Οργανική Ουσία

Βασική Λίπανση, Ορθολογιστική λίπανση & Οργανική Ουσία

Μέρος Ι: Ορθολογιστική Λίπανση

Γενικά για την Ελληνική Γεωργία

Η ελληνική γεωργική παραγωγή είναι από την επίσημη πολιτεία αφημένη και εγκαταλελειμμένη. Έτσι το κενό αυτό έρχονται να καλύψουν τα μαγαζιά γεωργικών εφοδίων, όχι ηθελημένα αλλά σαν αποτέλεσμα της έλλειψης ενός φορέα που θα ορίζει με σαφήνεια και ορθότητα το μέλλον της ελληνικής γεωργίας. Όταν δεν υπάρχει κανείς να ενημερώσει τον Έλληνα παραγωγό για τις εξελίξεις της ελληνικής αλλά και παγκόσμιας γεωργίας, τότε αυτός θα πάει στο κατάστημα γεωργικών εφοδίων και θα ρωτήσει: ρε συ Κώστα τι να καλλιεργήσω την άνοιξη;

Χωρίς έναν επίσημο φορέα να δίνει κατευθύνσεις στηριζόμενος στις ελληνικές και παγκόσμιες εξελίξεις, χωρίς να ενημερώνει και να συμβουλεύει για όλα τα νεότερα δεδομένα πάνω στον τρόπο καλλιέργειας και εκτροφής, είναι λογικό η ελληνική γεωργική οικονομία να καταρρέει και μαζί της να καταρρέει το περιβάλλον και να αυξάνονται τα κρούσματα καρκίνου.

Γενικά για την Λίπανση

Τα δυο σημαντικότερα κομμάτια από την σπορά μέχρι και την συγκομιδή είναι η φυτοπροστασία και η θρέψη λίπανση. Συνήθως αυτά θα προσδιορίσουν τόσο την ποιότητα όσο και την παραγομένη ποσότητα αλλά επίσης θα επηρεάσουν καθοριστικά το περιβάλλον και την υγεία μας ανάλογα με τις ποσότητες που θα χρησιμοποιηθούν. Όσον αφορά τα φυτοφάρμακα έχουν οδηγίες χρήσεως και ο κάθε Έλληνας παραγωγός υποχρεούται να τα μελετάει πριν κάνει χρήση του σκευάσματος, όμως σχετικά με τα λιπάσματα δεν υπάρχουν οδηγίες και το παρών άρθρο φιλοδοξεί να ρίξει λίγο φως σε ένα πολύ σκοτεινό πεδίο.

Μέχρι πρόσφατα, και όχι μόνο, η λίπανση ήταν ολότελα εμπειρική και στηριζόταν σε αρχές όπως:

 - τι λίπασμα υπάρχει στην αποθήκη
 - τι λίπασμα εφαρμόζετε κατά παράδοση στην περιοχή
 - τι λίπασμα έβαλε πέρυσι ο διπλανός
 - όσο περισσότερο λίπασμα ρίξω τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχω
 - τα ξέρω εγώ τα χωράφια μου

Όλα αυτά είναι αστεία και απέχουν παρασάγκας από αυτό που ονομάζουμε ορθολογιστική λίπανση. Η εμπειρική λίπανση μόνο σε προβλήματα μπορεί να οδηγήσει, όπως μειωμένη παραγωγή, υποβαθμισμένα προϊόντα, προβλήματα υγείας στον άνθρωπο και ρύπανσης στο περιβάλλον. Και εάν κάποιες φορές επιτεύχθηκαν υψηλές αποδόσεις είναι σίγουρα συμπωματικό ενώ δεν μπορούμε να είμαστε καθόλου σίγουροι για την ποιότητα.

