα­φος. Κατ’ αυτό τον τρόπο, τα εσω­τε­ρικά φύλλα θα συνε­χί­σουν να μεγα­λώ­νουν και θα μπο­ρείτε να έχετε δύο ή τρεις συγκο­μι­δές τη σαιζόν.
Οι περι­βαλ­λο­ντι­κές απαι­τή­σεις του μαρουλιού
Το μαρούλι ανα­πτύσ­σε­ται καλύ­τερα σε θερ­μο­κρα­σίες μεταξύ 13 και 18^οC. Αν και μπο­ρεί να ανα­πτυ­χθεί σε πολ­λούς τύπους χώμα­τος, προ­τι­μάει τα πλού­σια αργι­λώδη χώματα με μεγάλη περιε­κτι­κό­τητα σε οργα­νι­κές ύλες. Το έδα­φος πρέ­πει να έχει καλή απο­στράγ­γιση. Τα βαριά χώματα μπο­ρούν να βελ­τιω­θούν με την προ­σθήκη καλο­χω­νε­μέ­νης κοπριάς ή/και κομπόστ. Όπως τα περισ­σό­τερα λαχα­νικά του κήπου, το μαρούλι προ­τιμά ελα­φρώς όξινο pH 6.0 έως 6.5.
Η καλύ­τερη θερ­μο­κρα­σία για να φυτρώ­σουν οι σπό­ροι είναι μεταξύ 15 και 27 ^οC. Οι ακα­τέρ­γα­στοι σπό­ροι δεν μπο­ρούν να φυτρώ­σουν σε θερ­μο­κρα­σίες πάνω από 35 ^οC. Γενικά είναι καλύ­τερα, αν μπο­ρεί κανείς να τους βρει, να χρη­σι­μο­ποιούμε σπό­ρους που έχουν υπο­στεί επε­ξερ­γα­σία με μυκη­το­κτόνο. Τα φυντά­νια του μαρου­λιού πρέ­πει να προ­στα­τεύ­ο­νται από τον άνεμο επειδή τα νεαρά φυτά χάνουν γρή­γορα την υγρα­σία τους όταν φυσάει.
Φύτευση κατευ­θείαν στο χώμα
Το πρώτο που πρέ­πει να απο­φα­σί­σετε είναι αν θα σπεί­ρετε τα μαρού­λια κατευ­θείαν στον κήπο ή αν θα μετα­φυ­τέ­ψετε φυντά­νια που είτε τα αγο­ρά­σατε είτε τα μεγα­λώ­σατε σε σπο­ρείο μέσα στο σπίτι ή την απο­θήκη σας. Τα μαρού­λια ανα­πτύσ­σο­νται καλά είτε έτσι είτε αλλιώς, αλλά αν τα ξεκι­νή­σετε σε σπο­ρείο θα μπο­ρείτε να έχετε περισ­σό­τε­ρες από μία σοδειές.

Οι σπό­ροι του μαρου­λιού είναι πολύ μικροί και χρειά­ζο­νται καλά προ­ε­τοι­μα­σμένο χώμα για να φυτρώ­σουν. Η καλύ­τερη θερ­μο­κρα­σία για το φύτρωμα των σπό­ρων είναι μεταξύ 15 και 27 βαθ­μών Κελσίου.

