Η λεμονιά (επιστημονική ονομασία Citrus limon) κατατάσσεται στα »εσπεριδοειδή’’ ή »ξινά», μαζί με την πορτοκαλιά,μανταρινιά, κιτριά, νερατζιά, γκρέιπ φρουτ, φράπα, κιτριά και άλλα δέντρα μικρότερης οικονομικής αξίας.
Τα εσπεριδοειδή ανήκουν στην οικογένεια των Ρουτοειδών (Rutaceae) και στο γένος Κίτρον (Citrus), καθώς ο πρόγονος όλων των ξινών είναι η κιτριά. Μάλιστα, η λεμονιά θεωρείται υβρίδιο κίτρου και μανταρινιάς.
Κατάγεται από την Ινδία, καλλιεργείται όμως κυρίως στις Η.Π.Α., στην Αργεντινή και στις Μεσογειακές χώρες (Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα). Στη νοτιο-ανατολική Ασία καλλιεργείται ένα δέντρο συγγενικό της λεμονιάς, το γνωστό lime (λάιμ ή λιμεττία), με καρπούς μικρούς και πράσινους, οι οποίοι χρησιμοποιούνται κυρίως στη ζαχαροπλαστική και στη μαγειρική.
Στη χώρα μας καλλιεργούνται περίπου 4,5 εκατ. λεμονιές, σε 100.000 στρέμματα (κυρίως σε Πελοπόννησο, Χανιά, Άρτα και Χίο), με μέση ετήσια παραγωγή τους 40.000 τόνους λεμόνια. Μέχρι πριν 7-8 χρόνια οι εκτάσεις ήταν σχεδόν οι διπλάσιες, αλλά ο μύκητας κορυφοξήρα και οι παγετοί του 2003 και 2004 κατέστρεψαν πάρα πολλά δέντρα.
Περιγραφή του δένδρου
Σε μέγεθος μπορεί να φτάσει τα 6-7 μέτρα ύψος και τα 3-4 σε διάμετρο, ωστόσο με το κλάδεμα την κρατάμε στα 3μ. ύψος για να διευκολυνθούμε στη συγκομιδή και στις άλλες καλλιεργητικές εργασίες. Το σχήμα του δέντρου είναι κύπελλο και αναλόγως την ποικιλία υπάρχουν ή όχι αγκάθια στους βλαστούς.
Με τις κατάλληλες φροντίδες η λεμονιά ζει για τουλάχιστον 50 χρόνια. Ως αειθαλές δέντρο έχει ιδιαίτερη καλλωπιστική αξία αλλά μας χαρίζει και πλούσια σοδειά από λεμόνια, για λίγους ή περισσότερους μήνες το χρόνο (μονόφορες ή πολύφορες ποικιλίες).
Τα φύλλα της είναι πράσινα, λαμπερά και ελλειπτικά ενώ τα πολλά και έντονα αρωματικά-λευκά λουλούδια της προσελκύουν τις μέλισσες και κάνουν τον κήπο μας να μοσχομυρίζει. Στις δίφορες ποικιλίες είναι εντυπωσιακή η συνύπαρξη ταυτόχρονα λουλουδιών και καρπών στο ίδιο δέντρο.
Ακόμα και ο κορμός της είναι όμορφος, ίσιος, λείος και χωρίς ρυτίδες, χρώματος γκρίζου-σκούρου. Τα λεμόνια είναι λεία ή με τραχύ φλοιό, κίτρινα όταν ωριμάσουν, με λεπτή ή παχιά φλούδα και πάντα με ξινή γεύση λόγω του κιτρικού οξέος που περιέχουν.
Οι χρήσεις της λεμονιάς είναι πάρα πολλές. Από καρπό, φύλλα και λουλούδια βγαίνει αιθέριο έλαιο (χρήση σε αρωματοποιία-ζαχαροπλαστική, από τα λουλούδια βγαίνει εξαιρετικής ποιότητας έλαιο αλλά είναι πολύ ακριβό), το λεμόνι χρησιμοποιείται σε πάρα πολλές αλμυρές και γλυκές συνταγές, είναι άριστο και φθηνό συντηρητικό τροφίμων ενώ φτιάχνονται από αυτό ποτά (λιμοντσέλο), χυμοί, γλυκά του κουταλιού.