Σύμφωνα με τον Κουκουλάκη (1991), οι βασικές αδυναμίες της λί­πανσης των καλλιεργειών στη χώρα μας είναι οι εξής:

 - Δεν λαμβάνονται υπόψη τα υπάρχοντα αποθέματα θρεπτικών στο έδαφος (υπολειμματική δράση, αποσάρθρωση ορυκτών, βιολογικές διεργασίες κ.ά.).
 - Δεν συνεκτιμούνται οι επιδράσεις των φυσικών χαρακτηριστι­κών του εδάφους, όπως το φαινόμενο ειδικό βάρος, η δομή, κα­θώς και άλλοι παράγοντες, όπως η συμπίεση.
 - Δεν λαμβάνεται υπόψη η συμπεριφορά των λιπασμάτων στο έδαφος, καθώς και οι απώλειες τις οποίες υπόκεινται λόγω έκπλυσης, απονιτροποίησης και εξαέρωσης.
 - Δεν συνεκτιμούνται οι οικονομικοί παράγοντες (κόστος λιπα­σμάτων και αξία προϊόντων), και μόνο πρόσφατα άρχισε ο αγροτικός κόσμος να «αισθάνεται» το οικονομικό βάρος της χρήσης των λιπασμάτων και στρέφεται πλέον στη μειωμένη χρήση τους, που δεν σημαίνει παραίτητα και την ορθολογική χρήση τους.
 - Η λίπανση στηρίζεται ως επί το πλείστον σε εμπειρικές γνώσεις και δεν συσχετίζεται με το επίπεδο της γονιμότητας του εδά­φους, όπως αυτό καθορίζεται με βάση τις επιστημονικές αρχές.

Η σωστή προσέγγιση της Λίπανσης

Το πρόβλημα της λίπανσης επικεντρώνεται στον προσδιορισμό των απαιτούμενων θρεπτικών στοιχείων, των ποσοτήτων, δηλαδή, εκείνων που απαιτούνται για την πλήρωση των αναγκών των φυ­τών, και στη διατήρηση της σχέσης (ισορροπίας) που πρέπει να υφίσταται μεταξύ των διαφόρων στοιχείων. Επειδή τα συμπτώματα των τροφοπενιών δεν είναι πάντοτε τυπικά ούτε ξεκάθαρα και επειδή υπάρχει και η λανθάνουσα τροφοπενία, η διάγνωση που στηρίζεται μόνο στα ορατά συμπτώματα δεν είναι πάντοτε ασφα­λής. Έτσι, για τον προσδιορισμό της έλλειψης ή και περίσσειας στοιχείων προσφεύγουμε και στη χρήση άλλων μεθόδων, όπως η ανάλυση φύλλων ή και άλλων ιστών, η ανάλυση του νερού και του εδάφους (Στυλιανίδης 1991).

Η ποσότητα των λιπαντικών στοιχείων που χρειάζεται κάθε καλ­λιέργεια εξαρτάται από τα συστατικά που απομακρύνονται με τη συγκομιδή, αυτά που χάνονται με την έκπλυση, καθώς και εκείνα που προστίθενται στο έδαφος από την αποσύνθεση της οργανι­κής ουσίας (υπολείμματα καλλιέργειας, χλωρή λίπανση), το νερό της βροχής και την αποσάθρωση των ανόργανων συστατικών του. Όμως η αποτελεσματικότητα της λίπανσης στην οποία θα προβούμε, θα εξαρτηθεί από τη γονιμότητα του εδάφους, τις καιρικές συνθήκες, την ποικιλία και τους καλλιεργητικούς χειρισμούς. Η ανάπτυξη και απόδοση των φυτών είναι συνάρτηση του τρίπτυ­χου: γενετικοί παράγοντες - περιβαλλοντικοί παράγοντες - καλ­λιεργητική τεχνική. Η θεωρητικά μέγιστη δυνατή απόδοση επιτυγ­χάνεται με τον άριστο συνδυασμό των προαναφερθέντων παρα­γόντων. Όμως ποτέ κανείς από αυτούς δεν βρίσκεται σε άριστο επίπεδο, με τη βαρύτητα να εστιάζεται στους περιβαλλοντικούς παράγοντες και ιδιαίτερα στην καλλιεργητική τεχνική.