Οι σπό­ροι του μαρου­λιού είναι πολύ μικροί και γι’ αυτό είναι απα­ραί­τητο να προ­ε­τοι­μα­στεί καλά το χώμα. Οι μεγά­λοι σβώ­λοι χώμα­τος δεν επι­τρέ­πουν την καλή επαφή σπό­ρου και χώμα­τος κι έτσι πολ­λοί σπό­ροι δεν θα φυτρώ­σουν. Επί­σης, η δημιουρ­γία κρού­στας του χώμα­τος πάνω από τους φυτρω­μέ­νους σπό­ρους μπο­ρεί να δυσκο­λέ­ψει το ξεκί­νημα των φυτών, ιδίως στα βαριά, πηλώδη χώματα. Το πρό­βλημα αυτό λύνε­ται αν σκε­πά­σετε τους σπό­ρους με φυτό­χωμα για γλά­στρες αντί με χώμα του κήπου σας.
Οι σπό­ροι μπο­ρούν να φυτευ­τούν σε μονές σει­ρές ή να σπαρ­θούν σε πλα­τιές σει­ρές 30–40 εκα­το­στών. Σκε­πά­στε τους σπό­ρους με ένα περί­που εκα­το­στό χώμα­τος. Ποτί­στε προ­σε­κτικά αλλά καλά. Για να έχετε παρα­τε­τα­μέ­νες σοδειές, στον χώρο που έχετε προ­γραμ­μα­τί­σει για μαρού­λια φυτέψτε δια­δο­χικά κάθε μία ή δύο εβδο­μά­δες από λίγα μέχρι να καλυ­φθεί όλος ο χώρος.
Οι σει­ρές των μαρου­λιών πρέ­πει να απέ­χουν 45 εκα­το­στά για τα φυλ­λώδη μαρού­λια και 60 εκα­το­στά για τους άλλους τύπους. Συνή­θως, ο καλύ­τε­ρος τρό­πος για να εξα­σφα­λί­σουμε σωστές απο­στά­σεις είναι το αραί­ωμα των φυντα­νιών. Τα φυλ­λώδη μαρού­λια πρέ­πει να έχουν απο­στά­σεις μεταξύ τους 10–15 εκα­το­στά, ανά­λογα με το μέγε­θός τους. Τα ρωμαϊκά μαρού­λια και οι “σαλά­τες” πρέ­πει να απέ­χουν το ένα από το άλλο 15–25 εκατοστά.
Μια οργα­νική εδα­φο­κά­λυψη θα βοη­θή­σει να δια­τη­ρεί­ται η θερ­μο­κρα­σία, να περιο­ρι­στούν τα ζιζά­νια και να μένει δρο­σερό το χώμα. Αν τα ζιζά­νια είναι πρό­βλημα, είτε ξερι­ζώ­στε τα με το χέρι είτε σκα­λί­στε τα επι­φα­νειακά για να μη βλά­ψετε τις ρίζες των μαρου­λιών. Για να περιο­ρι­στεί το σπό­ρια­σμα κατά τη ζεστή σαι­ζόν, σχε­διά­στε τον κήπο σας έτσι ώστε τα μαρού­λια να βρί­σκο­νται στη σκιά ψηλό­τε­ρων λαχα­νι­κών, όπως τομά­τες και καλαμπόκι.
Φύτευση σε σπορείο

Μπο­ρείτε να χρη­σι­μο­ποι­ή­σετε δίσκους σπο­ράς από το εμπό­ριο ή ακόμα και παλιές αυγο­θή­κες για οικονομία.