Η παραδοσιακή αλλά και σύγχρονη ιατρική το συστήνουν για τη ρύθμιση της πίεσης και του κυκλοφορικού συστήματος, για τις λοιμώξεις και την αρτηριοσκλήρυνση, ως αντιπηκτικό και κατά της δυσπεψίας. Λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας του λεμονιού σε βιταμίνη C για πολλούς αιώνες το έδιναν σε όσους έπασχαν από σκορβούτο (έλλειψη της βιταμίνης αυτής) και για τον ίδιο λόγο πρέπει να αυξήσουν την κατανάλωσή των λεμονιών οι καπνιστές (το κάπνισμα καταστρέφει τη βιταμίνη C).
Ποικιλίες
Συνήθως οι ποικιλίες ενός δέντρου ωριμάζουν τους καρπούς τους την ίδια πάνω-κάτω εποχή, όχι όμως και η λεμονιά! Οι περισσότερες ποικιλίες έχουν ώριμα λεμόνια από τέλη φθινοπώρου ως αρχές άνοιξης (μονόφορες, 1 παραγωγή/έτος), κάποιες όμως δίνουν και ένα 20-30% της παραγωγής τους αργότερα την άνοιξη ή/και το καλοκαίρι (δίφορες-πολύφορες).
Η λεμονιά έχει και άλλη ιδιαιτερότητα: όταν ωριμάζουν τα λεμόνια δεν πέφτουν και έτσι μπορούμε να τα κόψουμε και μετά από 1-2 μήνες.
Δίφορες είναι οι ποικιλίες Eureka (άσπερμη, με πολύ καλό λεμόνι αλλά είναι ευαίσθητη στο ψύχος) και Αδαμοπούλου (ολιγόσπερμη, με τραχύ φλοιό αλλά και με πλούσιο χυμό). Αν θέλουμε πρώιμα λεμόνια φυτεύουμε την Interdonato (ωρίμανση Σεπτέμβριο-Οκτώβριο, μεγάλο και με λεπτή φλούδα λεμόνι, όχι σπουδαίας όμως ποιότητας).
Από Νοέμβριο ως Μάρτιο κόβουμε τα λεμόνια της Καρυστινής (ολιγόσπερμη, μεσαίου μεγέθους λεμόνι με άφθονο και πολύ αρωματικό και ξινό χυμό) και της SantaTereza (πλούσιος και με πολλά οξέα χυμός). Για τις κρύες περιοχές επιλέγουμε την Lisbon (η πιο ανθεκτική σε ανέμους και χαμηλές θερμοκρασίες, ολιγόσπερμη και συγκομιδή Νοέμβριο ως Μάρτιο).
Τέλος, η καλύτερη ελληνική ποικιλία είναι η Μαγληνή (γυαλιστερό και λείο λεμόνι, με άφθονο και πολύ αρωματικό χυμό), αν και δεν αντέχει τα πολλά κρύα. Η σημαντικότερη ποικιλία της Κρήτης είναι η Λαπιθιώτικη, στην οποία τα λεμόνια μαζεύονται από Οκτώβριο ως Απρίλιο.
Κλίμα – έδαφος
Η λεμονιά θέλει ζεστά και θερμά κλίματα, στα οποία δεν υπάρχουν παγετοί. Στη θερμοκρασία των -1 οC ως -3οC καταστρέφονται τα λουλούδια, τα φύλλα και οι καρποί ενώ σε χαμηλότερες θερμοκρασίες έχουμε σοβαρές ζημιές στα κλαδιά, στους βραχίονες, ακόμα και στον κορμό του δέντρου.
Η λεμονιά είναι ευαίσθητη και στους ανέμους, τόσο στους ψυχρούς-βόρειους όσο και στους θερμούς νότιους (υποβαθμίζονται τα λεμόνια και πέφτουν). Γιαυτό θα πρέπει να τις φυτεύουμε σε κάποιο προστατευμένο από ανέμους σημείο του κήπου, το οποίο όμως δεν θα σκιάζεται καθόλου (θέλει πολύ ήλιο για να δέσει τους καρπούς).
Φύτευση
Φυτεύουμε λεμονιές μόνο σε περιοχές απαλλαγμένες από παγετούς, όπως π.χ. στις παραθαλάσσιες περιοχές, στα πεδινά Αττικής-Πελοποννήσου-Στερεάς Ελλάδας και στα νησιά. Η φύτευση γίνεται Οκτώβριο-Νοέμβριο, για να εκμεταλλευτούμε τις χειμωνιάτικες βροχές.
Σε πιο κρύες περιοχές (πεδινά υπόλοιπης Ελλάδας, πάλι χωρίς παγετούς) φυτεύουμε τον Μάρτιο-Απρίλιο, μετά τα τελευταία κρύα του χειμώνα (τα νεαρά δέντρα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο κρύο).