Λίπανση - πότε και γιατί- Ορθολογική Λίπανση

Τα λιπάσματα αποτελούν τις σημαντικότερες εισροές στα συστή­ματα παραγωγής αγροτικών προϊόντων. Είναι απο­γοητευτικό το φαινόμενο όπου το μεγαλύτερο μέρος των νέων αγροτών αντιμετωπίζει αρνητικά την ανάλυση του εδάφους, εγκα­ταλείποντας έτσι κάθε πιθανότητα για ορθολογική χρήση των λιπα­σμάτων. Οι ποσότητες των διαθέσιμων θρεπτικών στο έδαφος προσδιορί­ζουν την επιπλέον ποσότητα που χρειάζεται να προσθέσουμε, ώστε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες της καλλιέργειας. Φυσικά, τις πλη­ροφορίες που χρειαζόμαστε θα τις έχουμε μόνο από ένα καλό πρό­γραμμα ανάλυσης του εδάφους.

Τα θρεπτικά που προστίθενται στο έδαφος είτε θα προσληφθούν από τις καλλιέργειες, είτε θα δεσμευτούν από το έδαφος, είτε θα εκπλυθούν ή θα απομακρυνθούν με τη διάβρωση, είτε τέλος θα χαθούν στην ατμόσφαιρα (απονιτροποίηση, εξαέρωση ΝΗ3). Η κακή χρήση των λιπασμάτων είναι αυτή που οδηγεί στη μικρή απο­τελεσματικότητα τους. Σύμφωνα με τον Σιμώνη (1990), το 1985 με τα συγκομισθέντα σιτηρά απομακρύνθηκαν 77.000 τόνοι Ν έναντι των 243.000 τόνων που καταναλώθηκαν, δηλαδή 32% αποτελε­σματικότητα Ν. Υπολογίζεται ότι ένας διπλασιασμός στην αποτε­λεσματικότητα αυτή θα ισοδυναμούσε με μια ετήσια εξοικονόμη­ση 120.000 τόνων Ν ή 1-1,5 εκατομμύρια σιτηρών. Τα φυτά προ­σλαμβάνουν κατά μέσο όρο το 40-50% του Ν των λιπασμάτων, ενώ το υπόλοιπο χάνεται με τις διεργασίες της έκπλυσης, της απονιτροποίησης και της εξαέρωσης.

Οι Σετάτου και Σιμώνης (1994), κατέληξαν στα εξής συμπεράσματα: Οι απώλειες Ν με τη μορφή αέριας ΝΗ3 μπορεί να φθάσουν και πάνω από το 50% του εφαρμοζόμενου Ν, ανάλογα με το έδαφος και τη μορφή του λιπάσματος. Οι απώλειες είναι μεγαλύτερες από ΝΗ4-λιπάσματα ή ουρία που εφαρμόζονται επιφανειακά στο έδαφος - κυρίως σε αλκαλικό -παρά από άλλες μορφές Ν-ούχων λιπασμάτων. Το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την εφαρμογή του λιπάσματος στο έδαφος και η εξαέρωση συ­μπληρώνεται μέσα σε λίγες μέρες. Η εξαέρωση της ΝΗ3 θεωρείται μια σημαντική διεργασία απω­λειών Ν από το έδαφος. Για την ελαχιστοποίηση της είναι απαραί­τητη η ορθή εφαρμογή των Ν-ούχων λιπασμάτων στο έδαφος.

Όσον αφορά τον Ρ, οι καλλιέργειες δεν προσλαμβάνουν περισσότε­ρο από το 15-20% του Ρ που προστίθεται με τη λίπανση και μόνο το 1/3 περίπου των αναγκών τους καλύπτεται με τον Ρ των λιπασμά­των, ενώ τα υπόλοιπα 2/3 καλύπτονται από τα εδαφικά αποθέματα.

Το κάλιο δεν ακινητοποιείται στο βαθμό που ακινητοποιείται ο Ρ. Η αποτελεσματικότητα στην πρόσληψη του Κ κυμαίνεται από 30-60%, πράγμα που σημαίνει ότι περισσότερο από το μισό των αναγκών σε Κ των καλλιεργειών ικανοποιείται από τα αποθέματα του εδάφους. Μεγάλες απώλειες Κ με έκπλυση λαμβάνουν χώρα σε αμμώδη εδάφη και οργανικά με κύριο ορυκτό της αργίλου τον καολινίτη. Σε τέτοια εδάφη το Κ θα πρέπει να προστεθεί λίγο πριν τη σπορά ή τη φύτευση, ώστε να αποφευχθούν μεγάλες απώλειες κατά τις βροχε­ρές εποχές, ενώ συνιστάται ακόμα και η κατά δόσεις προσθήκη του λιπάσματος. Η θερμοκρασία και η υγρασία του εδάφους επηρεά­ζουν σημαντικά την ποσότητα του Κ που τελικά θα βρίσκεται στη διάθεση του ριζικού συστήματος των φυτών κατά την περίοδο ανά­πτυξης, καθώς και πόσο γρήγορα αυτά θα μπορούν να προσλάβουν το Κ τότε που το χρειάζονται περισσότερο.

Ο νόμος του ελαχίστου

Σύμφωνα με αυτόν τον κανόνα, η απόδοση εξαρτάται από το στοι­χείο που βρίσκεται στην ελάχιστη ποσότητα (Μουρκίδης, 1982). Δηλαδή, εάν όλα τα στοιχεία βρίσκονται σε κανονικά επίπεδα και ένα είναι σε ανεπαρκή επίπεδα, τότε αυτό δρα περιοριστικά στην ανάπτυξη και απόδοση των φυτών. Για μια εκμετάλλευση στο μέ­γιστο δυνατό βαθμό, απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο επαρκής εφοδιασμός με όλα τα θρεπτικά στοιχεία και μάλιστα σε ισορροπημένη μεταξύ τους αναλογία. Όταν από το χωράφι μας «λείπει» μόνο ένα στοιχείο και εμείς χο­ρηγήσουμε ένα μικτό ή σύνθετο λίπασμα, έχουμε πετύχει να φορ­τώσουμε χωρίς λόγο το έδαφος, να ενισχύσουμε τον ανταγωνισμό μεταξύ των στοιχείων, να αυξήσουμε τις φυσικές απώλειες και φυ­σικά να σπαταλήσουμε χρήματα, ενώ είναι πολύ πιθανό να έχουμε απώλειες σε παραγωγή και ποιότητα. Η λύση σε όλα αυτά είναι η ορθολογική λίπανση και ορθολογική λίπανση σημαίνει το είδος και η ποσότητα του λιπάσματος που τα φυτά χρειάζονται στον κατάλ­ληλο χρόνο με τον κατάλληλο τρόπο εφαρμογής.

Έτσι, λοιπόν, μπορούμε να διατυπώσουμε τις βασικές αρχές της ορθολογικής λίπανσης, που έχουν ως εξής:

Εδαφοανάλυση.
Γνώση των αναγκών της καλλιέργειας.
Είδος, ποσότητα, μέθοδος και χρόνος εφαρμογής των θρεπτικών.
Ρυθμός πρόσληψης των θρεπτικών από την καλλιέργεια
Φυλλοανάλυση
Διορθωτικές επεμβάσεις από εδάφους η διαφυλλικά.
Γνώση της κατανομής των θρεπτικών ώστε να γνωρίζουμε τις ποσότητες αυτών που απομακρύνονται με τη συγκομιδή.