Αν επι­λέ­ξετε τη λύση της μετα­φύ­τευ­σης, φυτέψτε τους σπό­ρους στο σπο­ρείο 4 έως 6 εβδο­μά­δες προ­τού ζεστα­θεί έξω το έδα­φος. Αυτό θα δώσει την ευκαι­ρία στους σπό­ρους να φυτρώ­σουν πριν μαλα­κώ­σει έξω το χώμα και να είναι έτσι έτοιμα τα φυντά­νια πιο νωρίς. Σκορ­πί­στε ομοιό­μορφα τους σπό­ρους στα γλα­στρά­κια του δίσκου σπο­ράς και με τα δάχτυλά σας πιέ­στε τους ελα­φρά μέσα στο φυτόχωμα.
Γνω­ρί­ζο­ντας τις περι­βαλ­λο­ντι­κές συν­θή­κες στην περιοχή σας και το πόσο προ­φυ­λαγ­μέ­νος από τις και­ρι­κές συν­θή­κες είναι ο κήπος σας, μπο­ρείτε να πει­ρα­μα­τι­σθείτε και με φύτευση σε σπο­ρείο περί τα τέλη του καλο­και­ριού ή και αργό­τερα ώστε να έχετε και φθι­νο­πω­ρι­νές ή χει­μω­νιά­τι­κες σοδειές.
Τα φυντά­νια σας μπο­ρούν να φυτευ­τούν σε δίσκους σπο­ράς από το εμπό­ριο ή να φτιά­ξετε δικούς σας δίσκους από παλιές αυγο­θή­κες. Γεμί­στε τους δίσκους σπο­ράς μέχρι 1,5 εκα­το­στό από το χεί­λος με φυτό­χωμα ή κάποιο άλλο μείγμα φύτευ­σης. Πριν σπεί­ρετε, μου­σκέψτε ελα­φρά το φυτό­χωμα με λίγο νερό. Δεν χρειά­ζε­ται κάποιο λίπα­σμα σ’ αυτό το στά­διο επειδή οι σπό­ροι περιέ­χουν τις θρε­πτι­κές ουσίες που χρειά­ζο­νται για να φυτρώσουν.
Τοπο­θε­τή­στε τον δίσκο σπο­ράς σε ένα ηλιό­λου­στο παρά­θυρο και κρα­τή­στε το φυτό­χωμα υγρό καθ’ όλη τη διάρ­κεια του φυτρώ­μα­τος. Αν το αφή­σετε να στε­γνώ­σει, οι σπό­ροι μπο­ρεί να μη φυτρώ­σουν. Την πρώτη εβδο­μάδα, σκε­πά­στε τον δίσκο με μια εφη­με­ρίδα μέχρι ότου πετά­ξουν οι σπό­ροι. Κρα­τάτε και την εφη­με­ρίδα υγρή συνε­χώς και αφαι­ρέ­στε την όταν αρχί­σουν να εμφα­νί­ζο­νται τα φύτρα. Το ζήτημα της υγρα­σίας των σπό­ρων χρειά­ζε­ται προ­σοχή. Μην πνί­γετε στο νερό τους σπό­ρους γιατί μπο­ρεί να μην πετάξουν.

Μαρού­λια μετα­φυ­τευ­μένα στον κήπο. Στο βάθος φαί­νε­ται μια νεώ­τερη φουρ­νιά μαρουλιών.

Μετα­φύ­τευση. Σε καλά προ­ε­τοι­μα­σμένο χώμα (βλ. παρα­πάνω) μετα­φυ­τέψτε τα φυντά­νια σας κάνο­ντας τρύ­πες σε σει­ρές. Οι τρύ­πες πρέ­πει να είναι αρκετά βαθιές ώστε να χωράνε ολό­κληρη τη ριζική μπάλα. Οι απο­στά­σεις μεταξύ τους πρέ­πει να είναι 10–15 εκα­το­στά για τα φυλ­λώδη μαρού­λια, ανά­λογα με το μέγε­θός τους, και 15–25 εκα­το­στά για τα ρωμαϊκά μαρού­λια και τις “σαλά­τες”. Η αφαί­ρεση του φυντα­νιού από τον δίσκο σπο­ράς πρέ­πει να γίνε­ται απαλά και το φυντάνι να τοπο­θε­τεί­ται κατευ­θείαν στην έτοιμη τρύπα. Με τα δάχτυλά σας, πατή­στε ελα­φρά το χώμα γύρω από τις ρίζες έτι ώστε τα φυντά­νια να μεί­νουν όρθια. Ποτί­στε καλά, αλλά μην πνί­ξετε τα φυντά­νια. Χρη­σι­μο­ποι­ή­στε ποτι­στήρι ή σωλήνα με τρυ­πητό στόμιο.
Για να έχετε περισ­σό­τε­ρες σοδειές, μετά τη μετα­φύ­τευση σπεί­ρετε επι­πλέον μαρού­λια σε άλλο σημείο του κήπου. Τα μαρού­λια αυτιά θα βγουν αργό­τερα από τα μετα­φυ­τευ­μένα κι έτσι η καλ­λιερ­γη­τική περί­ο­δος θα είναι πιο παρα­τε­τα­μένη. Για τη σπορά τους, ακο­λου­θή­στε τις οδη­γίες για φύτευση κατευ­θείαν στο χώμα (βλ. παραπάνω).
Λίπανση
Το ριζικό σύστημα του μαρου­λιού είναι περιο­ρι­σμένο κι αυτό επι­βάλ­λει τη σωστή παροχή υγρα­σίας και θρε­πτι­κών ουσιών για να εξα­σφα­λι­στεί καλή ανά­πτυξη. Πριν από τη σπορά, ρίξτε 1,5 κιλό λίπα­σμα 5–10-10 ανά 10 τετρα­γω­νικά μέτρα (δείτε το άρθρο μας Η λίπανση του κήπου σας για να δείτε τι σημαί­νει ο τρι­πλός αριθμός).
Κατά την περί­οδο ανά­πτυ­ξης, ρίξτε μια μόνο φορά δίπλα στα φυτά μισό κιλό νιτρική αμμω­νία (λίπα­σμα 33–0-0) ανά 10 μέτρα σει­ράς μαρου­λιών ή ένα κιλό νιτρικό ασβέ­στιο (λίπα­σμα 15–0-0) ανά 10 μέτρα σει­ράς μαρου­λιών. Αν το χώμα του κήπου είναι αμμου­δερό ή αν βρέ­ξει πολύ, μάλ­λον θα χρεια­στεί να ξανα­ρί­ξετε λίπα­σμα. Το άζωτο (νίτρο) είναι πολύ σημα­ντικό για να μπο­ρούν αυτά τα φυτά να δώσουν βαθυ­πρά­σινα φυλ­λώ­ματα καλής ποιότητας.
Πότι­σμα
Τα μαρού­λια θέλουν συχνό πότι­σμα για να υπάρ­χει ομοιό­μορφη υγρα­σία κατά την περί­οδο της ανά­πτυ­ξής τους. Το πότι­σμα πρέ­πει να γίνε­ται το πρωί ώστε τα φύλλα να έχουν στε­γνώ­σει πριν πέσει η νύχτα. Ρίξτε όσο νερό χρειά­ζε­ται για να υγραν­θεί το χώμα σε βάθος 15 εκα­το­στών. Αν το πότι­σμα είναι πιο επι­φα­νειακό, το ριζικό σύστημα των μαρου­λιών δεν θα πάει αρκετά βαθιά και τα φυτά δεν θα είναι πολύ ζωηρά. Η πιο κρί­σιμη περί­ο­δος για το πότι­σμα είναι κατά την αρχική ανά­πτυξη των φυτών. Το μυστικό είναι η στα­θερή και ομοιό­μορφη παροχή υγρασίας.
Συγκο­μιδή

Η σωστή στιγμή συγκο­μι­δής είναι όταν τα μαρού­λια φτά­σουν στο πλή­ρες μέγε­θός τους, αλλά τα φύλλα τους είναι ακόμα τρυ­φερά. Η καλύ­τερη ώρα συγκο­μι­δής είναι νωρίς το πρωί.

Όταν τα φύλλα των μαρου­λιών σας δεί­χνουν αρκετά ώριμα – μοιά­ζουν με τα φύλλα των μαρου­λιών αγο­ρά­ζετε από τον μανάβη – τότε είναι έτοιμα για τι τρα­πέζι. Τα ξεκολ­λάτε από το φυτό κι έτσι τα κεντρικά φύλλα μπο­ρούν να συνε­χί­σουν να μεγα­λώ­νουν. Ύστερα από λίγες εβδο­μά­δες ολό­κληρο το φυτό θα είναι ώριμο, οπότε μπο­ρείτε να το κόψετε (δύο-τρεις πόντους πάνω από το χώμα) ή να το ξερι­ζώ­σετε. Η καλύ­τερη ώρα για συγκο­μιδή είναι νωρίς το πρωί.
Εκείνο που πρέ­πει να προ­σέ­ξετε είναι αφ’ ενός τα μαρού­λια να έχουν φτά­σει στο πλή­ρες μέγε­θός τους αφ’ ετέ­ρου να είναι τρυ­φερά. Αν τα αφή­σετε να παρα-ωριμάσουν, τότε γίνο­νται πικρά σκληρά. Καθώς τελειώ­νει η καλ­λιερ­γη­τική περί­ο­δος και ο και­ρός είναι ζεστός, το μαρούλι αρχί­ζει να σπο­ριά­ζει. Βγά­ζει στο κέντρο του ένα βλα­στό με άνθη. Αν δεν θέλετε να μαζέ­ψετε δικούς σας σπό­ρους, ξερι­ζώ­στε τα σπο­ρια­σμένα μαρού­λια και ρίξτε τα στο σωρό του κομπόστ (http://​www​.kevio​.gr/​g​a​r​d​e​n​/​f​e​r​t​i​l​i​z​e​r​s​-​c​o​m​p​o ​s​t​-​m​u​l​c​h​/​c​o​m​p​o​s​t​-​w​h​a​t​-​h​ow/) σας – αν τα αφή­σετε στο παρ­τέρι, μπο­ρεί να προ­σελ­κύ­σουν έντομα και ασθένειες.

