Καλλιέργεια αγγουριάς θερμοκηπίου

Προετοιμασία εδάφους

Πριν την εγκατάσταση των φυτών στο χωράφι, γίνεται προετοιμασία εδάφους. Απομακρύνονται τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας και γίνεται φρεζάρισμα του χώρου με προσθήκη βασικής λίπανσης. Δεν έγινε απολύμανση του εδάφους διότι είχε εφαρμοστεί στην προηγούμενη καλλιέργεια απολύμανση με ατμό. Για την άρδευση των φυτών χρησιμοποιούνται σωλήνες PΕ διατομής 20mm που φέρουν σταλακτήρες ανά 50cm. Μετά την τελική ισοπέδωση του εδάφους, ακολουθεί η εγκατάσταση των φυτών.^[1]

Σπορά

Σπορά αγγουριάς θερμοκηπίου σε γλαστράκι

Ένα κατάλληλο υπόστρωμα για τη σπορά της αγγουριάς παρασκευάζεται με την ανάμιξη 1 μέρους τύρφης και 1 μέρους χονδρής άμμους απηλλαγμένης ασβέστου. Το μίγμα συμπληρώνεται με λιπάσματα όπως το νιτρικό κάλι σε ποσότητα 0,4 kg/m³, υπερφοσφωρικό 0,75 kg/m³ και ασβεστόπετρα 3 kg/m³. Συνιστάται η διαβροχή του υποστρώματος της προηγούμενης σποράς για να ζεσταθεί και να διαβραχεί ομοιόμορφα. Γενικά χρησιμοποιούνται τα ειδικά φυτοχώματα, κομπόστες σε ανάμιξη με περλίτη σε ποσοστό 25% για να βελτιώνεται η στράγγιση του υποστρώματος. Ένα καλό φυτόχωμα μπορεί να γίνει με τρία μέρη τύρφης και ένα μέρος περλίτη, κατ’ όγκο. Ως υποδοχείς υποστρωμάτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν πλαστικοί δίσκοι ή δίσκοι από φελιζόλ για προβλάστηση και στην συνέχεια οι βλαστημένοι σπόροι μεταφέρονται σε ατομικά γλαστράκια.

Η επίδραση των χαμηλών θερμοκρασιών στα σπορόφυτα αγγουριάς (ψυχρή μεταχείριση) γίνεται ως ακολούθως: Βλάστηση σπόρου σε θερμοκρασία 24 - 27^οC, μετά το φύτρωμα σε θερμοκρασία ημέρας 20 - 23^oC και θερμοκρασία νύχτας 15 - 18^oC. Από το στάδιο 3^ου πραγματικού φύλλου τα σποριόφυτα υποβάλλονται για 10 (ηλιόλουστες) ημέρες - 20 (συννεφιασμένες) ημέρες σε θερμοκρασία ημέρας - νύχτας 8 - 10^oC διάρκεια ψυχρής μεταχείρισης, μέχρι ανάπτυξης του πρώτου πραγματικού φύλλου. Μετά την ψυχρή μεταχείριση επανέρχεται σταδιακά θερμοκρασία ημέρας 20 - 23^οC, θερμοκρασία νύχτας 15 - 18^οC. Αποτελέσματα ψυχρής μεταχείρισης είναι τα φυτά να παρουσιάζουν περιορισμένη ανάπτυξη, εμφανίζονται χλωρώσεις στα φύλλα και μειώνεται η ολική παραγωγή και η ποιότητα των παραγόμενων καρπών.^[2]