Ανοίγουμε σε νότιο-ανατολική έκθεση μεγάλο λάκκο, διαστάσεων 60×60εκ. Γεμίζουμε το λάκκο με ένα μίγμα φύτευσης που αποτελείται από χώμα του κήπου μας,κόμποστ,ζεόλιθο και μυκόρριζες .
Φυτεύουμε προσεκτικά και χωρίς να τραυματίσουμε τις ρίζες του δέντρου και συμπληρώνουμε τα κενά με το μίγμα, χωρίς να πιέσουμε πολύ το χώμα και ποτίζουμε
Πολλαπλασιασμός
Με εμβολιασμό σε υποκείμενα νερατζιάς ή λιμεττίας και με μοσχεύματα που παίρνουμε από την ποικιλία που θέλουμε να εμβολιάσουμε (τμήματα ξύλου μήκους 30-40εκ., τα οποία κόβονται την άνοιξη
Κλάδεμα
Τα πρώτα χρόνια από τη φύτευση κλαδεύουμε Φεβρουάριο-Μάρτιο για να δώσουμε σχήμα κυπέλλου στο δέντρο. Όταν μεγαλώσουν οι λεμονιές κλαδεύουμε κάθε Μάρτιο, κάνοντας ελαφριές επεμβάσεις γιατί με τις μεγάλες τομές το δέντρο ‘’σοκάρεται’’ και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος από τις πληγές να εισέλθουν μύκητες και βακτήρια.
Σκοπός μας είναι να διατηρήσουμε το σχήμα και το ύψος της λεμονιάς, να την καθαρίσουμε από τους λαίμαργους βλαστούς και από τα ξερά, άρρωστα κλαδιά και αυτά που εισέρχονται προς το εσωτερικό του δέντρου.
Για την πρόληψη προσβολών από έντομα και μύκητες (αγαπούν την υγρασία και τη σκιά) είναι πολύ σημαντικό το εσωτερικό της λεμονιάς να είναι καθαρό από βλάστηση, ώστε να μπορεί να εισέρχεται άνετα ο αέρας και το φως του ήλιου.
Άλλα προληπτικά μέτρα είναι μετά το κλάδεμα να ραντίσουμε με ένα από τα πολλά σκευάσματα χαλκού που κυκλοφορούν στο εμπόριο και να αλείψουμε τις μεγάλες τομές με ειδική πάστα επούλωσης πληγών (τα βρίσκουμε σε καταστήματα γεωργικών εφοδίων).
Λίπανση
Κάθε χειμώνα ρίχνουμε καλά κομποστοποιημένη κοπριά .Θα πρέπει να αποφεύγουμε την καθυστερημένη λίπανση, δηλ. μετά τον Μάρτιο, γιατί έτσι δίνουμε ώθηση στη λεμονιά να βγάλει πολλούς ανεπιθύμητους-λαίμαργους βλαστούς και ευνοείται και η προσβολή από το έντομο φυλλοκνήστης, το οποίο τρώει μόνο τα νεαρά φύλλα και όχι τα παλιά.
Πότισμα
Ποτίζουμε αναλόγως των βροχοπτώσεων, από Μάιο ως τέλη Σεπτεμβρίου, κάθε 7-10 μέρες με άφθονο νερό. Ιδιαίτερα χρήσιμο για τις λεμονιές είναι το πότισμα πριν την άνθηση (όταν τα μπουμπούκια είναι έτοιμα να ‘’σκάσουν’’) και μόλις έχουν δέσει τα λουλούδια και έχει σχηματιστεί ο πολύ μικρός καρπός.
Προσέχουμε πάρα πολύ με το πότισμα να μη βρέχουμε καθόλου τον κορμό της λεμονιάς χαμηλά (κίνδυνος για προσβολή από μύκητες εδάφους)
Προστασία από τους ανέμους, το κρύο και τους παγετούς
Τα προληπτικά μέτρα για να σώσουμε τη λεμονιά μας από ανέμους και χαμηλές θερμοκρασίες είναι η φύτευση σε απάνεμη και νοτιο-ανατολική έκθεση. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε στη βορινή πλευρά του δέντρου δημιουργούμε φυσικό φυτοφράχτη ή βάζουμε καλαμιές.
Όταν περιμένουμε η θερμοκρασία να πέσει κάτω από τους 1-2οC κάνουμε τα εξής: ραντίζουμε με εκχύλισμα φυκιών (δυναμώνει τη φυσική άμυνα του φυτού) σε συνδιασμό με ζεόλιθο και σκεπάζουμε/καλύπτουμε όλο το δέντρο με πανί φλις παγοπροστασίας ή με το πλαστικό που τυλίγουμε τα έπιπλα όταν κάνουμε μετακόμιση.