– Πόσο αντέ­χουν τα μαρού­λια στο ψυγείο; Αν δεν τα κατα­να­λώ­σετε αμέ­σως, τα μαρού­λια μπο­ρούν να απο­θη­κευ­τούν στο ψυγείο. Τοπο­θε­τή­στε τα σε μια πλα­στική σακούλα για τρό­φιμα μαζί με μερι­κές χαρ­το­πε­τσέ­τες για να τρα­βούν την υγρα­σία. Κατ’ αυτό τον τρόπο μπο­ρούν να αντέ­ξουν μέχρι δέκα μέρες ή και περισσότερες.

– Τα μαρού­λια μου είναι πικρά. Τί μπορώ να κάνω; Αν ο και­ρός είναι ζεστός κι έχουν αρχί­σει να σχη­μα­τί­ζο­νται οι βλα­στοί με τα άνθη, τότε τα μαρού­λια πικραί­νουν. Κόψτε τα αμέ­σως, πλύ­ντε τα και απο­θη­κεύ­στε τα στο ψυγείο για μερι­κές ημέ­ρες. Το μεγα­λύ­τερο μέρος της πικρά­δας θα χαθεί.

– Τα μαρού­λια μου έχουν μαρα­θεί. Μπορώ να τα φρε­σκάρω; Πλύ­ντε τα με κρύο νερό, τινάξτε τα καλά μέχρι να φύγει το πολύ νερό, τοπο­θε­τή­στε τα σε μια πλα­στική σακούλα για τρό­φιμα και βάλτε τα για 12 ώρες στο ψυγείο.

 Η δια­τρο­φική αξία των μαρουλιών
Η δια­τρο­φική τους αξία εξαρ­τά­ται από την ποι­κι­λία. Γενικά, τα μαρού­λια προ­σφέ­ρουν μικρές ποσό­τη­τες φυτι­κών ινών, κάποιους υδα­τάν­θρα­κες, λίγη πρω­τε­ΐνη και κάποια ίχνη λίπους. Πάντως, τα πιο σημα­ντικά συστα­τικά τους είναι η βιτα­μίνη Α και το κάλιο. Η βιτα­μίνη Α προ­έρ­χε­ται από τη βήτα καρο­τίνη, της οποίας το κιτρινο-πορτοκαλί χρώμα είναι κρυμ­μένο από το πρά­σινο χρώμα της χλω­ρο­φύλ­λης. Μέσα στο ανθρώ­πινο σώμα, η βήτα καρο­τίνη μετα­τρέ­πε­ται σε βιτα­μίνη Α. Όσο πιο βαθυ­πρά­σινο είναι το χρώμα των μαρου­λιών, τόσο περισ­σό­τερη βήτα καρο­τίνη περιέχουν.
Σύμ­φωνα με τους ειδι­κούς επι­στή­μο­νες, οι τρο­φές που είναι πλού­σιες σε βιτα­μί­νες Α και C (αντιο­ξει­δω­τικά) προ­σφέ­ρουν προ­στα­σία ενα­ντίον ορι­σμέ­νων μορ­φών καρ­κί­νου. Μαζί με άλλα φυτο­χη­μικά, τα αντιο­ξει­δω­τικά μειώ­νουν τον κίν­δυνο του καρ­κί­νου του ανα­πνευ­στι­κού συστή­μα­τος και των εντέρων.
Εχθροί και προ­βλή­ματα του μαρουλιού
Το μαρούλι είναι ένα εύκολα λαχα­νικό, αλλά χρειά­ζε­ται προ­σοχή στην καλιέρ­γειά του. Χρειά­ζε­ται προ­στα­σία από τους μύκη­τες (μού­χλες), τα έντομα, τους γυμνο­σά­λια­γκες και τα που­λιά. Εξί­σου σημα­ντικό είναι βέβαια να μην υπάρ­ξουν εμπό­δια που θα στα­μα­τή­σουν την ομαλή ανά­πτυξη του φυτού.
Μύκη­τες. Αν και θεω­ρη­τικά μπο­ρούν να εμφα­νι­στούν πολ­λές ασθέ­νειες στα μαρού­λια, οι πιο συνη­θι­σμέ­νες είναι οι δύο μυκη­τιά­σεις που περι­γρά­φουμε εδώ. Αν ο και­ρός είναι υγρός και κρύος, τα μαρού­λια μπο­ρεί να προ­σβλη­θούν από μύκη­τες. Μια τέτοια περί­πτωση  (Bremia lactucae) είναι να εμφα­νι­στούν κιτρι­νωπά σημά­δια ανά­μεσα στις φλέ­βες των παλαιό­τε­ρων φύλ­λων, ενώ στο κάτω μέρος των φύλ­λων παρου­σιά­ζο­νται υπό­λευ­κες μου­χλια­σμέ­νες περιο­χές. Τα προ­σβε­βλη­μένα σημεία κάποια στιγμή γίνο­νται καφέ και πεθαίνουν.