Φύτευση

Φύτευση σπορόφυτου αγγουριάς θερμοκηπίου

Η φύτευση γίνεται όταν τα φυτά αποκτήσουν 4 - 6 πραγματικά φύλλα (αυτό απαιτεί 10 - 12 ημέρες την περίοδο Αυγούστου - Σεπτεμβρίου). Κατά τη φύτευση δεν πρέπει να πληγώνονται τα φυτά διότι είναι πολύ ευαίσθητα στους διάφορους χειρισμούς γι΄ αυτό πρέπει να μεταφέρονται με προσοχή από το σπορείο στο θερμοκήπιο. Στα εδάφη που έχει γίνει απολύμανση εδάφους χρειάζεται προσοχή να τηρούνται τα χρονικά όρια ασφάλειας, ανάλογα με το απολυμαντικό που χρησιμοποιήθηκε και την εποχή που διενεργήθηκε. Η φύτευση γίνεται σε ζεύγη γραμμών και κατεύθυνση από Βορά προς Νότο, κάτω ακριβώς από τα σύρματα στήριξης. Αποστάσεις φυτών ζεύγους 0,80m, αποστάσεις δυο διαδοχικών ζευγών 1,50 - 1,70m, αποστάσεις φυτών επί της γραμμής 0,50m και πυκνότητα φύτευσης 1.600 - 1.700 φυτά / στρέμμα. Στα θερμοκήπια όπου τα φυτά αναπτύσσονται κατακόρυφα, στηριζόμενα σε σπάγκους γίνεται φύτευση σε μικρότερες αποστάσεις από εκείνες των υπαίθριων καλλιεργειών (π.x 1 - 1,20 x 0,50). Καλύτερα είναι η φύτευση να γίνεται σε αυλάκι στο βάθος που έχει περίπου το φυτό στο σπορείο και μετά από 10 - 15 ημέρες να γίνεται παράχωμα.^[2]

Καταπολέμηση ζιζανίων

Πολλά ζιζάνια μπορούν να ληφθούν υπόψη ως δείκτες σχετικά με την κατάσταση του εδάφους και έτσι να επέμβουν ανάλογα. Έτσι το ζιζάνιο Fumaria officinalis (καπνόχορτο) σχετίζεται με έδαφος με μεγάλη υγρασία, το Erodium cicutarium (χτενάκι) σχετίζεται με ξηρό και πετρώδες έδαφος, το Urtica urens (μικρή τσουκνίδα) σχετίζεται με ελαφρό και χουμώδες έδαφος, το Chenopodium album (λουβουδιά) σχετίζεται με έδαφος πλούσιο σε άζωτο, το Sinapis arvensis (βρούβα) σχετίζεται με αλκαλικό έδαφος (pH>7) και το Veronica officinalis (γαλαζάκι) σχετίζεται με όξινο έδαφος (pH<7). Ο κύριος στόχος είναι να κρατηθούν τα ζιζάνια σε τέτοιο επίπεδο που δεν θα δημιουργούν ανταγωνισμό στα φυτά. Τα κυριότερα καλλιεργητικά, μηχανικά, φυσικά και βιολογικά μέτρα, αναλύονται εκτενώς στην ντομάτα θερμοκηπίου.

Άρδευση

Άρδευση σπορόφυτων αγγουριάς στο σπορείο

Άρδευση στο σπορείο: Μετά τη φύτευση του προβλαστημένου σπόρου στα γλαστράκια ή στους κύβους εδάφους δίδονται ελαφρά ποτίσματα μέχρι να αναπτυχθούν οι ρίζες, προσέχοντας να μη στερηθεί νερό το φυτό. Τα ποτίσματα είναι ελαφρά και συχνά ποτέ όμως με υπερβολικές ποσότητες νερού, ιδίως στα πρώτα σταδία, για να μην αναπτυχθούν διάφορες τήξεις φυτών.

Άρδευση στο θερμοκήπιο: Το αγγούρι έχει αυξημένες απαιτήσεις σε νερό και είναι το περισσότερο απαιτητικό από τα υπόλοιπα λαχανικά. Απαιτεί συχνά και ελαφρά ποτίσματα ιδιαίτερα τους θερμούς μήνες, ώστε το έδαφος να παραμείνει υγρό μέχρι βάθους 25 - 35cm, όπου εκεί βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος των ριζών του φυτού. Η μέθοδος με σταγόνες είναι ικανοποιητική για την αγγουριά. Η ποιότητα του νερού είναι σημαντικός παράγοντας. Νερό που περιέχει πάνω από 100 mg/lt χλώριο πρέπει να αποφεύγεται. Η θερμοκρασία επίσης του νερού πρέπει να είναι κατάλληλη. Σε καμία περίπτωση το νερό δεν πρέπει να έχει θερμοκρασία κάτω από 18^oC κατά το πότισμα. Ψυχρό νερό παγώνει τις ρίζες και περιορίζει την ανάπτυξη του φυτού με άμεση μείωση και της παραγωγής.^[2]