Ο ρυθμός πρόσληψης των στοιχείων, η διαθεσιμότητα τους και οι φυσικές απώλειες είναι στοιχεία που θα πρέπει πάντα να λαμβά­νουμε υπόψη μας. Η μηχανική σύσταση, η περιεκτικότητα σε άργιλο, τα ορυκτά της αργίλου, η περιεκτικότητα σε οργανική ου­σία, καθορίζουν την ικανότητα του εδάφους να συγκρατεί θρεπτι­κά, την εναλλακτική και ρυθμιστική του ικανότητα. Μαζί με το ρΗ επηρεάζουν τη συμπεριφορά και διαθεσιμότητα των θρεπτικών. Όλα αυτά θα πρέπει να συνεκτιμούνται ώστε να καθίσταται δυνα­τή η εκπόνηση ενός προγράμματος ορθολογικής λίπανσης, το οποίο πολλές φορές στηρίζεται (και εμπεριέχει) σε διορθωτικές επεμβάσεις (διόρθωση ρΗ).


Σημαντικός παράγοντας του εδάφους – ίσως ο σημαντικότερος - είναι το αποτέλεσμα της διάσπασης των φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων που επιστρέφουν στο έδαφος. Ο κύριος όγκος του χούμου ή της οργανικής ουσίας συνίσταται από Χουμικά και Φουλβικά οξέα. Αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα της υγείας του εδάφους έχοντας μια πλειάδα θετικών επιδράσεων προς το έδαφος μεταξύ των οποίων οι σημαντικότερες είναι η επίδραση στη δομή του εδάφους και η επίδραση στους ωφέλιμους μικροοργανισμούς. Σημαντική προσθήκη οργανικής ουσίας αλλά και έντονα ευεργετικές επιδράσεις στους ωφέλιμους μικροοργανισμούς επιτυγχάνεται με χλωρή λίπανση (σόργο, βίκο, λούπινο), compost προερχόμενα από γαιοσκώληκες, compost φλοιών, και γενικά compost.

Η ελάχιστη τιμή της οργανικής ουσίας για ένα έδαφος θα πρέπει να είναι 3% μετά από μια ανάλυση.

Οι ευνοϊκές επιδράσεις της σύμφωνα με τον Πολυζόπουλο (1976) είναι οι εξής:

- Μειώνει την πλαστικότητα και συνεκτικότητα των αργιλωδών εδαφών ενώ, αντίθετα αυξάνει την συνεκτικότητα στα αμμώδη.
- Προάγει την δημιουργία σταθερών συσσωρευμάτων των εδαφικών κόκκων βελτιώνοντας έτσι το πορώδες και τις εξαρτημένες από αυτό ιδιότητες (περατότητα από ρίζες και νερό και αερισμός).
 - Αυξάνει την ικανότητα συγκράτησης υγρασίας, την CEC (εναλλακτική ικανότητα κατιόντων) και την ρυθμιστική ικανότητα (ιδιότητα ιδιαίτερα επωφελής στα ελαφρά εδάφη).
- Προστατεύει από έκπλυση, ή άλλου είδους απώλειες ή δεσμεύσεις θρεπτικά στοιχεία (N, P, S) ενώ αποτελεί την μοναδική πηγή ενέργειας για πολλούς από τους μικροοργανισμούς του εδάφους.
- Προάγει την υπό των φυτών χρησιμοποίηση ορισμένων μικροστοιχείων.

Σύμφωνα με τον Παπακωνσταντίνου (1993), τα Χουμικά και Φουλβικά οξέα χειλικοποιούν τα λιπαντικά στοιχεία βοηθώντας στην πρόσληψή τους από τις ρίζες ενώ μειώνουν σημαντικά την τοξικότητα των στοιχείων που είναι σε περίσσεια στο εδαφικό διάλυμα (Al3+ και Mn2+ στα όξινα, Ca2+ στα αλκαλικά) ενώ απελευθερώνουν στο Φώσφορο. Μια σημαντική ιδιότητα της οργανικής ουσίας είναι η ικανότητά της να δεσμεύει αέρια αμμωνία και να την ενσωματώνει καθιστώντας την μέρος του οργανικού αζώτου του εδάφους.

Προσθήκη οργανική ουσίας μπορεί να γίνει με:

- Επιστροφή και ενσωμάτωση των υπολειμμάτων της καλλιέργειας
- Κοπριά η οποία πρέπει να είναι καλά χωνεμένη (τουλάχιστον δυο ετών)
- Χλωρή λίπανση
- Τύρφη
- Πριονίδια, άχυρο και τεμαχισμένοι σπάδικες αραβόσιτου
- Στέμφυλα και φύλλα ελιάς
- Κληματίδες αμπελιών και φλοιούς δασικών δένδρων
- Λέπυρα ρυζιού και υπολείμματα εκκοκκιστηρίων βάμβακος
- Διάφορα composts

Ο ρόλος της όσον αφορά τη γονιμότητα του εδάφους, είναι μεν σημαντικός αλλά και περιορισμένος. Φέρει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία αλλά σε μικρή ποσότητα και οργανική μορφή. Θα πρέπει, δηλαδή, να προηγηθεί ανοργανοποίηση της οργανικής ουσίας για να ελευθερωθούν τα θρεπτικά και να αποδοθούν στα φυτά. Από μόνη της η οργανική ουσία δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των φυτών, για αυτό θα πρέπει να γίνεται προσεκτική χρήση χημικών λιπασμάτων ύστερα από εδαφοανάλυση και φυλλοδιαγνωστική. Η οργανική ουσία του εδάφους είναι μια απέραντη αποθήκη ενώσεων χηλικού τύπου, προϊόντα των μικροοργανισμών, των ριζών των φυτών και των φυτικών υπολειμμάτων, εξαιρετικής σπουδαιότητας στη θρέψη των φυτών. Όμως στα οργανικά εδάφη συχνά δημιουργούνται προβλήματα στην απελευθέρωση των ιχνοστοιχείων λόγω της μεγάλης σταθερότητας των οργανομεταλλικών συμπλοκών. Συνδυασμοί μετάλλων με χηλικά οξέα οδηγούν σε σταθερά σύμπλοκα, ενώ συνδυασμοί με απλούστερα μόρια (οξέα, σάκχαρα) οδηγούν σε διαλυτά σύμπλοκα. Οργανικά είναι τα εδάφη με περιεκτικότητα σε οργανική ουσία πάνω από 15%.

compost

Το κομποστ και η χλωρή λίπανση με σόργο συνιστούν τους καλύτερους τρόπους προσθήκης οργανικής ουσίας στο έδαφος. Και καθώς η σπορά το πότισμα και η ανάπτυξη του σόργου προϋποθέτουν χρήματα και χρόνο, ενδείκνυται ίσως η επιλογή του κομποστ σαν η καλύτερη επιλογή και λύση. Το compost σαν προϊόν παράγεται από φυτικά και ζωικά υπολείμματα που προστίθενται σε σωρούς και σε τακτικά χρονικά διαστήματα προστίθεται υγρασία και ανακατεύεται ώστε να εμπλουτιστεί με οξυγόνο. Ο χρόνος για την ωρίμανση ξεκινάει από έξι μήνες ανάλογα με τις συνθήκες και μπορεί να διαρκέσει έως και δυο έτη. Στην τελευταία περίπτωση το προϊόν θα αγγίζει το άριστο.

Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει πως κομποστοποιημένα οργανικά υπολείμματα καταστέλλουν διάφορα φυτοπαθογόνα όπως Phytophthora cinnamoni, Rhizoctonia solani, Fusarium oxysporum, Pythium spp., Sclerotium rolfsii (Hadar and Gorodecki 1991, Dissanayake and Hoy 1999) ενώ παράλληλα συμβάλουν στην αύξηση της οργανικής ουσίας με όλα τα θετικά όπου αυτό συνεπάγεται. Κομποστοποιημένα οργανικά υπολείμματα από στέμφυλα και κοπριά βοοειδών καταστέλλουν ασθένειες προκαλούμενες από την Rhizoctonia solani  και τον Sclerotium rolfsii (Hadar and Gorodecki 1990, Hadar and Gorodecki 1991).

Η συνεχής προσθήκη πριονιδιού κωνοφόρων φαίνεται να έχει θετικά αποτελέσματα στους βίο- και αβιοτικούς παράγοντες των εδαφών όπως η υδατοϊκανότητα και ωφέλιμοι μικροβιακοί πληθυσμοί. Από τους μικροοργανισμούς ευνοήθηκαν ιδιαίτερα οι μύκητες (Trichoderma spp) και οι μικροβιοφάγοι νηματώδεις (Brzeski and Szczech 1999). Η ενδεχόμενη απώλεια αζώτου λόγω ακινητοποίησης αντισταθμίζεται από την μείωση των απωλειών προς τα βαθύτερα στρωματά ενώ σύμφωνα με τους Martensson and Witter (1990) η προσθήκη πριονιδιού κωνοφόρων αυξάνει την πυκνότητα των αζωτοδεσμευτικών μικροοργανισμών στο έδαφος.

Παραγωγή κομποστ στην Εφύρα Ηλείας

Στην χώρα μας υπάρχουν αρκετές μονάδες παραγωγής compost. Το compost σαν προϊόν παρουσιάζει διαφορές όσον αφορά τα βιολογικά και φυσικοχημικά χαρακτηριστικά του, από εταιρεία σε εταιρεία. Ακόμα και αν μια εταιρεία χρησιμοποιήσει τα ίδια υλικά από τον ίδιο τόπο παραγωγής πιθανόν το προϊόν να μην εντελώς ίδιο με το προηγούμενο γιατί εξαρτάται από τις επεμβάσεις που δεχτήκαν οι καλλιέργειες και τα εκτρεφόμενα ζώα. Το γεγονός ότι το προϊόν δεν παρουσιάζει την σταθερότητα που παρουσιάζουν τα λιπάσματα για παράδειγμα, δεν έχει καμιά αρνητική επίδραση στην αξία του. Και αυτό συμβαίνει γιατί η αξία και σημασία του compost συνιστάται στον εμπλουτισμό σε οργανική ουσία που είναι και η σημαντικότερη παράμετρος στο έδαφος.

Σαν Ηλείος θα πρέπει να αναφέρω ότι μια τέτοια μονάδα υπάρχει στον Νομό μας και συγκεκριμένα στην Εφύρα Αμαλιάδας. Ένας νέος άνθρωπος (Γεωργούλιας Δημήτριος) κατάλαβε εγκαίρως ότι η καλύτερη ανάπτυξη των καλλιεργουμένων φυτών με ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος επιτυγχάνεται με το compost και στράφηκε στην δημιουργία μιας τέτοιας μονάδας.

Ελληνικό compost και εισαγόμενο

Εκτός από το compost που παράγεται από ελληνικές εταιρείες υπάρχουν προϊόντα συγγενή προς το compost τα οποία εισάγονται από το εξωτερικό, είναι πανάκριβα και φυσικά λόγω της τιμής η ποσότητα που χρησιμοποιείται είναι σαφώς μικρότερη από το ελληνικό compost με αποτέλεσμα την μειωμένη αποτελεσματικότητα. Για να έχει αποτέλεσμα η προσθήκη οργανικής ουσίας θα πρέπει να προσθέσουμε ένα κυβικό – τουλάχιστον – ανά στρέμμα. Κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο με εισαγόμενα σκευάσματα.

Και επιτέλους, γιατί δεν στηρίζουμε την ελληνική παραγωγή; Τα ελληνικά προϊόντα; Που και δεν υστερούν και καλύτερα είναι πιθανόν από τα εισαγόμενα.

Χλωρή λίπανση

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η χλωρή λίπανση και το compost συνιστούν τις καλύτερες επιλογές για τον εμπλουτισμό των εδαφών σε οργανική ουσία. Στο έδαφος υπάρχει αφθονία μικροοργανισμών σημαντική μερίδα των οποίων είναι ωφέλιμοι με την έννοια ότι ανταγωνίζονται παθογόνους μικροοργανισμούς και νηματώδεις. Στην πλειοψηφία τους είναι σαπρόφυτα τα οποία χρειάζονται οργανική ουσία για να συνεχίσουν να υπάρχουν. Η χλωρή λίπανση έχει βρεθεί να διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ύπαρξη και ανάπτυξη των ανταγωνιστών, όπως άλλωστε συμβαίνει και με τα compost.

Οι Davis et al (1996), μελέτησαν την επίδραση χλωρής λίπανσης με σόργο, αρακά, ελαιοκράμβης, σίκαλης, βρώμης και αραβοσίτου αλλά και αγρανάπαυσης στην αδρομύκωση από Verticillium dahliae στην πατάτα. Τα καλύτερα αποτελέσματα έδωσαν σόργο και αραβόσιτος γεγονός που ταυτίζεται απόλυτα με τα αποτελέσματα των  Huisman et al (1995). Η ενσωμάτωση στο έδαφος φυτών Sorghum sudanence έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την προσβολή και τις ζημίες από τον Meloidogyne hapla σε ευαίσθητα λαχανικά γεγονός που οφείλεται αφενός στην αύξηση της μικροβιακής δραστηριότητας αφετέρου σε τοξικές ουσίες ή παράγωγα αυτών (Widmer and Abawi 2000). Εμπλουτισμός του εδάφους με 3.4 - 4.0 τόνους ανά στρέμμα μπρόκολο ή γρασίδι και επακόλουθη κάλυψη με πλαστικό ώστε να δημιουργηθούν αναερόβιες συνθήκες είχε σαν αποτέλεσμα με την παρέλευση 15 εβδομάδων και σε βάθος 15 εκ την σημαντική μείωση των Fusarium oxysporum f. sp. asparagi, Rhizoctonia solani, and Verticillium dahliae (Blok et al 2000).


Βασική λίπανση με ανόργανα λιπάσματα ή εμπλουτισμός σε οργανική ουσία;

Η τακτική ή η συνήθεια του να χρησιμοποιούνται απλά ή σύνθετα λιπάσματα για βασική λίπανση λίγο πριν την σπορά ή φύτευση μιας καλλιέργειας πρέπει να σταματήσει. Σαν βασική λίπανση θα πρέπει να γίνεται εμπλουτισμός με οργανική ουσία είτε με χλωρή λίπανση είτε με κομποστ. Η πορεία που επιβάλλεται να ακολουθήσουμε είναι ανάλυση του εδάφους, διόρθωση του ρΗ και εμπλουτισμός σε οργανική ουσία. Εφόσον η ανάλυση εδάφους μας δείξει ότι λείπει κάποιο θρεπτικό, αυτό και μόνο θα προσθέσουμε πριν την σπορά ή φύτευση της νέας καλλιέργειας.

Συμπερασματικά τα βήματα έχουν ως εξής:

Πριν την σπορά ή φύτευση

-          ανάλυση του εδάφους,
-          διόρθωση του ρΗ
-          εμπλουτισμός σε οργανική ουσία
-          προσθήκη θρεπτικού εφόσον η ανάλυση έχει δείξει ότι βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα στο έδαφος

Μετά την σπορά ή φύτευση

-          υδρολιπάνσεις με έμφαση στην αναλογία μεταξύ των στοιχείων ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης των φυτών




Φάνης Α. Τσαπικούνης
Συγγραφέας
Πτυχιούχος Τμήματος Γεωπονίας ΑΠΘ
Διδάκτωρ Τμήματος Βιολογίας ΠΠ
tsapif@otenet.gr

Πηγή>

http://better-greece.blogspot.gr/