Αρι­στερά, Bremia lactucae: Κιτρι­νωπά στίγ­ματα εμφα­νί­ζο­νται ανά­μεσα στις φλέ­βες των φύλ­λων. Στην κάτω πλευρά του φύλ­λου δημιουρ­γού­νται υπό­λευ­κες μου­χλια­σμέ­νες περιο­χές.
Δεξιά, Botrytis cinerea: Προ­σβάλ­λει το φυτό από τα σημεία τραυ­μα­τι­σμού του και προ­κα­λεί ένα καφε-κόκκινο σάπι­σμα που φτά­νει στην καρ­διά του μαρου­λιού και το μαραίνει.

Όταν καλ­λιερ­γείτε τα μαρού­λια (π.χ. σκά­λι­σμα) πρέ­πει να προ­σέ­χετε μην τα τραυ­μα­τί­σετε. Ένας δια­φο­ρε­τι­κού τύπου μύκη­τας (Botrytis cinerea) μπο­ρεί να προ­σβά­λει το φυτό μέσα από τα σημεία τραυ­μα­τι­σμού του δημιουρ­γώ­ντας σ’ αυτά τα σημεία μάζες γκρί­ζας μού­χλας. Ο μύκη­τας αυτός προ­κα­λεί ένα καφε-κόκκινο σάπι­σμα, που φτά­νει στην καρ­διά του μαρου­λιού και το μαραί­νει. Είναι ένα σύνη­θες πρό­βλημα την άνοιξη και το φθι­νό­πωρο, όταν οι και­ρι­κές συν­θή­κες είναι ευνοϊ­κές γι’ αυτό.
Και στις δύο περι­πτώ­σεις, αφαι­ρέ­στε τα προ­σβε­βλη­μένα φύλλα αμέ­σως μόλις τα προ­σέ­ξετε ή ξερι­ζώ­στε ολό­κληρα τα προ­σβε­βλη­μένα φυτά αν η ασθέ­νεια έχει προ­χω­ρή­σει. Και ψεκά­στε τα υπό­λοιπα μαρού­λια με κάποιο φάρ­μακο που θα σας δώσει ο γεω­πό­νος ή το κατά­στημα γεωρ­γι­κών εφο­δίων. Το καλύ­τερο απ’ όλα είναι να λάβετε προ­κα­τα­βο­λικά τα μέτρα σας που θα περιο­ρί­σουν τις μυκητιάσεις.

• Προ­σέ­χετε να μην τραυ­μα­τί­ζετε τα φυτά κατά το σκάλισμα.
• Περιο­ρί­στε όσο γίνε­ται το βρέ­ξιμο των φύλ­λων – ποτί­ζετε το πρωί ώστε να έχουν στε­γνώ­σει μέχρι το απόγευμα.
• Οι μεγα­λύ­τε­ρες απο­στά­σεις μεταξύ των φυτών θα βοη­θή­σουν – ιδίως κατά τις πιο υγρές επο­χές, την άνοιξη και το φθινόπωρο.
• Κάνετε τακτικό ξεχορτάριασμα.
• Μη ρίχνετε τα προ­σβε­βλη­μένα φύλλα και φυτά στο σωρό του κομπόστ.
• Καλ­λιερ­γή­στε σε υψω­μένα παρ­τέ­ρια.
• Κάνετε αμει­ψι­σπορά (εναλ­λαγή καλ­λιερ­γειών – κάθε σαι­ζόν φυτεύ­ετε σε δια­φο­ρε­τικό σημείο του κήπου τα μαρού­λια σας).

Μελί­γκρα των ριζών

Εκα­το­ντά­δες γκρί­ζες μελί­γκρες έχουν εγκα­τα­στα­θεί στη ρίζα ενός μαρουλιού.

Υπάρ­χει το ενδε­χό­μενο τα μαρού­λια σας να προ­σβλη­θούν από μελί­γκρα των ριζών. Πρό­κει­ται για γκρί­ζες μελί­γκρες που εγκα­θί­στα­νται στις ρίζες και δημιουρ­γούν αποι­κίες. Τα φυτά μαρα­ζώ­νουν και μαραί­νο­νται. Η αντι­με­τώ­πιση αυτής της μελί­γκρας απαι­τεί το ξερί­ζωμα και την κατα­στροφή των προ­σβε­βλη­μέ­νων φυτών και χρήση κάποιου ασφα­λούς σκευά­σμα­τος που ίσως βρείτε στα κατα­στή­ματα γεωρ­γι­κών εφο­δίων. Μη ρίχνετε τα ξερι­ζω­μένα φυτά στο σωρό του κομπόστ.
Πρά­σινη μελί­γκρα. Όπως και πολλά άλλα φυτά του κήπου σας, η πρά­σινη μελί­γκρα μπο­ρεί να προ­σβά­λει και τα μαρού­λια σας αδυ­να­τί­ζο­ντάς τα, παρα­μορ­φώ­νο­ντας τα φύλλα τους και γεμί­ζο­ντάς τα με την κολ­λώδη ουσία που εκκρί­νουν οι μελί­γκρες. Τα μαρού­λια τελικά δεν τρώ­γο­νται. Μόλις εμφα­νι­στεί η πρά­σινη μελί­γκρα, αντι­με­τω­πί­στε την με κάποιο ασφα­λές παρα­σκεύ­α­σμα που θα βρείτε σε κατα­στή­ματα γεωρ­γι­κών εφοδίων.
Γυμνο­σά­λια­γκες.

Οι γυμνο­σά­λια­γκες κάνουν πάρτυ στα μαρούλια!

Οι γυμνο­σά­λια­γκες μπο­ρούν να προ­κα­λέ­σουν κατα­στροφή στο λαχα­νό­κηπό σας και όχι μόνο στα μαρού­λια σας. Κατα­τρώνε τα φύλλα και τα μαρού­λια είναι για πέταμα. Η αντι­με­τώ­πισή τους μπο­ρεί να γίνει με πολ­λούς τρό­πους, π.χ.:

• Μπείτε στον λαχα­νό­κηπό σας τη νύχτα με ένα φακό και μαζέψτε με το χέρι όλους τους γυμνο­σά­λια­γκες που θα βρείτε – αν τους σιχαί­νε­στε, φορέ­στε γάντια κήπου. Ρίξτε τους σε ένα κουτί που περιέ­χει αλάτι. Αν χρειά­ζε­ται, ξανα­κά­ντε το ύστερα από μερι­κές νύχτες.
• Τοπο­θε­τή­στε εμπό­δια γύρω από τα φυτά, κάτι που δυσκο­λεύει τα σαλι­γκά­ρια να γλι­στρή­σουν πάνω του – π.χ. τσό­φλια αυγών ή άμμο.
• Αν βρείτε, χρη­σι­μο­ποι­ή­στε δολώ­ματα για σαλι­γκά­ρια. Εδώ χρειά­ζε­ται προ­σοχή γιατί μπο­ρεί να προ­σελ­κύ­σουν και χρή­σιμα ζώα.
• Πηγή>kevio.gr