Λίπανση

Η λίπανση των φυτών στα θερμοκήπια είναι μια από τις πιο σπουδαίες καλλιεργητικές εργασίες για να πετύχουμε υψηλή στρεμματική απόδοση και καλή ποιότητα προϊόντων. Για να καθορισθεί μια σωστή και ορθολογική λίπανση σε κάθε είδος καλλιέργειας πρέπει να γίνουν γνωστά τόσο οι ανάγκες του φυτού σε διάφορα λιπαντικά στοιχεία και η σχέση μεταξύ τους, από τοπικό πειραματισμό, όσο και η δυνατότητα ικανοποίησης των αναγκών του φυτού από τα αποθέματα του εδάφους, η οποία ελέγχεται με την πραγματοποίηση χημικών αναλύσεων του εδάφους σε συνδυασμό με την ανάλυση των φύλλων του φυτού (φυλλοδιαγνωστική) σε ειδικά εργαστήρια.

Βασική λίπανση: Η βασική λίπανση στοχεύει στη δημιουργία εδάφους πριν τη φύτευση με τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• υψηλά επίπεδα οργανικής ουσίας.

• ικανοποιητική ποσότητα φωσφόρου για ολόκληρη την καλλιεργητική περίοδο.

• αρκετά αποθέματα καλίου για ανάσχεση της ζωηρής βλάστησης, την καλή ποιότητα και γρήγορη ανάπτυξη των καρπών.

• αρκετό άζωτο - όχι περίσσεια.

• η σχέση καλίου:μαγνησίου (K:Mg) να είναι 2:1.

• αντίδραση εδάφους με pH = 5,5 - 7,5.

Η βασική λίπανση θα πρέπει να προστίθεται κατόπιν ανάλυσης του εδάφους. Εάν όμως δε γίνει ανάλυση, τότε συνιστάται:

• 5 - 6 τόνοι χωνεμένη κοπριά.

• 80 - 100 kg/στρέμμα τριπλό υπερφοσφωρικό (0-48-0).

• 60 - 80 kg/στρέμμα θειικό κάλι (0-0-48).

• 25 - 35 kg/στρέμμα θειικό μαγνήσιο.

• 50 kg/στρέμμα θειικός σίδηρος (εκτός των ασβεστούχων εδαφών διότι δεσμεύεται σ΄αυτά και αδρανοποιείται με το ασβέστιο).

Επιφανειακή λίπανση: Χρησιμοποιούνται κυρίως το νιτρικό κάλι (KNO3) και η νιτρική αμμωνία (NH4 NO3). Για την κάλυψη των αναγκών σε ιχνοστοιχεία χρησιμοποιούνται, βορικό οξύ, χλωριούχο μαγγάνιο, θειικός ψευδάργυρος, θειικός χαλκός, μολυβδενικό οξύ, σίδηρος.^[2]

Κλάδεμα

Κλάδεμα αγγουριάς θερμοκηπίου

Κλάδεμα μεγαλόκαρπης αγγουριάς: Το φυτό αφήνεται να αναπτυχθεί ελεύθερα μέχρι το ύψος του σύρματος υποστύλωσης. Κορφολογείται και προσδένεται σ’ αυτό όταν υπερβεί το σύρμα κατά 40 - 50cm. Αφαιρούνται οι καρποί και οι πλάγιοι βλαστοί της βάσης του φυτού, μέχρι ύψους 60cm από το έδαφος, αλλιώς περιορίζεται η στρεμματική απόδοση και τα αγγούρια είναι συνήθως κακής ποιότητας. Αφαιρούνται οι έλικες, τα γηρασμένα, κίτρινα και προσβεβλημένα από ασθένειες φύλλα και οι παραμορφωμένοι κίτρινοι καρποί. Πάνω από το ύψος των 60cm εφαρμόζονται διάφορα συστήματα ή παραλλαγές κλαδεμάτων, με τα οποία επιδιώκουμε να ρυθμίσουμε την περίοδο συγκομιδής, την ποιότητα των καρπών, και να διευκολύνουμε τον αερισμό των φυτών και την διενέργεια των καλλιεργητικών εργασιών. Τα κυριότερα είναι:

• σύστημα πρώτο: αφήνονται όλοι οι καρποί του κεντρικού στελέχους (άνω 60εκ.) και γίνεται μερική αφαίρεση των πλάγιων βλαστών (εναλλάξ), οι πλάγιοι βλαστοί που αφήνονται κλαδεύονται στο πρώτο φύλλο και αγγούρι, όταν αποκτήσουν μήκος 25 - 30cm.

• σύστημα δεύτερο: διατηρούνται όλοι οι καρποί του κεντρικού στελέχους και οι πλάγιοι βλαστοί.

• σύστημα τρίτο: αφαιρούνται εναλλάξ οι καρποί του κεντρικού στελέχους με τους πλάγιους βλαστούς, οι οποίοι κορφολογούνται ως παραπάνω. Παραλλαγή των παραπάνω συστημάτων είναι να κορυφολογούνται οι πλάγιοι βλαστοί πάνω από το ύψος 1,20m στο δεύτερο φύλλο και αγγούρι.

• σύστημα τέταρτο (Ολλανδικό - Ομπρέλας): Αφήνονται όλοι οι καρποί του κεντρικού στελέχους άνω των 60cm και αφαιρούνται όλοι οι πλάγιοι μέχρι την κορυφή, μέχρι το οριζόντιο σύρμα, εκτός τους 2 τελευταίους. Οι δυο αυτοί αφήνονται να αναπτυχθούν πάνω από το σύρμα και στη συνέχεια, ελεύθερα προς τα κάτω και δεν κορυφολογούνται μέχρι το τέλος της συγκομιδής. Με το σύστημα αυτό παίρνουμε παραγωγή από τους καρπούς του κεντρικού στελέχους και τους δυο πλάγιους βλαστούς της κορυφής. Το σύστημα αυτό ταιριάζει με την ανοιξιάτικη μορφή καλλιέργειας (φύτευση τέλη χειμώνα, αρχές άνοιξης όπως γίνεται στην Ολλανδία). Δεν ταιριάζει όμως στην φθινοπωρινή μορφή καλλιέργειας, διότι δεν ευνοούν οι χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα να πάρουμε μεγάλη παραγωγή από τους πλάγιους βλαστούς της κορυφής, που αναπτύσσονται το χειμώνα.

Κλάδεμα μικρόκαρπης αγγουριάς: Το κλάδεμα που συνίσταται είναι απλό. Μετά τη φύτευση αφαιρούνται οι πλάγιοι βλαστοί και οι καρποί που αναπτύσσονται στα πρώτα 30 - 40cm του φυτού, για να δοθεί η ευκαιρία στο φυτό να αναπτυχθεί και στη συνέχεια ελεύθερο να σχηματίσει και πλάγιους βλαστούς και καρπούς. Στη συνέχεια όταν η βλάστηση θεωρείται υπερβολική, τότε εφαρμόζεται ένας κλαδοκάθαρος δηλαδή αφαιρούνται μερικοί πλάγιοι βλαστοί όταν είναι νεαρής ηλικίας, για να ελεγχθεί η βλάστηση του φυτού και να διευκολυνθεί ο εξαερισμός.^[2]

Υποστύλωση

Υποστύλωση αγγουριάς θερμοκηπίου με κατακόρυφο σπάγκο

Στα σύρματα υποστύλωσης οροφής του θερμοκηπίου σε ύψος 2m από το έδαφος προσδένονται σπάγκοι οι οποίοι αφήνονται στο έδαφος, μέσα στο οποίο απλώς τοποθετούνται χωρίς να δένονται στο κάθε φυτό. Πάνω στους σπάγκους περιελίσσονται τα φυτά, τα οποία πρέπει να δένονται εναλλάξ στα δυο σύρματα σε σχήμα V για λόγους αερισμού και φωτισμού. Υπάρχουν αρκετά συστήματα υποστύλωσης της αγγουριάς, από τα οποία το κατακόρυφο σύστημα της ομπρέλας χρησιμοποιείται ευρέως και γι’ αυτό συνιστάται και στις ελληνικές συνθήκες και παρουσιάζει τα πιο κάτω πλεονεκτήματα σε σύγκριση με το κατακόρυφο κορδόν. Είναι εύκολο να κατανοηθεί και να εφαρμοστεί, απαιτεί λιγότερα εργατικά, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα από τον τύπο του θερμοκηπίου, εφ’ όσον η κατασκευή είναι υψηλή και ελαστικότητα στη επιλογή των αποστάσεων φύτευσης. Οι αποστάσεις φύτευσης που συνιστώνται όταν εφαρμόζεται το σύστημα αυτό είναι:

• Φύτευση σε διπλές γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 50 - 80cm.

• Οι διπλές γραμμές απέχουν μεταξύ τους 100 - 150cm.

• Τα φυτά επί της γραμμής 50 - 60cm.

Οι μικρότερες αποστάσεις εφαρμόζονται όταν η φύτευση γίνεται την άνοιξη και οι μεγαλύτερες όταν γίνεται το φθινόπωρο προς χειμώνα.^[2]

Ωρίμανση

Ωρίμανση αγγουριού σε θερμοκήπιο

Αρχίζει 45 - 50 ημέρες από την φύτευση, γίνεται 2 - 3 φορές την εβδομάδα ανάλογα με την εποχή. Ο καρπός συγκομίζεται όταν αποκτήσει εμπορεύσιμο μέγεθος, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της αγοράς και του καταναλωτή, συνήθως όταν αποκτήσει μήκος 20 - 30cm ή μέχρι 50cm και διάμετρο 5 - 7cm. Στις μικρόκαρπες ποικιλίες η συγκομιδή γίνεται όταν ο καρπός αποκτήσει μέγεθος περίπου 10 - 15cm. Συχνή συγκομιδή βοηθά περισσότερο την καρποφορία και την παραγωγή καλής ποιότητας καρπών. Η αγγουριά καρποφορεί συνέχεια, όταν οι συνθήκες περιβάλλοντος είναι ευνοϊκές, η διατροφή ικανοποιητική και ασθένειες και έντομαβρίσκονται υπό έλεγχο. Εάν οι καρποί δεν συγκομισθούν στο στάδιο του εμπορεύσιμου μεγέθους, τότε αναπτύσσονται και φθάνουν στο στάδιο της φυσιολογικής ωρίμανσης.

Συγκομιδή

Συγκομιδή αγγουριού σε θερμοκήπιο

Στα διάφορα διαμερίσματα της χώρας ποικίλλει η εποχή συγκομιδής, για παράδειγμα στην Κρήτη η συγκομιδή εκτείνεται από Νοέμβριο ως Μάϊο, στη Μακεδονία από Απρίλιο ως φθινόπωρο.^[1] Οι καρποί πρέπει να κόβονται με μαχαίρι και ποτέ με το χέρι και με μίσχο τουλάχιστον 1cm. Τα αγγούρια πρέπει να είναι τρυφερά, υγιή, καθαρά απαλλαγμένα από κάθε ακαθαρσία, χώματα, κ.α. Επιτυγχάνονται 8 - 12 τόνοι/στρέμμα κατά μέσο όρο για την Α΄ διαδοχική καλλιέργεια (φύτευση Αυγούστου) και 15 - 25 τόνοι/στρέμμα για την κύρια καλλιέργεια που διαρκεί ολόκληρη την καλλιεργητική περίοδο.

Πηγή:http://www.gaiapedia.gr