Εννοείται πως θα χρειαστούμε μεγάλες ποσότητες για να καλύψουμε ένα μεγάλο δέντρο. Στην κορυφή της λεμονιάς ενώνουμε/δένουμε τις κομμάτια του πλαστικού με ταινία για να μη μπορεί να εισέλθει ο παγωμένος άνεμος ή το κρύο. Με τον ίδιο τρόπο ενώνουμε χαμηλά τα κομμάτια του πλαστικού, γύρω από τον κορμό.
Αν υπάρχει η δυνατότητα να έχουμε μια αυστηρά ελεγχόμενη φωτιά κοντά στο δέντρο (π.χ. κάψιμο ξύλων), αυτό θα βοηθήσει στην αύξηση κατά 1-2οC. Μόλις περάσει ο παγετός βγάζουμε το πλαστικό και ψεκάζουμε με σκεύασμα χαλκού.
Τέλος, αν δεν έχουμε καλύψει τη λεμονιά και χιονίσει, τινάζουμε την άλλη μέρα το χιόνι από το δέντρο για να μη σπάσουν τα κλαδιά από το βάρος του χιονιού, ψεκάζοντας με χαλκό όπως παραπάνω. Να θυμόμαστε πως οι ελαφριές ζημιές που προκαλεί ο παγετός φαίνονται στις 2-5 μέρες και οι πιο σοβαρές στις 20-30 μέρες.
Προβλήματα φυτοπροστασίας
Πιθανώς να αντιμετωπίσουμε προβλήματα με τα έντομα ψώρες/κοκκοειδή, φυλλοκνήστη, μύγα της Μεσογείου, ανθοτρήτη κ.λπ. ή με μύκητες και βακτήρια .
Πιθανά προβλήματα φυτοπροστασίας αντιμετωπίζονται είτε με σκευάσματα εμπορίου (φυσικό πύρεθρο, σκευάσματα χαλκού, υγρό και σκόνη θείου κ.λπ.) είτε με παρασκευάσματα που μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας (διάλυμα μαλακού σαπουνιού, αυτοσχέδιες παγίδες σύλληψης εντόμων, εκχυλίσματα από φυτά κ.λπ.).
Μικρές, σημαντικές πληροφορίες
- σε παγετόπληκτες περιοχές φυτεύουμε ειδικές ποικιλίες λεμονιάς (τις αναζητάμε ως ‘’νάνες’’ στα φυτώρια, ως 2μ. ύψος,) σε μεγάλες γλάστρες και όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους 2οCτις μεταφέρουμε στο σπίτι ή σε άλλο προφυλαγμένο χώρο. Η χρήση της θα είναι, βέβαια, κυρίως ως καλλωπιστικό δέντρο γιατί δεν θα μπορέσει να βγάλει πολλά λεμόνια αλλά θα πρέπει να τη βλέπει άμεσα ο ήλιος.
- τα ώριμα λεμόνια συντηρούνται εκτός ψυγείου για 10-15 μέρες και μέσα στο ψυγείο, κλεισμένα σε σακούλες για 2-4 εβδομάδες.
Τα λάιμ ή Lime
Στην αγορά βρίσκουμε επίσης και τα λάιμ ή Lime ή λιμεττία ή μοσχολέμονα (Citrus aurantifolia) τα οποία όμως είναι εισαγωγής μιας και δεν ευδοκιμούν στην χώρα μας (χρειάζονται τροπικές συνθήκες). Είναι είδος που προέρχεται από την Ν.Α. Ασία με καρπούς στρογγυλούς μικρότερους από το γνωστό μας λεμόνι και χρώματος από πράσινο έως και κίτρινο (κατά την ωρίμανση σε κάποιες ποικιλίες).
Ο χυμός τους ανάλογα και με την ποικιλία είναι περισσότερο ή λιγότερο ξυνός. Η φλούδα τους είναι λεπτή και πολύ πλούσια σε αιθέρια έλαια. Καλλιεργούνται κυρίως σε Ν.Α. Ασία, Καραϊβική και Λατινική Αμερική.
Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες αλλά και αρκετά νέα είδη που έχουν προέλθει από την διασταύρωση του λάιμ με τα άλλα είδη εσπεριδοειδών. Χρησιμοποιείται στην ζαχαροπλαστική στην ποτοποιία και στην βιομηχανία καλλυντικών.
Στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε πολύ από το Βρετανικό ναυτικό στα υπερπόντια ταξίδια, για την αντιμετώπιση του σκορβούτου (λόγω έλλειψης βιταμίνης C).
Πηγή:realfarm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου